5.3 Der Untergang - Historische laag

• Filmeducatie
• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Introduction

Kijken naar de Oorlog In deze lessenreeks worden zes populaire historische speelfilms behandeld. Elke film kent drie sub-lessen voorzien van vragen, filmfragmenten en opdrachten. In deze lessen worden leerlingen getraind in het aannemen van een kritische houding ten aanzien van audiovisuele bronnen – historische speelfilms. Bewegende beelden vormen een eigen ‘taal’, die op verschillende niveaus ‘gelezen’ kan worden. Films zijn een afspiegeling van de keuzes van de makers, verbeelden vaak maar één representatie van het verleden, die bovendien contextueel, selectief en subjectief is. Het is belangrijk dat leerlingen en zich hier bewust van worden want net als teksten, spotprenten, kunstobjecten en archeologische vondsten zijn films (historische)bronnen. Sub-lessen De volgende drie lagen van benadering vormen het uitgangspunt van de sub-lessen en zijn tevens een handreiking voor het didactisch inzetten van een historische speelfilm in de geschiedenisles. 1.1 De filmische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de verschillende filmische elementen die een maker heeft ingezet om zijn verhaal te vertellen. Filmische elementen zijn: cameravoering, montage, geluid, muziek en Art Direction 1.2 De symbolische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de normen en waarden van de film en in hoeverre deze historisch of actueel zijn, reflecteren ze op de ideologische betekenissen achter de film en krijgen ze oog voor mechanismen zoals stereotypering en generalisering 1.3 De historische laag: In deze laag onderzoeken de leerlingen in hoeverre het vertoonde verleden een mogelijke reconstructie of representatie is van deze werkelijkheid

Instructions

Der Untergang

De laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog zijn aangebroken. Hitler beseft dat hij de oorlog heeft verloren en dat zijn dagen geteld zijn en hij brengt zijn laatste weken door in een Berlijnse bunker met enkele trouwe volgelingen.

Leerdoelen

• De leerling kan enkele historische gebeurtenissen (de slag om Berlijn in april 1945, de verhoudingen tussen de bewoners van de Führerbunker in Berlijn, de mentale conditie van Hitler in de laatste dagen van zijn leven) kritisch vergelijken met de wijze waarop deze in de film worden weergegeven.
• De leerling kan zich inleven in het bestaan van kindsoldaten en oorzaken en gevolgen beschrijven voor en van het rekruteren van kinderen in oorlogssituaties.

Benodigdheden

• Digibord
• Bijlage Achtergrondinformatie Der Untergang
• Bijlage Achtergrondinformatie Alfred Czech
• Bijlage Opdracht Kindsoldaat

Instructions

Der Untergang - Synopsis en achtergrondinformatie .pdf

Worksheets

Achtergrond Alfred Czech.pdf

Opdracht Kindsoldaten Der Untergang.pdf

Historische laag

Synopsis

De film Der Untergang gaat over de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog in Berlijn. Enerzijds krijgt de kijker in de Führerbunker de wereld van de nazi-elite voorgeschoteld, anderzijds zien we de buitenwereld in Berlijn: de verschrikkelijke gevolgen van de beslissingen van het naziregime. Naast de verwoesting van de stad en de ellende van de bewoners, wordt het personage van Peter Kranz uitgelicht. Peter is ongeveer 13 jaar oud en is lid van de Hitlerjugend; zoals hij vochten duizenden kindsoldaten in de laatste fase van de oorlog tegen de vijand. Aanvankelijk is Peter een actieve helper van de nazi's, later redt hij deserteurs en andere mensen. 

Historische laag

Een filmmaker maakt films, geen reconstructies van historische gebeurtenissen. Hij dramatiseert een verhaal en maakt er een aanschouwelijke voorstelling van.

(Historische) films dragen vaak specifieke maatschappelijke of ideologische betekenissen in zich; waarden en normen die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode, een cultuur, een bevolkingsgroep, een individu. 

In deze les over de ‘historische laag’ gaan we iets dieper in op de verhouding tussen historische realiteit en de weergave daarvan in speelfilms.

In deze les:

• Leren we enkele historische gebeurtenissen kennen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in Berlijn: de slag om Berlijn in april 1945, de verhoudingen tussen de bewoners van de Führerbunker in Berlijn, de mentale conditie van Hitler in de laatste dagen van zijn leven. We vergelijken deze met de wijze waarop deze in de film worden verbeeld 
• Ook doen we onderzoek naar het bestaan van kindsoldaten: waarom worden kinderen gebruikt als militairen en wat zijn de gevolgen?

Legenda

Bekijk het volgende fragment

Beantwoord de vraag

Bespreken van bekeken fragment 

Bekijk het volgende fragment

Bekijk het volgende fragment. (zet het geluid aan)

Wat gebeurde er in dit fragment?

Wat voelde je bij dit fragment?

Bekijk het historische fragment uit een nazi-propagandafilm over de Hitlerjugend, met commentaar van de Britse historicus Mark Felton.

Antwoorden

• Leerlingen hebben eigen antwoorden. Bijvoorbeeld: kwaadheid omdat er kinderen worden ingezet voor het nazi leger.
• Kindsoldaten worden gecomplimenteerd voor hun werk en krijgen als beloning een zilveren kruis opgespeld.

Opdracht

1. Lees de achtergrondinformatie over Alfred Czech (Peter in de film)
2. Bekijk het historische fragment uit een nazi-propagandafilm over de Hitlerjugend, met commentaar van de Britse historicus Mark Felton op de volgende slide
3. Beantwoord de vragen op slide 10 en 11

Bekijk het volgende fragment. (zet het geluid aan)

1.  Waarom hebben de Duitsers in de film onschuldige mensen uit het dorp opgepakt en doodgeschoten?
   
   
2. Denk je dat dit echt gebeurd kan zijn? Waarom denk je dat?

Waarom kreeg Peter (in de film) het IJzeren Kruis? 

Hitler speldde de onderscheidingen niet zelf op; waarom niet? 

Antwoorden

• Hij had gewonde Duitse soldaten gered
• Hij leed aan de ziekte van Parkinson en kon zijn linkerhand niet meer gebruiken. Zijn rechterhand trilde te veel

1.  Waarom hebben de Duitsers in de film onschuldige mensen uit het dorp opgepakt en doodgeschoten?
   
   
2. Denk je dat dit echt gebeurd kan zijn? Waarom denk je dat?

De ‘echte’ Peter heette Alfred Czech. Na de oorlog zei hij: “Ik vond het niet gek om kinderen de strijd in te sturen. Het was oorlog.” Ben je het hiermee eens? Waarom wel/niet? 

Welke verschillen heb je gezien in de fragmenten uit de film en de echte beelden? 

Antwoorden

• Eigen antwoorden. 
• Meer antwoorden mogelijk: we weten niet wat Hitler werkelijk heeft gezegd, de jongens kregen een lunch in de bunker met Hitler en Eva Braun (in de film vertrekt Hitler weer), Peter (Alfred) zou twee Russische tanks hebben uitgeschakeld, maar in werkelijkheid had hij Duitse soldaten gered.
  

Opdracht 

Kindersoldaten Bijlage

In deze les:

• Leerden we enkele historische gebeurtenissen kennen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in Berlijn: de slag om Berlijn in april 1945, de verhoudingen tussen de bewoners van de Führerbunker in Berlijn, de mentale conditie van Hitler in de laatste dagen van zijn leven. We vergelijken deze met de wijze waarop deze in de film worden verbeeld 
• Deden we onderzoek naar het bestaan van kindsoldaten: waarom worden kinderen gebruikt als militairen en wat zijn de gevolgen?