1,5: Europa en de wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom in de geschiedenisles!

H2A

H2B

H2C

Wat gaan we doen vandaag?

• Lesdoelen
• Herhaling 

• Europa en de wereld 

• Opdracht

• Afsluiting  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Je kunt uitleggen wie Karel V was en hoe hij zijn rijk bestuurde.

• Je kunt benoemen welke oorlogen Karel V voerde in Europa in de vroege 16de eeuw.

• Je kunt uitleggen welke invloed de handel tussen Amerika de Europeanen had.

• Je kunt uitleggen hoe het wereldbeeld van de Europeanen veranderde door de ontdekkingsreizen.

Geef een voorbeeld van continuiteit en verandering

Waarom was de Slag bij Wenen (1529) een belangrijk moment in de Europese geschiedenis?

1. Dit is een definitief keerpunt in de opmars van de Osmanen.
2. Dit is een definitief keerpunt in de opmars van de Inca's.
3. Dit is een definitief keerpunt in de opmars van de Fransen
4. Dit is een definitief keerpunt in de opmars van de Azteken.

Wat gebeurde er doordat er bootladingen aan goud en zilver werden geïmporteerd van Amerika naar Europa?

1. Omdat het geld steeds meer waard werd stapten mensen weer over naar de ruilhandel.
2. Er trad geldwaardering (deflatie) op. Goud werd dus steeds meer waard waardoor je meer producten kon kopen.
3. Er trad geldontwaarding (inflatie) op. Goud werd dus steeds minder waard waardoor je minder producten kon kopen.
4. De oorlogen in Europa stopte hierdoor, er was immers genoeg goud voor iedereen.

Hoe kreeg Karel V een rijk in bezit waar de zon nooit onder ging?

1. Hij wist de Engelse kolonies te veroveren en zo een onderkoninkrijk op te richten in Noord Amerika.
2. Hij erfden grote delen van zijn ouders zoals Amerika en Spanje
3. Hij was een meester in onderhandelen, zo sprokelde hij zijn rijk bij elkaar.
4. Hij werd gekozen tot keizer van het Habsburgse rijk.

Karel V

• Karel V werd geboren in 1500 en zou via zijn moederskant grote bezittingen erven in Spanje en Amerika. Via zijn vaderskant erfden hij de Nederlanden.
  
• In 1519 werd hij gekozen tot keizer van het Heilige Roomse Rijk.
• Zo kreeg Karel V een wereldrijk in handen, een rijk waar de zon nooit onder ging. 
• Bij zo'n machtige en rijke positie komt veel concurrentie kijken (zijn positie werd van alle kanten aangevallen en bedreigd).

Karel V in Augsburg. Geschilderd door Titiaan in 1548.

De bezittingen in Europa en de nieuwe wereld van Karel V na de vrede van Crépy in 1544.

Waarom kreeg het rijk van Karel V de bijnaam: het rijk waar de zon nooit onder ging?

Oorlogen in Europa

• De grootste concurrent van Karel V was de Franse koning Frans I. Zij vochten tussen 1520 en 1530 twee oorlogen uit die beiden in Italië plaatsvonden.
• Karel V kwam als winnaar uit de bus na de Slag bij Pavia, 1525.
  
• Ook was Karel V verwikkelt in een strijd tegen de Osmanen. Door de Slag bij Wenen (1529) te winnen wist hij het tij te keren en na zijn overwinning in Tunis wist hij de gehele opmars van de Osmanen te stoppen.
  

Anoniem (atelier van Joos van Cleve). Frans I, koning van Frankrijk. Begin 16e eeuw.

De Slag om Wenen in 1529 werd gewonnen door Habsburgse Oostenrijkers. 

https://www.youtube.com/watch?v=fWcf9ur542o

De gebieden die de Osmanene veroverde per tijsperiode. 

https://www.youtube.com/watch?v=fWcf9ur542o (Battle of Vienna)

Tegen wie voerde Karel V oorlogen?

1. De Engelsen
2. De Osmanen
3. De Fransen
4. De Italianen

Armoede en luxe

• Door de grote toevoer van goud en zilver uit de Amerika's door de Spanjaarden in de 16de eeuw ontstond er geldontwaarding en stegen de prijzen van goederen. 
• Deze prijsstijging kwam ook deels door de groeiende Europese bevolking en een tekort aan voedsel. 
• Sommige handelaren maakte hier slim gebruik van door bijvoorbeeld lakens naar verre plekken te exporteren (nieuwe markten). Deze handelaren behoorden niet tot de adel en werden ook wel de nieuwe rijken genoemd. Voorbeeld: de familie Fugger.
  

Een automaton (soort vroege versie van een robot), rond 1550. 

Dit soort nieuwe technologie werd bijvoorbeeld gebruik bij het maken van muziekdoosjes. 

https://www.youtube.com/watch?v=jiVKnlXcDDg (automaton monnik)

Hoe meer er van iets is, hoe minder het waard is. 

Hoe meer goud er dus op de markt is, hoe minder een stuk goud waard is.

Op deze grafiek zie je het tegenovergestelde gebeuren: na verloop van tijd is er minder goud op de markt (rode lijn), waardoor de waarde van goud stijgt (gele lijn). 

https://www.marketupdate.nl/nieuws/goud-en-zilvermarkt/guest-post-de-goud-waarde-standaard-toegelicht/

Leg in eigen woorden uit wat geldontwaarding is

Opdracht

• In tweetallen.
  
• Lees eerst de tekst verkennend.
• Schrijf alle woorden die je moeilijk vind op, zoek de betekenis op.
• Lees daarna de tekst geheel door, beantwoord vraag 2, 3, 4.
  
• Nabespreken
  

Magister: https://app.classkick.com/#/login/OLAH62

Eigen naam gebruiken!

Klaar? vul in via het forms document in magister welke huiswerk opdrachten je moeilijk vond!

https://app.classkick.com/#/login/GQSOU2 (H2A)

https://app.classkick.com/#/login/OLAH62 (H2B)

https://app.classkick.com/#/login/4OPBQ6 (H2C)

Boekdrukkunst uit de 15de eeuw.

Door losse letters in de bak te leggen en deze daarna in de ink te dopen kun je op hoog tempo pagina's ''printen''. 

Bron 2.

Kaart van Amerika, of de Nieuwe Wereld, door Theodor de Bry, 1596.

Bron 1. 

Schepen vertrekken vanuit Lissabon naar de Nieuwe Wereld.

Gravure door Theodoor de Bry, 1592. 

Bron 15. 

Columbus gaat aan land. Gravure van Theodoor de Bry, 16de eeuw. 

profiteerde

verkennen

exploiteren

goederen

navigeren

globes

oplages

illustraties

culturen

Nabespreken 

• Vraag 2: Hij verzamelde informatie over de nieuw ontdekte gebieden en maakte daar afbeeldingen van die over heel Europa werden gezien. Zo leerden mensen over andere culturen, geloven en veranderde hun idee van de wereld.

• Vraag 3: De aankomst van een ontdekkingsreiziger in de nieuwe wereld, hoe indianen eruit zien, Hoe men zich voorbereide voor de reis naar de nieuwe wereld, hoe de nieuwe wereld eruit zag als continent etc. 

• Vraag 4: De uitvinding van de drukpers. Door de drukpers kon informatie in grote oplages worden gedrukt en verkocht. Zo kon een veel groter publiek kennis opdoen. Meer mensen konden veranderden van wereldbeeld.

Controle

Paragraaf 1,4 – de nieuwe wereld
Opdrachten:  1, 2, 4, 5, 7, 8, 
LB blz. 17 en 18
WB blz. 21 t/m 23

Opdrachten

Paragraaf  1,5 – Europa en de wereld
Opdrachten:  2, 3, 5, 7, 9, 11
LB blz. 24 en 25
WB blz. 26 en 27

Klaar? Maak de verdieping van paragraaf 1,3.

Zet deze opdrachten in je planner!

Afsluiting

Aan het eind van deze les:

• Je kunt uitleggen wie Karel V was en hoe hij zijn rijk bestuurde.

• Je kunt benoemen welke oorlogen Karel V voerde in Europa in de vroege 16de eeuw.

• Je kunt uitleggen welke invloed de handel tussen Amerika de Europeanen had.

• Je kunt uitleggen hoe het wereldbeeld van de Europeanen veranderde door de ontdekkingsreizen.

Fijne dag!