DNA: Mutaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

9.5 Mutaties

Voorkennis...

DNA --> bestaat uit nucleotiden, 

Nucleotide (DNA) --> bestaat uit stikstofbase, desoxyribose en fosfaatgroep.

Nucleotide (RNA) --> bestaat uit stikstofbase, ribose en fosfaatgroep.

De volgorde van basen vormen een code

Codon (3 basen) --> codeert voor één aminozuur.

- Ribosoom leest de codons (in mRNA) en zet de aminozuren in de juiste volgorde --> Productie van eiwitten

Leerdoel

Je kunt de verschillende type mutaties en hun uitwerking beschrijven

https:

Mutaties

Mutaties: 

Veranderingen in basenvolgorde van DNA.

• In één nucleotidepaar
• In enkele nucleotideparen
• Een lange sequentie van DNA
• Heel chromosoom

Puntmutaties

Puntmutatie --> verandering 1 nucleotidepaar

Oorzaken:

Fouten tijdens DNA-replicatie, virussen,

DNA-schade door invloeden van buitenaf (Radioactieve-/röntgen-/ultraviolette straling en chemische stoffen = mutagene stoffen)

Genoommutatie

Genoommutaties: aantal chromosomen verandert.

• Tijdens meiose 1
• Tijdens meiose 2

Geslachtcellen hebben een chromosoom te veel/te weinig. (meestal niet levensvatbaar)

Gevolgen mutaties

Hangt af van waar de mutatie plaatsvindt

Mutant: een organisme waarbij een mutatie in het fenotype te zien is. (in een geslachtscel, bevruchte eicel of cel van embryo)

> Geen gevolg (in lichaamscel, gen staat uit of hetzelfde eiwit)

> Positief gevolg (nieuwe eigenschap)

> Negatief gevolg (verlies van eigenschap)

Effecten:

- eiwit werkt niet meer (bv. bij albinisme)

- stoornissen (syndroom van Down)

- embryo niet meer levensvatbaar (miskraam)

- variatie in genotype van een soort (voordeel in veranderlijk milieu)

Oorzaken mutaties

Mutagene factoren:

• Mutagene straling 
• Mutagene stoffen

Ontstaan van kanker

• Mutatie in een tumorsuppressorgen 
• Geen rem meer op de celcyclus 
• Schade aan DNA niet meer hersteld

Proto-oncogenen--> voor celgroei en cel differentiatie

Oncogen--> abnormale groei en deling

De cel ondergaat geen apoptose en zo komen er steeds meer cellen met DNA-schade bij.

Celdeling

Geremde celdeling --> normale cel

Contactinhibitie aanwezig

Ongeremde celdeling --> tumor

Geen contactinhibitie meer door mutaties

Het  ontstaan van een tumor

Verschil goedaardig en kwaadaardig gezwel