1.1 Opbloei van hand en nijverheid in Vlaanderen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

HC STEDEN EN BURGERS IN DE LAGE LANDEN (1050-1700)

1.1 Opbloei van handel en nijverheid in Vlaanderen

1.1 Leidende vraag: Wat maakt de opkomst van een stedelijke burgerij in Nederlandse gewesten mogelijk? (1050-1302)

• Kenmerkende aspecten:
  
• 13  De opkomst van handel en ambacht die de basis legt voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
  
• 14. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden. 
  

Gezicht op de Dam, Joh. Lingelbach (1656)

Ontginningen in Vlaanderen:

• door (langzame) bevolkingstoename eind vroege ME: 
• toename vraag voedsel >
  
• boskap, droogleggen moerassen, aanleg dijken aan de kust en
• verbeterde landbouwtechnieken (ploeg, paard, 3-slagstelsel, mest) >
• meer akkerbouw en veeteelt > 
• verdere toename bevolkingsgroei rondom Brugge en Gent
• edelen en kloosters belangrijke initiators 
• ontwikkelingen eerst Bruggen/Gent, daarna naar Brabant en Holland/Zeeland

Handel en nijverheid

• Door toename voedselproductie is er meer ruimte voor ambachten
• ambachtslieden vestigen zich in nederzetting waar boeren hun overschotten verhandelen voor nijverheidsproducten
• Hierdoor werd er meer geld gebruikt (munten)
• Er ontstond een monetaire economie 

Stedengroei en stadsrechten

• in steden toename handel en nijverheid (ambachtslieden) >
  
• ontstaan landbouwstedelijke samenleving, gunstig voor:
• 1.  adel (belastingen)
• 2. stedelingen (poorters)
• 3. horigen > aspirant-poorters 
•     - groei van de stad
•     - verbetering positie als horige op domein
•  Macht van de steden nam toe door stadsrechten:
•  oa muntrecht, gilderecht, recht op rechtspraak, verdedigingsrecht

Atrecht, bisschopsstad en gunstige ligging voor groei:

• vruchtbaar gebied, wegennet Romeinen intact, Schelde en Scarpe
• Abdij van Sint-Vaast > ontginningen en schapen (lakennijverheid)
  
• komst poorters gestimuleerd (grond voor huis)
• bonum commune nagestreefd (privileges afkopen van de Graaf)
• - juridische bescherming
• - handel en nijverheid gereglementeerd 
• - verdediging stad
• - meer invloed poorters, oa bestuur en financiën
• - handhaven orde oa schepenen 
• Door in Atrecht als gemeenschap op te treden, stonden ze sterk tegen                                           de graaf

Romeinse wegennet

Pelgrimsroutes naar Santiago

Ambachten + Atrechtse handelaren + financieel centrum + sociale groepen

• interregionale + internationale handel 
• jaarmarkten in noord Frankrijk
• Ontstaan Gilden
• 'Hanze van 17 steden'  (handelsvoordelen)
• wisselbrieven populair onder handelaren
• leningen verstrekt aan vorsten en adel 
• hierdoor privileges afgedwongen
• grote sociale verschillen:
• - adel (platteland)
• - patriciaat (zocht aansluiting bij levenswijze adel)
• - de gilden / 'het gemeen'

Strijd om de macht in de stad

• Het patriciaat bevoorrechte en verrijkte elkaar
• Armen of 'het gemeen' werd hard aangepakt
• Nieuwkomers konden niet toetreden tot stadsbestuur
• Het gemeen kwam in opstand omdat ze vonden dat het patriciaat het bonum                                    commune schaadden. 
• Patriciaat of adel moest meestal (tijdelijk) toegeven om macht te houden

Gulden Sporen in Kortrijk, 1302 -1382 - 1952

De Guldensporenslag

• Macht adel en patriciërs leidde geregeld tot spanningen, oa:
  
• de 'Guldensporenslag' (1302, Brugge) 
•  Elementen:
•  - Filips IV (Fr) wilde macht adel (graaf Gwijde, leenman) verminderen
• - conflict om Engelse gebieden in Frankrijk (Filips IV eiste trouw Vlaanderen)
• - strijd tussen patriciaat en 'gemeen'  in Brugge:
•  Graaf Gwyde koos (steeds vaker) de zijde van 'het gemeen'. 
•  Filips IV (gesteund door patriciërs) werd verslagen oa door 'het gemeen' >
•  invloed leenheer + patriciaat werd minder tgv de gilden en 'het gemeen'
•  Overigens: tijdelijke machtsverschuiving

Gulden Sporen in Kortrijk, 1302 -1382 - 1952