Leven in een broeikas

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H3 Klimaat en landschapszones

P1. Leven in een broeikas. 

Voorkennis

De dunne laag om de aarde heen heet ...

1. Ozonlaag
2. de atmosfeer
3. Het heelal
4. de troposfeer

Het broeikaseffect wordt veroorzaakt door de mens.

1. Waar
2. Niet waar

Leg uit hoe het broeikaseffect werkt.

Wat is het verschil tussen weer en klimaat?

Instructie H3.1

Leven in een broeikas 

De aarde in balans

https://www.smithsonianmag.com/science-nature/travel-through-deep-time-interactive-earth-180952886/

Atmosfeer/dampkring = een dunne deken van lucht om de aarde. 

• 
  
• 
  

Ontstaan atmosfeer in 3 fases. 

Fase 1, 4.8 miljard jaar geleden. 

Fase 1

De aarde was een bol lava (heet en kleiner dan nu). kon daardoor niet zijn atmosfeer  van  helium en waterstof vasthouden. (Het verdween in de ruimte)

Ontstaan atmosfeer 

Fase 2, 3.8miljard jaar geleden. 

Fase 1

Aarde koelt af --> er ontstaat een vaste korst met vulkanen. 

Deze vulkanen stoten allerlei  gassen uit (o.a. kooldioxide (CO2), stikstof (N2),  ammoniak (NH3),) Er ontstaat atmosfeer nummer 2, bestaat uit waterdamp en CO2. 

Ontstaan atmosfeer 

fase 3, 3 miljard jaar geleden. 

Er vallen (ijs)kometen op aarde ,  hierdoor komt er enorm veel water op aarde. Grote hoeveel CO2 wordt opgenomen door dit water.  Er ontstaat primitief leven (zuurstofproducerende cyanobacteriën) die zuurstof in de atmosfeer brengen. --> Atmosfeer 3.

Verdieping

https://www.youtube.com/watch?v=uCjmwcKeNaQ

Atmosfeer

• Troposfeer 9-12km, 80% van alle gassen
  
• Stratosfeer +- 30 km dik, ozonlaag. 
• mesosfeer +- 40km dik. Meteorieten verbranden hier. 
• thermosfeer 120km dik. 1 % van de gassen.

Tip:

1. Kijk eens naar de temperatuur per laag. 

2. Exosfeer hoort niet bij de dampkring. 

Inkomende straling

- Kortgolvig

- O3 = Ozon(laag) op 25-35km hoogte. Absorbeert een deel van de ultraviolette straling. 

- O3 Ontstaat onder invloed van zonnestralen die O2 (dizuurstof) splits in O (zuurstofmolecuul). O kan vervolgens zich met elkaar verbinden tot O3. Hierbij wordt gevaarlijke ultraviolette straling omgezet in warmte. 

Gat in de Ozonlaag

In de stratosfeer zit een grote hoeveelheid Ozongas.

Dat ozongas zorgt voor filtering van UVstraling

-> wordt aangetast door drijfgassen

25 % zonne-energie wordt weerkaatst door de wolken en vaste deeltjes (ijsdeeltjes, stofdeeltjes.)

5% reflecteert van het aardoppervlak. (Albedo effect).

Groter effect bij lichtgekleurde oppervlakten en een kleine invalshoek van de zon (de polen).

Inkomende straling

- 50% wordt door het aardoppervlak geabsorbeerd die hierdoor opwarmt. 

Uitgaande straling

- Langgolvig.

- 10% verdwijnt in de ruimte.

- 90% wordt geabsorbeerd door de atmosfeer en verwarmd de aarde (broeikaseffect) --> 15°C  op aarde i.p.v  -18°C 

Belangrijkste gassen opwarming aarde door absorbtie

- CO2: koolstofdioxide

- H2O: waterdamp

- CH4: Methaan

-N2O: Lachgas

- cfk's: chloorfluorkoolwaterstoffen

O3: Ozon.

Stralingsbalans

Het saldo op een bepaalde plaats aan het aardoppervlak van de inkomende kortgolvige straling van de zon en de langgolvige uitstraling van de aarde. Het saldo kan positief of negatief zijn. 

Energiebalans van de aarde in W/m2

Stralingsbalans

De hoeveelheid straling op een gebied is afhankelijk van:

- breedteligging

- albedo

- verschil land/zee

Breedteligging

Waar is het warmer?

Waarom is het hier warmer

Albedo

weerkaatsing van zonlicht verschilt per gebied.

Wit versus zwart shirt: wie heeft het warmer in de zomer?

Land/zee

Regel: 

Water wordt langzamer warm/koud dan land. 

Ookal is het buiten 35 graden, dan is het zeewater in NL nog steeds koud

Warmte verdelen

De warmte van de evenaar wordt via wind en water getransporteerd. Daarover meer de komende lessen.

Checken van de leerdoelen

Leg uit hoe de toevoeging van broeikasgassen de temperatuur op aarde kan verhogen.

De straling die de zon uitstraalt =

1. Kortgolvig
2. Langgolvig

Hoeveel procent van de langgolvige straling die de aarde uitstraalt wordt geabsorbeerd?

1. 5%
2. 10%
3. 55%
4. 90%

Wat is het albedo-effect.

1. Hierdoor blijf de atmosfeer om de aarde.
2. Het weerkaatsingsvermogen van een object.
3. Dit effect houdt de broeikasgassen binnen.
4. Mensen of dieren die geen pigment hebben.

Leg uit hoe het smelten van de IJskappen een versterkend effect heeft op de klimaatverandering

eg uit welke gevolgen een vulkaanuitbarsting heeft op het klimaat systeem. Op korte en lange termijn.

Leg uit wat voor gebieden een stralingstekort hebben en waarom.