4. 13 sept: Taalgebruik: tekstdoelen + tekstsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Op tafel:

• laptop
• map
• pen

Welkom vwo 3

• Jas uit en over je stoel. 
  
• Tas van tafel.
• Oortjes en telefoon in je tas. 

Starten met 10 minuten NUMO

Inlog vergeten?

gebruikersnaam: leerlingnummer: 123456

wachtwoord: j123456

Vandaag vrijdag 13 september: 

• Numo: al gedaan
• Huiswerk nakijken 
• Mededeling lesstof
• Oefenen Taalverzorging
• Start maken nieuwe les

vwo

Vraag 6

a. De sofisten waren mensen die rondtrokken als docent en tegen betaling les gaven in goed spreken.

b. Zij zijn belangrijk genoeg, omdat ze de basis hebben gelegd voor de handboeken in de retorica die door de Grieken en later door de Romeinen zijn uitgewerkt.

c. Doordat de sofisten geen goede reputatie hadden, hadden mensen bij voorbaat al minder vertrouwen in wat ze te zeggen hadden. Dat is waar ethos over gaat: over hoe betrouwbaar iemand je vindt.

Vwo 3

Vraag 7

• a. Een redenering die logisch geldig is, is een redenering waarbij de conclusie logisch volgt uit het argument/de argumenten.

Vwo

Vraag 7

• b. De redenering is niet logisch geldig, omdat uit ARGUMENT 1 niet automatisch volgt dat het alleen maar in de winter kan vriezen. In de lente of de herfst kan het soms ook vriezen.

Vwo

Vraag 7

• c. Een logisch geldig betoog is volgens Aristoteles niet hetzelfde als een goed betoog. Een betoog is pas goed als het logisch geldig is (logos), mensen de spreker betrouwbaar vinden (pathos) én de spreker zijn redenering op een mooie manier verwoordt (ethos).
  

Vwo

Planning periode 1 - vwo 3

Oefenboek: 

• Hoofdstuk 1. Overtuigingskracht
• Hoofdstuk 4. Framing
• Lessenserie recensie
• NIEUW: Taalverzorging deel A en C > vanaf pg. 128  

Handboek: 

• Taal en cultuur: hoofdstuk 11, 14 
• Taalgebruik: hoofdstuk 1 t/m 5 en hoofdstuk 7 

Verdiepende module over lezen + leesboek

vwo

Taalverzorging 

Deel A = meervoudsvorming en bijvoeglijk naamwoorden

Deel C = Samenstellingen

Deze oefenen we tijdens de periode. 

>>> log in op LessonUp

Wat is de meervoudsvorm van eekhoorn?

1. Eekhoorns
2. Eekhoornen

Wat is de meervoudsvorm van hond?

1. honds
2. honden

... want woorden

krijgen in het meervoud meestal -en of -s

Welke het is, dat moet je leren...

Wat is de meervoudsvorm van perzik?

1. Perziks
2. Perzikken
3. Perziken

Wat is de meervoudsvorm van model?

1. Models
2. Modellen
3. Modelen

... want woorden

die eindigen op -ik, -es, -el, -is en -it, verdubbelt de medeklinker alleen als daar de klemtoon op valt: 

pérzik - perziken

modél - modellen

Let op: model is een Engels woord, maar wordt vervoegd volgens de Nederlandse regels. Models is daarom alleen in het Engels goed.  

Wat is de meervoudsvorm van jury?

1. Juries
2. Jurys
3. Jury's

Wat is de meervoudsvorm van cranberry?

1. Cranberries
2. Cranberrys
3. Cranberry's

... want woorden

Die eindigen op -a, -i, -o, -u of 'y krijgen -'s

(apostrof s) als meervoud

Let op: cranberry en jury zijn Engelse woord die geleend zijn naar het Nederlands. Daarom worden ze op de Nederlandse manier vervoegd. 

Wat is de meervoudsvorm van melodie en bacterie

1. Melodieën, bacterieën
2. Melodiën, bacteriën
3. Melodieën, bacteriën
4. Melodiën, bacterieën

... want woorden

die eindigen op -ie 

krijgen een extra -e als klemtoon op laatste lettergreep valt (melodié)

krijgen GEEN extra -e als klemtoon op andere lettergreep valt (bactérie) 

Wat is correct?

1. Een geslaagd feest
2. Een geslaagde feest
3. Een geslagen feest

Wat is correct?

1. Braaf- brafer-braafst
2. los-losser-losserst
3. logisch-logischer-logischt
4. chic-chiquer-chicst

Nieuwe lesstof

Les 2 (handboek): tekstdoelen

De lessen in het handboek die we behandelen zijn les 1-5 + 7, deze komen terug in het oefenboek in les 1b en 1c. 

