Wondzorg

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2,3

Wondzorg

Lesdoelen

- Je kunt benoemen wat de functie van de huid is 

- Je kunt de opbouw van de huid benoemen

- Je kunt benoemen hoe wonden kunnen ontstaan/oorzaak

- Je kunt benoemen wat voor soorten wonden er zijn en welke behandeling hier bij past

Wat is een wond?

Definitie van een wond

Wond is een verbreking van de continuïteit van weefsel, veroorzaakt door een trauma of een pathologische aandoening.

Een beschadiging van de huid en/ of direct onderliggend weefsel.

De huid 

De huid is het grootste orgaan van ons lichaam!

 Oppervlakte: ongeveer 2m²

 gewicht: 3 kg

 circuleert ongeveer 1/3 van het totale bloedvolume!

Bouw huidlagen

Functie van de huid

• Bedekken en beschermen van het lichaam tegen geweld, uitdroging, binnendringen van bacteriën en schimmels, chemische en thermische inwerkingen en straling.
• Uitscheiding water en zout ( zweet).
• Op peil houden van de lichaamstemperatuur.
• Opnemen van prikkels van de buitenwereld ( gevoelszintuigen voor pijn, tast en temperatuur).
• Vormen van vitamine D onder invloed van zonlicht.
• Aanleggen van voedselreserves door vet opslaan in onderhuidse bindweefsel.

Oorzaken van wonden

Mechanisch 🡪 geweld van buitenaf 🡪 2 vormen

Mechanisch scherp geweld: mes-, schotwond, insectenbeet

Mechanisch stomp geweld: haematoom, contusie, luxatie

Chemisch 🡪 zoutzuur, ammoniak, Cytostatica

Thermisch 🡪 verbranding, bevriezing

Elektrisch 🡪 stroom, bliksem

Straling 🡪 zon, bestraling

Infectie 🡪 door onvoldoende (plaatselijke) afweer tegen micro-organisme, 

zoals parasieten, bacteriën, virussen, schimmels en gisten.

Circulatiestoornis 🡪 Ulcus cruris, decubitus

Oncologisch 🡪 melanoom

Elke type wond vraagt een andere manier van behandeling. Aspecten die daar een belangrijke invloed op hebben zijn oorzaak, kleur, diepte, grootte, locatie, hoeveelheid exsudaat en eventuele aanwezige infectie. 

WCS-classificatie 

( De Woundcare Consultant Society is het nationaal kenniscentrum op het gebied van wond- en huidzorg met als doel het kennisniveau van professionals in de gezondheidszorg te verhogen om de kwaliteit van de wond- en huidzorg te verbeteren.

Het WCS-model is een hulpmiddel om een wond te observeren en een goede wondbehandeling te starten. Het model maakt onderscheid in drie kleuren wonden: een rode wond, een gele wond en een zwarte wond. 

Je kunt het WCS-model niet toepassen bij brandwonden en wonden die het gevolg zijn van kanker (oncologische wonden).

De WCS tracht dit doel te bereiken door:

Het organiseren van cursussen en lezingen.

Het verzorgen, doen verzorgen, begeleiden en in

  het algemeen het bevorderen van publicaties.

Het bevorderen en stimuleren van onderzoek.

WCS classificatiemodel

Chronische wonden

De meest voorkomende chronische wonden zijn:

• Decubitus , ook wel bekend als “doorligplekken”;
  
• Ulcus Cruris , oftewel een open been veroorzaakt door arteriële of veneuze vaatproblemen;
  
• Diabetische wonden , die veroorzaakt worden door een combinatie van factoren;
  
• Vochtletsel , dit zijn wonden die veroorzaakt worden door het intrekken van vocht in de huid.
  

TIME model 

Wondzorg classificatiemodel

Is een nieuw wondzorgconcept voor chronische wonden, dat laat zien hoe je dat bereikt.

