Gedrag 2324

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Gedrag

leerdoelen B3

6.3.1 Wat is gedrag?  Hoe komt gedrag tot stand?

6.3.2 Leg uit dat gedrag het resultaat is van de relatie van een organisme met zijn omgeving.

6.3.3 Beschrijf hoe je een gedragsonderzoek uitvoert.

Functie van gedrag

overlevingskans

hogere fitness

doel van het leven?

waarom gedrag?

doorgeven van je genen

Gedrag

• Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag van organisme bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen         (ook wel: gedragselementen)

• vakgebied binnen de biologie: ethologie

alle waarneembare activiteiten

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

gedragssysteem

voedselzoekgedrag

nos.nl

in deze video een chimpansee die een blaadje laat zien aan een andere chimpansee

een gedragshandeling die niet tot doel heeft het verhogen van de fitness, maar wat dan wel?

onderdeel van voedselzoekgedrag?

Gedragshandelingen kunnen een gedragsketen vormen

Hoe ontstaat gedrag?

- Prikkels komen binnen via zintuigen en worden omgezet in impulsen

- Impulsen worden verwerkt door de hersenen waarna je kunt reageren

- Het reageren op prikkels heet een respons

Prikkels

• Interne prikkels  (motivatie = bereidheid om te reageren)

• Externe prikkels (oa periodieke invloeden)

Prikkels

• Interne prikkels  (motivatie = bereidheid om te reageren)

• Externe prikkels (oa periodieke invloeden)

zelf doen

lees blz. 106 en 107

maak opdr. 32 t/m 34

lees blz. 107 en 108 t/m periodieke invloeden

maak opdr. 35, 36, 38, 39

Lees en maak Werken in de dierentuin blz. 111

Sleutelprikkels en supranormale prikkels

Sleutelprikkel

Een prikkel waarop je moet reageren.

Dit geeft altijd dezelfde reactie. 

Supranormale prikkel

Prikkel die de normale (sleutel)prikkel overtreft in effectiviteit.

Aangeleerd gedrag 

- Niet aanwezig bij geboorte

- Deels erfelijk, deels leerprocessen

Aangeboren gedrag

- Sinds de geboorte aanwezig

- Erfelijk!

Wat we net hadden gezien is aangeboren gedrag. Gedrag dat dieren vertonen vanaf hun geboorte zonder het ooit gezien te hebben. Denk aan eendjes die inprenten op hun moeder en haar heel braaf volgen.

Daartegenover hebben we aangeleerd gedrag. En dit gedrag leren we al doende. Zoals die high five.

Leren

- inprenting

- gewenning

- imitatie

- conditionering

     = proefondervindelijk leren (trial and error)

     = geconditioneerde reflex

- inzicht

0

Eerste leerproces...

Inprenting

Inprenting

Iets dat geleerd wordt in de (korte) gevoelige periode. 

Dit is niet/zeer moeilijk af te leren. 

Gewenning

De kans op een reactie op een prikkel neemt af bij herhaaldelijk toedienen van die prikkel.

Imitatie

Gedrag dat is aangeleerd door soortgenoten na te doen. 

Conditioneren

= leren door positieve of negatieve ervaringen

Voorbeelden: 

- proefondervindelijk leren ('trial and error')

- geconditioneerde reflex

Proefondervindelijk leren/
trial and error

Gedrag dat wordt aangeleerd door het maken
van ‘fouten’/door ervaring, in een natuurlijke situatie

geconditioneerde reflex

Een prikkel veroorzaakt bepaald gedrag dat oorspronkelijk niet door die prikkel werd veroorzaakt. 

voorbeeld: de honden van Pavlov

Inzicht

In een onbekende situatie een oplossing vinden door verschillende eerder opgedane ervaringen te combineren.

Gedrag bestuderen

Ethologie = studie naar gedrag

Ethogram: beschijving van handelingen

Protocol: lijst waarop je bijhoudt wanneer/hoevaak/ in welke volgorde handelingen worden uitgevoerd

Waarom doen we gedragsonderzoek?

Gedrag onderzoeken

1. Observeren
   
2. Lijst van handelingen maken: ethogram
3. Aantal of volgorde van handelingen onderzoeken: protocol
4. Resultaten overzichtelijk weergeven: diagram

Gedragsonderzoek

Onderzoeksmethodes:

                                                 Ethogram    >

Protocol  v

-

-

Protocol

Lopen (lo)

Rollen (ro)

Stilstaan (st)

Tijd	1	2	3	4	5
0-10	lo, ro	lo
10-20	ro	lo, ro
20-30	st	lo
30-40	lo	ro, st
40-50	lo	ro
50-60	st	ro

Diagram