1.1 Nederland: land in een delta

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

1.1 Water in Nederland: een delta

 Water

Wat moet je kennen?

✅ verschil hoog-laag NL

✅ ontstaan en kenmerken laag-NL

✅ rivierengebied: kenmerken landschap

✅ herkennen en benoemen landschap op afbeelding

✅ topografie NL

Begrippen

✅ delta

✅ NAP

✅ sedimentatie

✅ oeverwal

✅ riviermonding

✅ winterdijk

✅ zomerdijk

✅ uiterwaard

✅ wiel

✅ komgrond

verschil hoog-laag Nederland

NAP = Normaal Amsterdams Peil

-> de gemiddelde hoogte van de         zeespiegel

Je ziet hier duidelijk verschil tussen het hoge en het laaggelegen deel van Nederland.

Overstroom jij als de dijken breken? Waarom wel/niet?

ontstaan laag-Nederland + kenmerken

• de kaart van Nederland zonder polders/landaanwinning is een grote gatenkaas...

• op 3 manieren land gewonnen: 
  

      1- door de zee

      2- door rivieren

      3- door de mens

• duinen ontstaan -> achter de duinen ondiep water ->  sedimentatie van   zand en klei (= slib)
  
• planten groeien achter de duinen -> moeras -> hierop  ontstond nieuwe   bodemlaag -> veen (: dode plantenresten)
  

1. land gevormd door de zee

2. land gevormd door rivieren

• Nederland : deltagebied van grote rivieren

     - Rijn

     - Maas

     - Waal

     - IJssel

Hoe kan een rivier land “maken”?

• rivier stroomt van hoog naar laag -> bv de rivier de Rijn stroomt van de bergen in Zwitserland naar het lage gebied van Nederland. 
• zie kaart: 

      stroomgebied van de Rijn

deltagebied van rivieren

• hoe lager het gebied, hoe langzamer het   water stroomt  —> sedimentatie van zand   bij overstroming rivier.
• zand blijft vlakbij de oever liggen en hoopt   zich op  —> oeverwal 
• verder weg van de rivier stroomt water   langzamer —> sedimentatie van   kleideeltjes —> komgrond   
• komgronden liggen dus lager dan de   oeverwal 

Zandkorrels zijn groter en zwaarder dan kleideeltjes. Bij sedimentatie zakken zandkorrels daarom als eerste naar de bodem. Kijk maar eens hoeveel verschil er zit tussen zand en klei! 

kenmerken rivierenlandschap

• Oeverwal het eerst bewoond door   mensen
  
• De mens nam meer  maatregelen   om het water  tegen te houden:   dijken
  

soorten dijken

• winterdijk —> ligt op de oeverwal, hoog
• zomerdijk —> ligt dichtbij de rivier,   lager

• tussen winterdijk en de rivier ligt een   gebied dat mag overstromen bij te hoog   water: de uiterwaarden. 

<- Kijk naar de afbeelding en zie het  verschil!

Zijn de volgende stellingen

juist of onjuist?

0m NAP is de grens tussen 

Hoog en Laag Nederland

Een oeverwal ligt het dichtst bij de bedding van de rivier.

Een oeverwal bestaat uit klei.

De zee zorgt voor de vorming van nieuw land.