5V 10.5 Bloedvaten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 10.5: Bloedvaten

Deze les:
- Bloedvaten verschillen 

- Beschadigingen aan bloedvaten

- Filtratie en Resorptie

- Lymfe

Leerdoel:

• je leert hoe bloedvaten gebouwd zijn
• je leert hoe de bloedstolling verloopt
• je leert hoe cellen stoffen met bloed uitwisselen 

Noteer op een post it
wat weet je nog van vorige les?
wat vind je nog moeilijk?

Hoeveel zuurstof wordt er afgegeven in weefsel als de zuurstofdruk bij de longen 14kPa is en in het weefsel 8kPa? Berekening!

Het Bohr effect (vraag 45)

In beenspieren van een mens heersen de volgende omstandigheden:

- in rust: pO2 = 5,0 kPa, pCO2 = 5,3 kPa

- in actie: pO2 = 3,0 kPa, pCO2 = 8,0 kPa

In de haarvaten van deze spieren komt bloed binnen waarvan de pO2 = 14 kPa en de pCO2 = 2,7 kPa. 

Bereken hoeveel ml O2 per 100 mL bloed in actie meer wordt afgegeven door het Bohr effect dan in rust.

Het Bohr effect

Bloed: verzadigingspercentage: 98% 

Spieren in rust: verzadigingspercentage 70%

Afgifte in rust: 98-70=28% 

Spieren in actie: verzadigingspercentage 32%

Afgifte in actie: 98-32=66%

66-28=32% *20 mL/100mL = 7,6 mL/ 100mL

Een piloot vliegt op vijfduizend meter hoogte. Daar is de pO2 de helft van normaal, dus ongeveer 7,0 kPa. Bereken (gebruik Binas 83D) het verschil in verzadigingspercentage van hemoglobine tussen de longen (pCO2=2,7 kPa) en de beenspieren (pO2=2,5 kPa, pCO2=8,0 kPa), als de drukcabine niet werkt. En op zeeniveau. (tip: pO2 in benen blijft op beide hoogtes gelijk).

Gegevens

• pCO2 in de longen is 2,7 kPa (lees je af op de x-as)
• pCO2 beenspier is 8,0 kPa (lees je af groene grafiek)
• pO2 beenspier is 2,5 kPa (lees je af rode grafiek)
• pO2 longen 5000 m is 7 kPa (lees je af op de x-as)
• pO2 longen zeeniveau is 14 kPa (lees af op de x-as)

 

Aflezen

• aflezen pO2 % in  longen  5000 m hoogte ongeveer 89% (bij 37 °C). (x-as 7 rood)
• aflezen pO2 % in de weefsels is het 21%. (x-as 2,7 groen)
• aflezen op zeeniveau is pO2 14 kPa dus het verschil dus 98% - 21% = 77% verzadiging;
• op 5000 m hoogte 89% - 21% = 68% verzadiging.
• Er vindt dus 77%-68% = 9% minder O2-afgifte plaats in de weefsels.

Aan de slag Cornell 

Maak een Cornellverdeling in je schrift
maak een tabel in het schrijfdomein met drie kolommen

•  slagaders
• aders
• haarvaten

Kijk het filmpje. Schrijf na afloop de kenmerken in de juiste kolom. 

Lees blz. 32 "bloedvaten verschillen; bestudeer BINAS 84C2 en vul je Cornell verder aan.

Aan de slag Cornell 

Maak een Cornellverdeling in je schrift
maak een tabel in het schrijfdomein met drie kolommen

•  slagaders
• aders
• haarvaten

Kijk het filmpje. Schrijf na afloop de kenmerken in de juiste kolom. 

Lees blz. 65 "verschillende typen bloedvaten ; bestudeer BINAS 84C2 en vul je Cornell verder aan.

Typen bloedvaten - bouw

Slagaders en aders: dekweefsel (endotheel), basaal membraan (eiwitten en collageen vezels), elastisch bindweefsel (slagaders), glad spierweefsel, bindweefsel.

Het endotheel is glad zodat

het bloed weinig weerstand

heeft.

Typen bloedvaten - bouw

Sommige aders hebben kleppen om

er voor te zorgen dat bloed de

goede kant op stroomt.

Door de lage bloeddruk in de aders

is dit nodig.

Typen bloedvaten - bouw

Ligging tussen skeletspieren of 

bij slagaders helpt het omhoog

stuwen van het bloed in de aders.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 1: glad endotheel met

tight-junctions. Er kunnen

nauwelijks stoffen tussen de cellen

door.

