6.1 De Opstand in Europees perspectief

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

6.1 Strijd om geloof en centralisatie: Frankrijk

• vanaf midden 16e eeuw geloofstwisten (hugenoten - katholieken)
• in combinatie met sociale onrust (armoede en onderdrukking) en
• verzet adel tegen centralisatiepogingen van de Franse koningen
• rust keerde terug met Edict van Nantes (1598):
• hugenoten kregen in sommige delen van Frankrijk godsdienstvrijheid
• Dieptepunt godsdienststrijd in Frankrijk: Bartholomeusnacht (1572) 

Strijd om geloof en centralisatie: Duitse Rijk

• macht verdeeld over regionale vorsten en geestelijken
• sommige vorsten kozen voor lutheranisme >
• problemen met katholieke keizer Karel V van Habsburg:
• "meerdere geloven in het rijk leidt tot verdeeldheid" en
• streven naar centralisatie
• 1555: Vrede van Augsburg (elke vorst bepaalt geloof in zijn rijk), toch:
• 1618 - 1648: Dertigjarige Oorlog (godsdienstoorlog + machtsstrijd)

einde Dertigjarige Oorlog:

• 1648: Vrede van Westfalen:
• - gezag Duitse vorsten werd hersteld
• - iedere vorst bepaalde godsdienst in zijn territorium
• - onderdanen mochten eigen geloof kiezen, maar eventueel verhuizen naar rooms-katholiek/lutheraans/calvinistisch gebied.
• Gevolg: in Duitsland mislukte de centralisatie 

Duitse keurvorsten

Europese staten tegen het Ottomaanse Rijk

• Eerdere confrontaties:
• - Opmars Islamitische legers in Zuid-Europa
• - Poitiers (732) > Reconquista (afgerond in 1492)
• - Kruistochten (1100 - 1300)
• Vanaf 14e eeuw opbouw islamitisch rijk door Osman/Ottoman I >
• Turkije / Balkan en Noord-Afrika
• Gevolg voor Europese katholieke heersers: 

samenwerking want katholicisme bedreigd door:

• 1.  Reformatie
• 2. Islam
• Gevolg:
• Coalitievorming in o.a. 1529 >
• Wenen bleef in katholieke handen
• 'Heilige Liga' (It + Sp olv de paus)
• wel verzwakt door de vele oorlogen van Spanje
• 1683: Turks beleg Wenen mislukt

videoclip beleg van Wenen. Propaganda?

Europa met Turkse Rijk 

in 1900

Turkse Rijk  na afloop van de Eerste Wereldoorlog

Oorzaken Nederlandse Opstand:

• 1.  Godsdienst: katholieke Spaanse gezag bestreed calvinisten ("ketters")
  
• 2. Verzet tegen de Centralisatiepolitiek van de Spanjaarden
• 3. Ontevredenheid over hongersnood en hoge belastingen
• Belangrijke momenten: Smeekschrift (1566)
• Beeldenstorm (1566): calvinisten vernielen interieur katholieke kerken  (beeldenstorm):
• komst Alva (1568), installeert Bloedraad > begin 80-jarige oorlog:
• 1568: Slag bij Heiligerlee (Gr) tussen Willem van Oranje en Alva
• 1579: Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht  >
• Scheiding Zuidelijke (RK) en Noordelijke Nederlanden (Calvinistisch)
• 1581: Acte van Verlatinghe (Filips II wordt niet meer erkend als vorst)
• 1648: Vrede van Munster (de Republiek wordt officieel door Spanje erkend) 

Belang Opstand:

• Alleen in de Nederlanden leidde het verzet tegen het centrale gezag tot een onafhankelijke staat
• Vraag bij afbeelding: waarom wilde president Obama beslist de 'Acte van Verlatinghe' zien toen hij Nederland bezocht?