Het brengt een aantal onderdelen van de wondzorg samen in één wondgenezingsmodel dat je helpt de juiste doelen te stellen voor de wondzorg.'

Het doel is een gezond wondbed te krijgen; zonder necrose, zonder veel pathogene micro-organismen, met weinig exsudaat en een goede vascularisatie (bloedvoorziening).

       Pas als dat alles bereikt is kan een wond dicht granuleren of is een huidtransplantatie mogelijk.

TIME Model

De grootte van de wond: zo nauwkeurig mogelijk. Natekenen!

Hoeveel procent is zwart, geel en/ of rood in de wond?

Hoe zien de wondranden eruit?

Hoe zag het vuile verband eruit?

Doel wondgenezing 

Wond onbelemmerd laten genezen

Zo min mogelijk lagen over elkaar

Zo min mogelijk verbandwisselingen

Comfort voor cliënt

Kosten beperken

Negen criteria die belangrijk zijn bij wondverzorging

• Voorkomen van besmetting
  
• Zorgen voor schoon verband
  
• Bevorderen van plaatselijke doorbloeding
  
• Bevorderen van algehele conditie van de zorgvrager
  
• Zorgen voor een zo schoon mogelijke wond
  
• Goede ondersteuning van de wond
  
• Voorkomen verslechtering
  
• Bescherming omliggend weefsel
  
• Voorkomen van onnodige pijn.
  

Inspectie van de wond

Kleur ( rood, geel of zwart)

Geur ( een geïnfecteerde wond ruikt)

Grootte ( wordt de wond groter of kleiner)

Tekenen van infectie

Hematoomvorming

Allergie

Wondranden ( groeien deze langzaam naar elkaar toe?)

Inspectie omliggende huid ( wondranden)op:

Beschadigingen, kleur, huidturgor, temperatuur en oedeemvorming.

Inspectie van het vuile verband

Hoeveelheid gebruikt verband

Soort gebruikt verband

Geur van het verband ( of er sprake is van een infectie of niet)

Kleur van het wondvocht ( rood = bloeden, geel = infectie)

Verbinden van de wond

Bij het verbinden van de wond ga je uit van de meest ‘erge’ kleur om de wondbehandeling op af te stemmen.

Ook al zit er maar een beetje zwart in de wond, dan beschouw je de wond als een zwarte wond!

Het zwart moet er eerst uit: dit kan chirurgisch

    ( necrotectomie) of door middel van autolyse

    ( verweken) bijv. Elase en Novuxol.

Verwijderen wondverband

• Verwijder het verbandmateriaal (met niet steriele handschoenen)
• Gooi het verbandmateriaal in de afvalzak en sluit deze gelijk af. 
• De bij de wondverzorging gebruikte instrumenten dienen schoon te zijn. Instrumenten die in contact komen met de wond zelfs steriel.
  
• Vloeistoffen voor wondreiniging dienen steriel te zijn ( niet langer dan 24 uur houdbaar). Gebruik van water uit een flink stromende kraan voor het uitspoelen van wonden is toegestaan.
  
• Voor aanvang van de wondverzorging de handen wassen of inwrijven met handalcohol.
  
•  Zalven en crèmes worden gebruikt uit tubes en niet uit potten. Spatels gebruiken.

De rode wond

Definitie:

      Een rode wond is een wond die aan het helen is. 

Het kan zowel een oppervlakkige als een diepe open wond zijn. Rode wonden hebben vaak geen of weinig wondvocht. 

Bij de behandeling zal er geprobeerd worden de wond vochtig te maken, zodat deze sneller kan genezen.

Behandeling:

Schoonmaken met een reinigende vloeistof.

Vochtig milieu creëren

Vette gazen, transparante wondfolies, schuimverbanden, hydrogels, alginaten

Van binnen naar buiten schoonmaken.

De gele wond

Definitie:

Geïnfecteerd beslag: het wondoppervlak is bedekt met eventueel geïnfecteerd geel beslag. Het accent van de verzorging ligt op reiniging van de wond.

