Samenvatting

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

H3: Waarnemen

Volgende week repetitie

• Dinsdag 13 april 2021
  
• Hoofdstuk 3: Waarnemen
• Paragraaf 1 t/m 4. 

Een zintuig is een orgaan dat impulsen opvangt.

1. Juist
2. Onjuist

Zintuigen

Prikkels

ogen

oren

neus

tong

huid

muziek luisteren

Parfum ruiken

vuurwerk kijken

deken voelen

Wat nemen we waar?

• We nemen prikkels waar.

• Externe prikkels: veranderingen in je omgeving (buiten je lichaam)

• Interne prikkels: Veranderingen in je lichaam

Wat is een impuls?

• Je hersenen moeten de informatie van buiten (of binnen) het lichaam wel begrijpen.  Daarom zetten je zintuigen de informatie om in een elektrisch signaal: 

• Een impuls

John is bij een duik in het zwembad heel ongelukkig terechtgekomen. Daardoor is er een breuk in zijn ruggenmerg ontstaan, zodat dit geheel doormidden is.
Wat is het gevolg voor het deel van zijn lichaam beneden de breuk?

Adequate prikkels 

De huid

In je huid liggen verschillende zintuigen.

• Warmtezintuig: hogere temperaturen. 
• Koudezintuig: lagere temperaturen. 
• Tastzintuig: hoe voelt iets aan, hard of zacht.
• Pijnzintuig: pijn.

Annette pakt haar pen op.
Zij voelt haar pen, doordat in de tastzintuigen impulsen ontstaan.

1. Juist
2. Onjuist

Zet in de juiste volgorde.

1.

2.

3.

4.

Een impuls gaat naar de hersenen.

Een lage temperatuur bereikt de koudezintuigen.

Het meisje voelt dat het water koud is.

Koudezintuigen zetten prikkels om in impulsen

De ogen

De uitwendige bouw van het oog

Uitwendige bouw oog

• Wenkbrauwen: zorgen ervoor dat zweet niet in je ogen komt.
• Wimpers: beschermen je ogen tegen vuil en te fel licht.
• Traanklieren: produceren traanvocht om uitdroging tegen te gaan en vuil weg te spoelen.
• Oogleden: verspreiden van het traanvocht en de ogen beschermen.
• Traanbuizen: overtollig traanvocht afvoeren naar de neusholte.

Welk deel van het oog of het gezicht kunnen het netvlies beschermen tegen te fel licht?

1. Hoornvlies
2. Lens
3. Wenkbrauwen
4. Wimpers

De inwendige bouw van het oog

• Het oog zit vast in de oogkas door oogspieren
  
  
• De oogspieren zit vast aan het harde oogvlies
  
  
• Verschillende oogspieren bewegen
  het oog in de gewenste richting

Bouw van het oog

• Oogspieren: draaien v.h. oog in de gewenste richting
• Harde oogvlies (wit): stevig, geeft bescherming
• Hoornvlies (doorzichtig); voortzetting harde oogvlies aan de voorkant
• Vaatvlies: bevat bloedvaatjes, zorgt voor voeding
• Iris (gekleurd); voortzetting van het vaatvlies aan de voorkant
• Pupil: opening in de iris

Bouw van het oog

• Lens: zorgt ervoor dat je scherp ziet
• Netvlies: bevat zintuigcellen, hierin ontstaan onder invloed van lichtstralen impulsen
• Gele vlek: plaats in centrum v.h. netvlies en hiermee kan je het scherpst zien
• Oogzenuw: geleidt impulsen naar hersenen
• Blinde vlek: plaats v.h. netvlies waar oogzenuw het oog verlaat en bevat geen zintuigcellen
• Glasachtig lichaam (geleiachtig); houdt het netvlies op zijn plaats

Welk deel van het oog zorgt ervoor dat er impulsen naar de hersenen worden gestuurd, zodat je kunt zien?

1. Het hoornvlies
2. De iris
3. Het netvlies
4. Het vaatvlies

Goed zien: accomoderen

Lieke vertelt aan haar vriendin dat ze haar ogen heeft laten testen en dat ze bijziend is.
Leg uit wat bijziend is.

Het oor

Geluid

• In de oren bevindt zich het gehoorzintuig en het evenwichtsorgaan.
• Geluiden zijn trillingen van lucht → Geluidsgolven
  

• Geluidssterkte (volume)
  
• Hard geluid
  
•  → Grote amplitude
  

• Zacht geluid
  
•  → Lage amplitude
  
• Geluidssterkte wordt uitgedrukt in decibel (dB)
  

In een oor kunnen geluidstrillingen door onder andere de gehoorbeentjes, de gehoorgang en het trommelvlies gaan.
Wat is de juiste volgorde van deze delen, van buiten het oor naar binnen?

1. Gehoorbeentjes – gehoorgang – trommelvlies
2. Gehoorgang – gehoorbeentjes – trommelvlies
3. Gehoorgang – trommelvlies – gehoorbeentjes
4. Trommelvlies – gehoorgang – gehoorbeentjes

Onderdelen

• Oorschelp => geluidstrillingen opvangen
• Gehoorgang => geluidstrillingen doorgeven
• Trommelvlies => vangt geluidstrillingen op en geeft het door aan de gehoorbeentjes

Onderdelen

• Gehoorbeentjes =>
• Hamer 
  
• Aambeeld
  
• Stijgbeugel
  
  
• => geven de trilling door en maken de trilling sterker.

Gehoorbeentjes

De buis van Eustachius verbindt de trommelholte met de keelholte.

1. Juist
2. Onjuist

Onderdelen

Buis van Eustachius =>

verbindt de trommelholte met de keelholte.

• Kan open gaan bij slikken of gapen, waardoor luchtdruk aan beide kanten van het trommelvlies gelijk blijft.

Onderdelen

• Slakkenhuis => de trilling wordt opgevangen en omgezet in impulsen.
  
  
• Gehoorzenuw => geeft de impulsen door aan de hersenen.

Gehoorzenuw

slakkenhuis

gehoorbeentjes

evenwichts orgaan

trommelvlies

buis van Eustachius

oorschelp

gehoorgang

Ruiken en proeven

Hoe ruik je?

• Ruiken doe je met reukzintuig in je neus => geurstoffen.
• Reukzintuig neemt waar.
• Prikkel wordt impuls.
• Impuls via reukzenuw naar hersenen.
• Hersenen geven aan welke geur het is.

Reukzintuig

Waardoor proef je eten?

• Is ruw
• Op je tong liggen kleine uitsteeksels. Dit zijn smaakpapillen.
• Hiertussen liggen smaakzintuigen.
• Smaakstoffen prikkelen de smaakzintuigen.

Smaken op de tong

Vier leerlingen doen een uitspraak over de afbeelding.
Anja zegt dat in die afbeelding een deel van de tong is getekend.
Boris zegt dat in die afbeelding een deel van de huid is getekend.
Caspar zegt dat P een smaakknopje aangeeft.
Diane zegt dat P een tastknopje aangeeft.

Welke leerlingen hebben gelijk?

1. Anja en Casper
2. Boris en Casper
3. Anja en Diane
4. Boris en Diane

Aan de slag

• Oefenen op biologiepagina;
• Test jezelf/diagnostische toets maken;
• Samenvatting of begrippenlijst maken;
• Leren. 

https: