3.5 multipele / letale / gekoppeld

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

3.5 - 'speciale' overerving

kennisversterker biologie

donderdag het 7e uur (start is 13.00)

VERPLICHT voor mensen met een cijfer lager dan 5,5 

STERK AANGERADEN voor mensen met een cijfer < 6

verder is iedereen welkom

LEERDOELEN

3.5 speciale vormen van overerving

* je kunt kruisingsschema maken voor onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen

* je kunt uit stambomen de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden bij deze kruisingen

* je kunt verklaren dat mitochondriale overerving kan leiden tot een andere overerving dan volgens de wetten van Mendel 

lesdoelen

* je hebt geoefend met multipele allelen

* je hebt geoefend met letale factoren

* je hebt gezien hoe gekoppelde factoren werken

* je weet hoe mitochondriaal DNA werkt

* je hebt je vragen over 3.4 en 3.5 gesteld!

Bij bloedgroepen heb je meerdere allelen die tegelijk tot uiting kunnen komen. Hoe noem je dat?

1. codominant
2. incomplete dominantie
3. intermediair

Een man met bloedgroep O en een vrouw met bloedgroep AB krijgen samen een kind. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep AB heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Vul de allelen van ouders in.

Vul het schema in.

	i	i
I A
I B

aantal vakjes = 4

	i	i
I A	I A i	I A i
I B	I B i	I B i

aantal vakjes IAIB = ...

	i	i
I A	I A i	I A i
I B	I B i	I B i

aan de slag - in stilte!

1) Lees paragraaf 3.5.

2) Maak de opdrachten. Noteer wat je niet snapt.

De ouders van Bert hebben bloedgroep A en B; Bert heeft bloedgroep B. De ouders van Anneke hebben bloedgroep A en 0; Anneke heeft bloedgroep A. Bert en Anneke trouwen en krijgen samen een kind. Hoe groot is de kans dat hun kind bloedgroep B heeft?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Bert heeft bloedgroep B, dat betekent dat de ouder met bloedgroep A heterozygoot IAi moet zijn (anders had Bert wel een allel A gehad). Bert heeft het allel i geërfd van deze ouder, en heeft dus genotype IB i. Anneke heeft van de bloedgroep 0-ouder zeker i geërfd, van de andere ouder IA. Het gaat dus om deze kruising: IBi x IAi:

De kans op een bloedgroep B kind is dus 25%, IBi namelijk.

https:

letale factoren

Een allel dat voor een homozygoot (dominant/recessief) organisme dodelijk is.

K = kuif

k = kuifloos

Hoe herken je bij een opgave/toets dat je te maken hebt met een letale factor?

De manx is een staartloze kat. De eigenschap staartloos is het gevolg van het dominante gen A. Voor fokkers van dit ras doet zich het volgende probleem voor: homozygoot staartloze jongen zijn niet levensvatbaar. Ze sterven voor de geboorte. Het genotype van een levende staartloze kat is Aa.
Hoe groot is de kans op levende staartloze katten bij een kruising tussen 2 staartloze katten?

1. 100 %
2. 50 %
3. 67 %
4. 75 %

Vul de allelen van ouders in.

A = ?                        a = ?

Vul de allelen van ouders in.

A = staartloos                      a = met staart

Vul het schema in.

	A	a
A
a

aantal vakjes = 3!!

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

vakjes staartloos, levend = ...

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

ongekoppeld = de genen liggen op 

verschillende chromosomen

           

1. Verhouding fenotypen?               

•         9 : 3 : 3 : 1                                

gekoppeld = de genen liggen op 

hetzelfde chromosoom

1. Genotype P? 
   
   
   
2. Genotype F1 
   
   
   
3. Genotype F2? 

mitochondriaal

DNA

mitochrondriën waren

ooit eens losse bacteriën!

Ze hebben dan ook hun eigen DNA.

mitochondriaal

DNA

Alleen de kern van de spermacel komt in de eicel terecht.

Je krijgt je mitochondriën dan ook van je moeder. 

TO DO * uitlegfilm kijken

- wat betekent het als een kruising X-chromosomaal is?

(niet opgepikt tijdens het filmpje? lees blz. 147 in je boek)

- hoe noteer je een X-chromosomale kruising?

De 'genen' zijn X of Y, de allelen grote of kleine letters in superscript

bijv.        X^KX^k     1) Deze vrouw is heterozygoot. 

                                    Hoe noem je iemand met zo'n genotype? 

                 X^kY       2) Wat kan je zeggen over het fenotype van deze persoon?

                   

BEGRIPPENLIJST 3.5

multipele allelen

letale factoren

gekoppelde genen

gekoppelde overerving

onafhankelijke overerving

mitochondriaal DNA

Waar ben je mee bezig dit uur?

* stencils voor dossier

* begrippenlijst

* uitlegfilmpjes kijken via mobiel (met koptelefoon) → ELO

* 3.5: opdracht 54, 55, 57, 58, 60 

groepstoets heel H3: 14 februari

educationalgames.nobelprize.org

TO DO

* begrippenlijst 3.4 en 3.5 

- alle blauwe woorden + uitleg en/of tekening ter illustratie 

- komt in dossier

- 1 per groep (dus verdeel de woorden!) 

* 3.5: opdracht 54, 55, 57, 58, 60  maken

* oefenopgaven maken eerst maken, dan nakijkmodel halen, dan inleveren (voor in het dossier)