6.6: Sociaal gedrag (havo 4)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.6 Sociaal gedrag

Voorkennisvragen

1. Wat is adequaat gedrag?

2. Wat maakt mensen uniek t.o.v. dieren?

Sociaal gedrag

• Onderlinge interactie tussen soortgenoten
• Verschillend tussen diersoorten
• Dieren leven solitair, in paren of in groepen

Noem een voorbeeld van een diersoort dat een solitair leven leidt

Noem een voorbeeld van een diersoort dat paren vormt

Noem een voorbeeld van een dier dat in groepen leeft

Signalen

• Belangrijk bij sociaal gedrag
• Prikkels

Signalen

Signalen kunnen worden afgegeven via:

1. Geuren
2. Kleuren
3. Geluiden
4. Houdingen
5. Gebaren

Balts en bronst

Balts= Gedragsketen die dieren uitvoeren voorafgaand aan het paren

Soortspecifiek

Bij zoogdieren heet dit bronst

Waar let het vrouwtje op als het mannetje probeert indruk te maken?

Territoriumgedrag

• Territorium (leefgebied) verdedigen
• Dreiggedrag 

Wat voor dreiggedrag heb je gezien?

Conflictgedrag

Conflictgedrag= gedrag dat ontstaat als er voor meerdere gedragssystemen een even sterke motivatie is.

Vluchten of vechten? Dan maar conflictgedrag

Een bijzondere vorm van conflictgedrag is oversprongsgedrag. Bij oversprongsgedrag gaat een dier opeens gedrag vertonen uit een heel ander gedragssysteem. 

Rangorde

Rangorde = de volgorde binnen een populatie van dominantste tot minst dominante individu

Noem een voordeel van een duidelijke rangorde

Imponeergedrag

Meestal is dreiggedrag genoeg om een gevecht te voorkomen. 

Dieren dreigen door gebruik te maken van imponeergedrag.

Imponeergedrag = gedrag waarbij een dier zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maakt.

Verzoeningsgedrag

In een conflictsituatie toont het ondergeschikte mannetje vaak verzoeningsgedrag

Verzoeningsgedrag verlaagt de aggressie van de belager.

In de foto rechts steekt de aap zijn hand uit. Dit is verzoeningsgedrag.

Statenvormende insecten

Sommige soorten insecten leven in staten. 

In staten is er een duidelijke taakverdeling. 

Aan de slag

• Maken opdracht 51 t/m 57

Opdracht 51a: Twee merelmannetjes vechten om een territorium. Is dit sociaal gedrag? Leg uit waarom.

Extra: Moraliteit bij dieren?

Geinteresseerd in dit onderwerp? Een lastige vraag die wetenschappers vaak hebben is waar komt moraliteit vandaan? Frans de Waal doet onderzoek naar moraliteit onder apen. Bekijk de video op de volgende slide als je het interessant vind.