5.5 Veranderende ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Thema 5               Ecologie

B5

Veranderende

ecosystemen

Leerdoelen B5

• Je kunt veranderingen in een ecosysteem beschrijven
  
• Je kunt in een model gegeven informatie over ecosystemen gebruiken, bewerken en analyseren

Begrippen: pioniersoorten, pionierecosysteem, successie, gelaagdheid, climaxecosysteem, primaire successie, secundaire ecosysteem, verlanding, gradiëntecosysteem, indicatorsoorten, modelleren, omslagpunt

Voedselrelaties

'Elke morgen ontwaakt in Afrika een gazelle. Hij weet dat hij sneller moet zijn dan de snelste leeuw, anders wordt hij gedood. Elke morgen ontwaakt er in Afrika een leeuw. Hij weet dat hij sneller moet zijn dan de langzaamste gazelle, anders sterft hij van de honger. Het doet er niet toe of je een gazelle of een leeuw bent, je kunt beter meteen gaan rennen als de zon opkomt.' (Thomas L. Friedman)

Veranderingen in een ecosysteem

Successie = verandering van de soortensamenstelling van een levensgemeenschap, waardoor deze geleidelijk overgaat in een andere. 

Nadat pioniersoorten zich gevestigd hebben, veranderen de omstandigheden. Er wordt meer grond vastgehouden en er ontstaat humus.

Pionierecosysteem

Op kale grond, een kale rots, nieuwe duin zal na verloop van tijd begroeid raken met korstmossen of kleine planten. Deze eerste vegetatie heten pioniers. Zij zijn erg tolerant wat de abiotische factoren als temperatuur betreft.

Deze planten trekken dieren aan, het eerste pionierecosysteem is ontstaan. Hierdoor worden de omstandigheden gunstiger voor nieuwe soorten om zich hier te vestigen.

Humus

Door doodgaan van planten en dieren ontstaat humus, waardoor de omstandigheden sterk verbeterd zijn. Hierdoor kunnen grotere planten op deze plek groeien, grotere dieren zich hier vestigen en het pionierecosysteem gaat over in een ander ecosysteem. Dit maakt de omstandigheden nóg gematigder, zodat weer andere planten en dieren zich hier vestigen.

Climaxstadium

Laatste stadium het climaxstadium. Dit stdaium heeft een grote biodiversiteit, weinig schommeling in omstandigheden, veel soorten, kleine aantallen per soort.

Vaak kwetsbaar voor veranderingen van buitenaf. Bodem van tropische regenwouden bevat weinig humus en zijn daardoor extreem kwetsbaar. Gevaar van erosie groot.

Fasen van successie

Successie

Levensgemeenschappen volgen elkaar op. Tot een stabiel ecosysteem ontstaat: climaxecosysteem.

Pioniersecosysteem: eerste organismen die zich vestigen.

Subclimax: ecosysteem in een successiereeks instantgehouden door mensen.

Voorbeelden van 

successie

• strand -> duinen -> bos
• zand -> heide -> bos
• plas -> veen/moeras -> bos
• rots onder water -> koraalrif
• kale grond -> steppe/prairie -> (regen)woud

De verschillen op een rijtje

                                                       

                                                                           Netto productie groot                         Netto productie gering (opbouw=afbraak)

                                                                           Weinig gespecialiseerde niches    sterk gespecialiseerde niches

veel lichte zaden

weinig, maar grote zaden

Verlanding van een plas

Gradiëntecosysteem 

• Een ecosysteem met geleidelijke overgangen....bijvoorbeeld onze duinen
• Landinwaarts: zout wordt zoet, kalkrijk wordt kalkarm, nat wordt droog
• Gradiënt uit zich in opeenvolging van gebieden: strand, zeereep, open duinvalleien, struweelduinen en binnenrandduinbossen

Indicatorsoorten:

soorten die een aanwijzing geven over een kenmerk van het milieu

eerste pioniersoorten

grotere pioniersoorten volgen

grotere planten, dieren

climaxstadium

Maak opdracht 26 t/m 29

Modelleren

• Alternatief om complexe processen in ecosystemen te doorgronden
• Vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid
• Virtueel nadoen wat er in zou kunnen gebeuren
• Neem voorbeeld konijnen op bladzijde 119/120 goed door

Evenwicht

• Kantelpunt (zie volgende uitlegvideo) tussen stabiele evenwichten
• Instabiel evenwicht gemakkelijk verstoord

En nog een uitlegvideo 

over evenwichten

Voorbeeld 2 evenwichtssituaties

Konijnen eten grassen en andere planten. Als de planten niet worden gegeten, verdringen ze de grassen.

Wat gebeurt er bij een lage dichtheid aan konijnen.

1. Veel grassen
2. Weinig grassen
3. evenveel grassen
4. Verandert niet

2 evenwichten

Dus bij weinig konijnen weinig gras en bij veel konijnen veel gras. Dit is in beide situaties in evenwicht.
Instabiel bij een epidemie: populatie konijnen neemt sterk af > houtachtige planten groeien en verdringen de grassen >  geen voedsel voor konijnen, want die kunnen de houtachtige planten niet verteren > populatie planten zal niet meer hetzelfde zijn als voor de epidemie.

Maak opdracht 30

Klaar?

Neem de context 'Spaanse runderen op de Wadden' door en maakt opdracht 31 en Olympiade opdracht 10

Check je leerdoelen!

Oefen de begrippen met de flitskaarten

• Controleer je leerdoelen met Test Jezelf

Klaar?

Maak Samenhang 'Leven in de stad' en maak de opdrachten 1 t/m 4 en maak daarna de Examentrainer

Bij wat voor ecosysteem horen de volgende kenmerken: eenvoudig voedselweb, kleine biodiversiteit, open kringlopen en productie is groter dan afbraak?

1. Pionierecosysteem
2. Climaxecosysteem

In welk ecosysteem blijft de biomassa gelijk?

1. pioniersecosysteem
2. climaxecosysteem

humusarme bodem
(organische stoffen e.d.)

1. Pioniersecosysteem
2. Climaxecosysteem

Waar zijn er meer wisselingen in abiotische factoren?

1. Pioniersecosysteem
2. Climaxecosysteem

Waar verwacht je meer biodiversiteit?

1. Pioniersecosysteem
2. Climaxecosysteem

Wat verandert bij successie?

1. individu
2. populatie
3. leefgemeenschap
4. ecosysteem

Welke type zaden past het best bij een pionierplant?

1. veel en licht
2. veel en zwaar
3. weinig en licht
4. weinig en zwaar

https:

Wat was je procentuele score?

Geef hieronder het antwoord op de examenvraag

Voor de geïnteresseerde

Bio-Bits Ecologie

Kwetsbare natuur & Successie en dynamiek in ecosystemen

www.npo.nl

https: