1. Kunst en leven examenthema

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema CSE tehatex 

vanaf 2023 

‘Kunst en leven’ 

Inleiding ‘Kunst en leven’

Kunstenaars en de kunstmarkt 

 

Wat moet je kennen en kunnen?

A1 beschrijving, onderzoeken, interpreteren

Je kunt beeldend werk van kunstenaars en vormgevers beschrijven, onderzoeken en interpreteren. Daarbij kun je gebruik maken van kennis van en inzicht in de geschiedenis van de beeldende kunst:

van de 19e, 20e en 21e eeuw en...

 

opgaven CSE bestaan globaal uit:

- inleiding met gegevens zoals kunstenaar, titel en jaar van een eerste kunstwerk;

- beschouwende vragen;

- meer informatie en vragen waardoor meer inzicht ontstaat;

- soms vragen over materiaal, techniek en functie;

- vaak kunsthistorische vragen;

- afsluiting met concluderende vraag, standpuntvraag en/of plaatsing in een context (cultureel, maatschappelijk of persoonlijk).

er is veel aandacht voor

- kunstbeschouwing;

- de kunstwerken zelf;

- manier waarop deze tot stand komen;

- en betrokkenheid / engagement van de kunstenaar bij (kunst en) het leven.

KUNST EN LEVEN

1. In hoeverre verschilt de beroepspraktijk van een moderne kunstenaar uit de 20e of 21e eeuw met die van de kunstenaar uit de middeleeuwen, renaissance, barok of negentiende eeuw?

2. In hoeverre is in de loop der tijd de maatschappelijke status en de sociaaleconomische positie van de kunstenaar veranderd?

3. Hoe en waarom presenteert de kunstenaar zich op een bepaalde manier in zijn werk (bijvoorbeeld in een zelfportret)?

KUNST EN LEVEN

4. Hoe en waarom wordt het leven van de kunstenaar of diens visie op de maatschappij zichtbaar in zijn werk?

5. Hoe en waarom wordt de kunstenaar door anderen gezien en verbeeld (bijvoorbeeld door andere kunstenaars of de pers)?

6. In hoeverre weerspiegelt het atelier of de woning van de kunstenaar zijn of haar visie op (kunst en) het leven?

7. Hoe en waarom maakt de kunstenaar zijn eigen leven tot onderdeel van zijn kunst?

Kunstenaars en de kunstmarkt

.

Kunstenaars en de kunstmarkt

1. In hoeverre verschilt de beroepspraktijk van een moderne kunstenaar uit de 20ste of 21ste eeuw met die van een kunstenaar uit de middeleeuwen, of negentiende eeuw?

2. In hoeverre is in de loop der tijd de maatschappelijke status en de sociaaleconomische positie van de kunstenaar veranderd?

Wij bespreken ...

De bovenkant en de onderkant van de kunstmarkt / Marlene Dumas / Kunstenaar versus architect, ontwerper /

(Over)leven als kunstenaar / Kunst en geld door de eeuwen heen / Vóór, tijdens en na 19e eeuw / Cultureel ondernemers /

Studio Roosegaarde / Atelier Van Lieshout / Jeff Koons / Afsluiting

MAAR EERST

een filmpje -->>

Kunnen kunstenaars van hun kunst leven?

Inleiding: leven van kunst

Middeleeuwen: kunstenaar is alleskunner (vervaardigt allerlei gebruiksvoorwerpen) 

Renaissance: getalenteerde kunstenaars, tot op een hoog niveau willen ontplooien, aanzien, groot realisme, zelfstandige kunstuitingen, Uomo universale

19e eeuw: kunst om de kunst (kunst heeft geen ander doel, zoals een gebruiksfunctie of een politieke boodschap uitdragen) l'art pour l'art, decoratieve, toegepaste kunst wordt als minderwaardig gezien

Nu: kunstenaars op uiteenlopende terreinen actief  geld verdienen met de verkoop van schilderijen, beelden of foto’s valt niet mee

De bovenkant en de onderkant van de kunstmarkt

BKK: ‘Slechts 5% van de beeldende kunstenaars in 

Nederland zit boven de armoedegrens’ (95% leeft in 

armoede)

Veel media-aandacht voor recordprijzen op

 kunstveilingen Maar: gaat vaak over kunst van overleden 

kunstenaars. Uitzonderingen: Hockney, Koons, Richter, Hirst en Dumas

NIEUWS

november 2021: Da Vinci maakte dit werk zeer waarschijnlijk niet. Maar: geschilderd ‘met toestemming of onder toezicht van’ Da Vinci.

VRAAG

Kat in de zak voor $ 450.300.000?

Wat doet dit nieuws met de waarde van het schilderij bij een volgende verkoop?

De bovenkant en de onderkant van de kunstmarkt

Vincent van Gogh

Leefde in armoede

Tijdens zijn leven verkocht hij enkele schilderijen

Ruilde werken met andere kunstenaars tegen voedsel of teken- en schildermaterialen

VOORBEELD: 

Portret van Dr. Cachet

Duurste Van Gogh ooit

In 1990 geveild voor 82,5 miljoen dollar (73,45 miljoen euro)

Marlene Dumas (1953)

Zuid-Afrikaans, woont en werkt sinds 1976 in Amsterdam

Succesvol

Schilderijen op doek en papier

Mens als onderwerp

Schildert naar foto’s, beelden uit de media

Losse stijl, suggestief: geeft in enkele rake streken iemands houding of uitdrukking weer

Breed gewaardeerd:

-Herkenbare beelden

-Uitdrukkingskracht

Onderwerp lijkt vaak aangenaam, maar is het niet

Dumas aan het werk (2014), maakt zélf haar werk

Jeff Koons in zijn atelier, medewerkers maken de schilderijen (veel vraag naar)

op eerste gezicht:

lieflijk portret van een

keurig kind

maar: subtiele, kwaadaardige blik in ogen

vervreemdend

(Over)leven als kunstenaar in Nederland

- Sinds 2002 praten kunstenaars over geld, daarvoor waren termen ‘kunst’ en ‘geld’ onverenigbaar

- Merchandise

- Nu:

Creativiteit inzetten om geld te verdienen

Meerwaarde: brug slaan tussen samenleving en kunst

Cultureel ondernemerschap is onderdeel vankunstenaarschap

Corneille ontwierp in 1996 stropdassen voor een bedrijf, maar werd hem in de kunstwereld niet in dank afgenomen.

Autonoom kunstenaars

(Autonoom betekent vrij, zelfstandig, onafhankelijk)

Maken ‘vrij werk’

Werken zelden in opdracht

Blijven kunst produceren, ook al staan daar geen inkomsten tegenover (passie/roeping)

Architecten en ontwerpers

  

Werken in opdracht voor

Particulieren

Bedrijven

Overheid

Maken zelden ‘vrij werk’, alléén om:

Ideeën te testen

Ideeënrijkdom onder de aandacht te brengen van mogelijke opdrachtgevers (bijv. prijsvragen: Pierre Cuypers won een prijsvraag en mocht het Rijksmuseum ontwerpen)

Beëindigen beroepspraktijk als er geen opdrachten meer binnenkomen

Cultureel ondernemers

Daan Roosegaarde (1979):

Studio Roosegaarde

Nederlandse ondernemer, uitvinder en ontwerper

Werkt in opdracht (maar bepaalt wel zelf wat hij wel/niet aanneemt)

Kunst en technologie

Projecten die leven in stedelijke omgeving verbeteren, klimaatcrisis bestrijden en verbeelding prikkelen

Fietspad onderdeel van project Smart Highway:

 Wegen die overdag opladen en oplichten in het donker

VRAAG

Welke meerwaarde heeft het, en welke problemen levert het op, om kunstenaars te vragen voor ontwerpen met praktisch nut (zoals dit fietspad)?

Cultureel ondernemers

Joep van Lieshout (1963): Atelier Van Lieshout (AVL)

Autonoom, maar werkt ook in opdracht

Soms praktisch te gebruiken, maar meestal om bekeken te worden en aan het denken te zetten.

Grootschalig, fabrieksachtig atelier in Rotterdam

Succesvol cultureel ondernemer:

20 mensen in dienst voor productie

4 mensen in dienst voor PR en organisatie van opdrachten en tentoonstellingen

Cultureel ondernemers

Jeff Koons (1955), Verenigde Staten

Veel assistenten in dienst, want: veel vraag naar zijn werk vanuit vrije markt

VRAAG

Kun je de medewerkers van Koons kunstenaars noemen?

Afsluiting: subsidies

VRAAG

Vind jij dat een kunstenaar overheidssubsidie moet ontvangen?