Tekstdoelen 

Een schrijver, journalist of webdesiger bedenkt vooraf wat hij of zij wil bereiken met zijn tekst.

 

Hij of zij bedenkt waarom die tekst geschreven wordt. 

Dat noem je een tekstdoel. 

..Maar als jij het vervolgens leest is niet altijd 

duidelijk welk doel deze schrijver had. 

Daarom is het goed te weten welke doelen er zijn, 

zodat je ze  zou kunnen herkennen. 

1. Tekstdoel informeren

• De schrijver wil dat de lezer iets 'leert' van zijn tekst. De tekst is objectief, vooral veel feitelijke informatie.

Voorbeeld: 

• lesboeken, nieuwsartikelen

2. Tekstdoel instructie geven / instrueren

• De schrijver wil je uitleggen hoe je iets moet doen.

Voorbeeld: 

• recepten, handleiding IKEA-kast

3. Tekstdoel overtuigen

• De mening van de schrijver staat centraal. De schrijver probeert je met zijn argumenten te overtuigen van zijn mening. 

Voorbeeld: 

• pleidooi, recensie, betoog, blog

4. Tekstdoel activeren

• De schrijver wil de lezer aanzetten om iets te gaan doen: kopen van een product, stemmen op een partij.

Voorbeeld: 

• reclameteksten, verkiezingsposter

5. Tekstdoel amuseren

• De schrijver wil de lezer vermaken. De tekst kan verzonnen zijn of gaan over iets wat de schrijver heeft meegemaakt. 

Voorbeeld: 

• gedicht, strip, blog

6 Tekstdoel beschouwen

• De schrijver wil dat de lezer zelf een mening vormt over een bepaald onderwerp. De schrijver geeft daarom informatie van verschillende kanten. 

Voorbeeld: 

• sommige krantenartikelen, artikelen met achtergrondinformatie

Open je laptop.

Verder opdrachten maken in LessonUp

Wat zijn verschillende doelen die een schrijver aan een tekst geeft?

tekstdoelen 

• Informeren
• Instructie geven
• Overtuigen
• Activeren
• Amuseren
• Beschouwen

Oefenen!

Kies het beste tekstdoel in de volgende vragen.

De aantekeningen die je maakt bij een practicum van scheikunde.

1. instrueren
2. activeren
3. informeren
4. amuseren

Uitleg

De aantekeningen die je maakt bij een practicum van scheikunde.

Tekstdoel = informeren, want

• Je maakt aantekeningen, zodat je die later kunt nalezen. Misschien wil je er later mee leren en dan moet je de informatie opschrijven die belangrijk is.    

Een vlog over het dagelijks leven van een BN'er.

1. beschouwen
2. amuseren
3. activeren
4. overtuigen

Uitleg

Een vlog over het dagelijks leven van een BN'er. 

Tekstdoel = amuseren, want

• De vlog gaat over het dagelijks leven van een persoon. Je bekijkt die vlog, omdat je geïnteresseerd bent in die persoon. Lezen over zijn/haar leven amuseert jou.  

#zwartepietendiscussie op Twitter

1. informeren
2. instrueren
3. activeren
4. overtuigen

Uitleg

#zwartepietendiscussie op Twitter

Tekstdoel = overtuigen, want

• Het medium is Twitter en daar worden veel meningen gegeven. Die meningen willen je overtuigen.  

de huis-aan-huisfolder van Amnesty International

1. activeren
2. beschouwen
3. instrueren
4. overtuigen

Uitleg

de huis-aan-huisfolder van Amnesty International

Tekstdoel = activeren, want

• Een huis-aan-huisfolder wordt gemaakt om nieuwe mensen lid te laten worden bij Amnesty. Het doel is daarom dat mensen lid worden en dat hoort bij 'activeren'.   

Een brochure van de overheid over de voor- en nadelen van zonnepanelen

1. instrueren
2. beschouwen
3. activeren
4. overtuigen

Uitleg

Een brochure van de overheid over de voor- en nadelen van zonnepanelen

Tekstdoel = beschouwen, want

• Er worden zowel voor- als nadelen gegeven. Het is de bedoeling dat je zelf een mening vormt over het onderwerp zonnepanelen.  

Een boek met doe-het-zelf-klusjes.

1. activeren
2. beschouwen
3. instrueren
4. overtuigen

Uitleg

Een boek met doe-het-zelf-klusjes.

Tekstdoel = instrueren, want

• Met doe-het-zelf-klusjes leer je vermoedelijk hoe je iets zelf moet doen met aanwijzingen. 

Amuseren

Activeren

Overtuigen

je vermaken

Proberen iemand iets te laten doen of juist niet