De wond kan diep of oppervlakkig zijn met weinig of veel exsudaat.

Behandeling:

Wordt schoongemaakt en gespoeld.

Schoonmaken van buiten naar binnen.

Zo nodig een antibacteriële zalfgaas. 

Dit wel met mate gebruiken. 

De middelen kunnen een negatief effect hebben op de cellen die betrokken zijn bij de wondgenezing!

Verbanden: absorberende verbanden, Hydrogels, Alginaten, Hydrocolloïden, schuimverbanden.

Let op wondranden!

De zwarte wond

       Een zwarte wond duidt vaak op afgestorven (necrotisch) weefsel. De wond kan niet genezen zolang dit weefsel aanwezig is en dit weefsel is een voedingsbodem voor micro-organismen.

Behandeling:

Bij een zwarte necrosekorst met ontstekingsverschijnselen is de kans groot dat het weefsel onder de korst ontstoken of geïnfecteerd is. De korst moet dan worden verwijderd. Dit noemen we een necrotomie. Dit doet de arts.

     

Het kan nodig zijn de korst vooraf te verweken. De arts doet dit zelf of geeft jou de opdracht dit te doen. Je kunt daarvoor in fysiologisch zout gedrenkte gazen, hydrocolloïden of hydrogels op de korst leggen. De necrose kan ook nat en zacht zijn. In zo’n geval is er sprake van vervloeide necrose, dat we ook wel gangreen noemen. Voor de verwijdering van deze necrose kunnen bijvoorbeeld enzymatische necroseoplossers gebruikt worden. Soms is het nodig om geurbestrijdende verbanden te gebruiken.

Factoren die van invloed zijn op de wondgenezing

Er zijn veel factoren die van invloed zijn op de wondgenezing. Deze zijn te verdelen in factoren die samenhangen met de wond, de lichamelijke en psychosociale situatie van de zorgvrager of met de wijze van de wondverzorging.

Factoren die samenhangen met de wond zijn:

De plaats van de wond

De vorm, diepte en grootte van de wond

De oorzaak van de wond

De aanwezigheid van een vreemd voorwerp in de wond

De aanwezigheid van bacteriën of virussen

De bloedvoorziening op de plaats van de wond.

Factoren die samenhangen met de lichamelijke en de psychosociale situatie van de zorgvrager, zijn:

• De lichamelijke conditie. Is de zorgvrager gezond of ziek? Heeft hij last van aandoeningen? Hoe is zijn voedingstoestand.
• Het medicijngebruik
• De leefgewoonten. Rookt de zorgvrager veel? Drinkt hij veel alcoholische dranken
• Het kunnen omgaan met pijn en verminking.
• De aanwezigheid van sociale contacten die eventueel hulp kunnen bieden bij de verzorging.
• De mogelijkheid het wondgebied te laten rusten.

Wondbehandeling en voeding

Een wond activeert het lichaam om de ontstane schade te gaan herstellen0

 -> activering stofwisseling

Gevolgen:

Extra behoefte aan energie

Extra behoefte aan eiwit, vitamines, mineralen, anti- oxidanten en vocht

Voldoende energie is belangrijk, omdat anders de

    eiwitten voor de verbranding worden verbruikt, 

in plaats van voor het weefselherstel en het afweersysteem.

Wondbehandeling en vocht

Verhoogde behoefte aan vocht ten gevolge van:

Verlies van wondvocht

Verhoogde urineproductie in verband met afvoer van afvalproducten

Daarnaast is voldoende vocht belangrijk voor:

Behoud van goede doorbloeding van de weefsels (aanvoer bouwstoffen)

Goed verloop van de stofwisselingsprocessen in het lichaam

Mate waarin behoefte aan voeding/vocht toeneemt is afhankelijk van het formaat van de wond

Aan de slag...