1.3: waar komen de grondstoffen vandaan?

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2

1.3: waar komen de grondstoffen vandaan? 

Leerdoelen

Hoe is de aarde ontstaan en hoe ontwikkelde het leven zich?

Belangrijke leerdoelen bij 1.3

Hoe ziet de geologische tijdschaal eruit en welke perioden waren belangrijk voor Nederland?

Hoe kun je de ontwikkeling van de aarde zien in fossielen en gesteenten?

Hoe zijn steenkool aardolie en aardgas ontstaan?

Het ontstaan van de aarde

Samen lezen blz 25+26

De aarde is 4.5 miljard jaar geleden ontstaan 

De aarde was toen een hete bol  afkoeling          aardkorst aan de buitenkant:

• gaten in de aardkorst waren vulkanen waar gassen uit konden ontsnappen
  

Het ontstaan van de aarde

Afkoeling          ontstaan van oceanen:

• hier ontstaan kleine levensvormen zoals bacterieën
  

Tot 3:24 afspelen 

Nederland heeft niet altijd op dezelfde plek gelegen: hoe zou dat kunnen? 

Nederland heeft ooit op de evenaar gelegen

1. waar
2. niet waar
3. Waar, Nederland heeft zelfs op de plek van Australië gelegen.
4. wat een onzin

Nederland heeft een tropisch klimaat. Het is warm en vochtig.

Nederland is omringd door land en er is geen water te bekennen. We zijn een woestijn.

Het klimaat van NL lijkt op dat van de Middellandse zee: warm met droge zomers.

Het ontstaan van de aarde

De geologie doet onderzoek naar hoe:

• de aarde ontstaan is
  
• de aarde is samengesteld
  
• het leven zich heeft ontwikkeld
  

• Wat is de geologische tijdsschaal?
• Waarom zijn het Carboon, Perm, Jura en Krijt belangrijk voor NL geweest?

Samen lezen en belangrijke woorden/zinnen markeren

De geologische geschiedenis

De geologische tijdschaal wordt gebruikt om de geschiedenis van de aarde in te delen :

• een tijdperk begint/eindigt vaak met de komst van een nieuwe levensvorm

 

De perioden Carboon, Perm, Jura en Krijt zijn voor Nederland belangrijk:

• ontstaan van bodemlagen met grondstoffen die we nog steeds gebruiken (krijt --> kalk, jura --> aardolie, perm --> zout, carboon --> steenkool)

Welk tijdperk was NIET belangrijk voor Nederland?

1. Perm
2. Krijt
3. Jura
4. Cambrium

Zelf aan de slag

Wat: Maak opdracht 1 t/m 5 cursus 1.3

Hoe: Zelfstandig (overleggen mag zachtjes met buurman/vrouw)

Hoelang: 15 min

Klaar: Laat docent zien en lees leerstof fossielen en gesteenten 

Leerdoelen

Hoe is de aarde ontstaan en hoe ontwikkelde het leven zich?

Belangrijke leerdoelen bij 1.3

Hoe ziet de geologische tijdschaal eruit en welke perioden waren belangrijk voor Nederland?

Hoe kun je de ontwikkeling van de aarde zien in fossielen en gesteenten?

Hoe zijn steenkool aardolie en aardgas ontstaan?

Wat is een fossiel?

Hoe ontstaan fossielen?

Welke informatie geeft zout over het klimaat dat Nederland ooit had?

Welke informatie geeft kalksteen in Limburg over het klimaat dat Nederland ooit had?

Fossielen en gesteenten

Hoe kunnen we iets te weten komen over de omstandigheden van vroeger?

• Fossielen: versteende overblijfselen van planten/dieren 
  
• Bodemlagen, bv: zoutlaag (woestijnklimaat) en kalksteen (tropisch klimaat)

Hoe ontstaat steenkool?

Hoe heet een grondstof die nuttig is voor de mens?

Hoe ontstaat aardolie?

Wat ontstaat er als aardolie of steenkool nog langer onder druk komt te staan?

Steenkool, aardolie en aardgas

Een energiebron of grondstof in de bodem die nuttig is voor de mens = een delfstof 

Er zitten 3 belangrijke energiebronnen in de Nederlandse ondergrond:

• Steenkool: ontstaat uit plantenresten door druk van nieuwe bodemlagen
  
• Aardolie: ontstaat uit plankton door de druk van nieuwe bodemlagen 
  
• Aardgas: ontstaat uit aardolie en steenkool die onder druk staan
  

Steenkool, aardolie en aardgas zijn voorbeelden van...

1. Delfstoffen
2. Fossielen
3. Energiebronnen
4. Tijdperken

Wat is plankton

1. Dode diertjes en planten in de zee
2. Dode dieren en planten
3. Aardolie
4. Een stoommachine

Welke omschrijving hoort bij welke grondstof?

Kalksteen

Aardolie

Steenkool

Aardgas

Ontstaat uit plantenresten

Ontstaat uit plankton

Ontstaat uit aardolie of steenkool

Ontstaat uit samengeperste skeletjes van zeedieren

Carboon

Jura

Krijt

Steenkool

Fossiel

Geologische 

tijdschaal

Aardolie

Zelf aan de slag!

Wat?:

• Opdracht 1 t/m 8 maken 
• Klaar? Maak dan herhaling van 1.1 + 1.2 + 1.3

Hoe?

• Zelfstandig (overleggen mag zachtjes met buurman/vrouw)

Hulp?

• Eerst de blauwe stukjes uit je boek lezen, dan vragen!
• HELEMAAL KLAAR: LAAT DOCENT WETEN

Huiswerk

Opdracht 1 t/m 10 cursus 1.3