Meeste stoffen via diffusie,

endocytose, exocytose.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 2: glad endotheel met poriën.

Op plekken waar extra capaciteit

nodig is: hersenen, nieren en alvleesklier.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 3: endotheel met open structuur.

In organen waar veel contact

tussen bloed en orgaan nodig

is: lever, milt en rode beenmerg.

Beschadigingen - fase 1

Beschadiging van de bloedvatwand:

Bloedplaatjes plakken aan het beschadigde en bereikbare basale membraan en vormen een

plaatjesprop. 

Beschadigingen - fase 1

Bloedplaatjes in de plaatjesprop geven stoffen af die

zorgen voor aantrekken van extra bloedplaatjes en het samentrekken van de spieren

rond het bloedvat.

Propvorming

Bloedstolling

Bloedstolling

Bloedstolling 

De bloedplaatjes uit de plaatjesprop geven de plaatjesfactor af. Samen met vitamine K, Ca2+ en stollingsfactoren in het bloed komt een cascade (reeks/ waterval) op gang die uiteindelijk zorgt voor de omzetting van protrombine in trombine. 

Weefselbeschadiging (extrinsiek) bevorderd dit proces, maar het verloopt ook zonder als bloedplaatjes klonteren.

Bloedstolling

Trombine zet op zijn beurt weer fibrinogeen om in fibrine.

Fibrinedraden vormen met plaatjes en rode bloedcellen een bloedstolsel.

www.bioplek.org

Weefselherstel

Nieuwe bloedvatwandcellen ontstaan door celdeling.

Na verloop van tijd wordt een enzym aangemaakt dat de fibrinedraden weer oplost.

Littekenweefsel: herstel ging gepaard met de aanmaak van veel collageenvezels en een onregelmatge weefselstructuur. Minder elasticiteit.

Wanneer je een wondje hebt, moet dat snel gedicht worden. Welke bloedbestanddelen spelen een rol bij het vormen van een korstje?

1. de bloedplaatjes, rode bloedcellen en witte bloedcellen
2. fibrinogeen, bloedplaatjes en rode bloedcellen
3. witte bloedcellen en bloedplaatjes
4. fibrinogeen, bloedplaatjes en witte bloedcellen

Hoe ontstaat een hartinfarct?

- de kransslagader voorziet de hartspier van zuurstof

- wanneer er een plaque vormt in het bloedvat door vetachtige stoffen (bijv. cholesterol) kan het vernauwen of zelfs helemaal dichtbslibben

- Een deel van het hartweefsel krijgt geen zuurstof, met een hartinfarct als gevolg  

Behandelingmethoden

Dotterbehandeling: Bij deze behandeling wordt de vernauwde kransslagader weer wijder gemaakt d.m.v. een klein ballonetje en eventueel een stent. 

 

Bypassoperatie: Er wordt een nieuwe verbinding gemaakt tussen de aorta en de kransslagader (een omleiding)

Uitwisseling met weefsels

De bloeddruk neemt af van 4,6 kPa naar 2,3 kPa tussen begin en eind haarvat.

Binas 84 G

Uitwisseling met weefsels

In het bloed achtergebleven eiwitten (te groot om het bloedvat te verlaten) zorgen voor een colloïd osmotische druk.

Wat was osmose ook alweer?

Uitwisseling met weefsels

Het verschil tussen de bloeddruk (BD) en de Colloïd Osmotische Druk (COD) levert de netto filtratiedruk (NFD).

Uitwisseling met weefsels

Deze NFD zorgt er voor dat veel weefselvloeistof aan het einde van een haarvat weer terugstroomt het haarvat in (met afvalstoffen, CO2).

Weefselvloeistof

Weefselvloeistof

Uitwisseling met weefsels

• Dagelijks ongeveer 20L van bloedplasma -> weefselvloeistof.
• Ongeveer 10% blijft achter in de weefsels.
• Het lymfesysteem zorgt er voor dat deze weefselvloeistof weer terug komt in de bloedbaan

Lymfesysteem

Weefselvloeistof wordt

verzameld in lymfevaten.

Het heet dan lymfe.

Lymfesysteem

Lymfevaten hebben

kleppen om te zorgen

dat de lymfe de goede

kant op stroomt.

Lymfesysteem

Via de borstbuis bij de

sleutelbeenader weer het bloed

in.

Bloedplasma=weefselvloeistof

=lymfe.

Huiswerk

• maak van bs 10.5 de opdrachten kies je leerroute.
• maak nog een cornell over de coloid-osmotische waarde

NB houdt deze zo schematisch mogelijk.