2.3 Onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

2. 3 onrust in de Nederlanden

2.4 De Opstand breekt uit

Tijdvak 5: tijd van de ontdekkers en hervormers

Tijdvak 6 : Tijd van de regenten en vorsten

Lesdoel:

- Waardoor ontstond er in de 16e eeuw grote onrust in de Nederlanden?

- Hoe leidde de onrust in de Nederlanden tot de opstand?

De Nederlandse Opstand

De Spaanse koning Karel V (1500-1558) was de heer van de Nederlanden. Onder zijn leiding waren er een aantal problemen ontstaan:

De Nederlanden onder Karel V

• De Nederlanden waren 17 lossen gewesten met Karel V als landsheer.
  
• Verkregen door: huwelijkspolitiek, voorouders en oorlogen.
• De zuidelijke gewesten waren de rijkste met grote handelssteden zoals Brugge, Antwerpen en Brussel met veel nijverheid en handel.
• De Nederlanden: geen eenheid, maar losse gewesten die elk eigen regels, privileges, rechtspraak en bestuur hadden.

Het bestuur van de Nederlanden

- Ieder Gewest: eigen regels en gewoonten.

Als koning geld nodig heeft moet hij met alle gewesten onderhandelen.

Pas als de landheer hun oude privileges wilde bevestigen, waren de staten bereid belasting te betalen.

Centralisatie van het bestuur

• Voor een koning was het niet handig dat elke stad zijn eigen wetten en regels had. 
• Steeds meer toegewerkt naar Centralisatie (centraal bestuur vanuit  één plek)

• Hoe zorgde Karel V voor centralisatie?
  

1. Staten-Generaal werd ingesteld (1 vergadering met alle gewesten)
2. Hoogste rechtbank in Mechelen voor hele Nederlanden
3. Rechters en ambtenaren werden aangesteld op basis van opleiding, dus niet meer door te erven 

Vele gewesten vonden de centralisatie van Karel V maar niks. Ze wilden dat oude privileges en wilden het gewest zelf besturen. 

. 

Karel V: ook keizer van Heilig Roomse/ Duitse Rijk en koning van Spanje.

Verbleef in het buitenland.

Vertegenwoordiging door landvoogd(es)

Binnen ieder gewest benoemde Karel een Stadhouder als plaatsvervanger.

1555

Filips II werd landsheer over de Nederlanden en koning van Spanje

• Halfzus Margaretha van Parma landvoogdes na vertrek Filips II naar Spanje. 1559
• Filips  II ging bestuur nog meer centraliseren: verbood Staten-Generaal.
• Streng katholiek en wilde dat Bloedplakkaat werd uitgevoerd. De inquisitie ging hierop toezien.
• Godsdienstvervolgingen zorgden voor steeds meer onrust, ook onder de gematigde katholieken.

Godsdienstige wetten tegen de protestanten= plakkaten

• Karel V (en Fillips II) waren katholiek en wilde ook dat iedereen dat was in het rijk.
  

• Invoering plakkaten: tegen ketters.  1550: Bloedplakkaat, altijd doodstraf protestanten.
  

• Gewesten en stadsbesturen moesten de plakkaten uitvoeren, volgens hen zijn deze in strijd met hun privileges en dus werden ze vaak niet uitgevoerd
  

Maken

Paragraaf 2.3

34, 35, 36, 38, 41, 42, 43, 48

Paragraaf 2.4

 50, 54, 55, 56, 57, 58, 60, 61, 67

Volgende week laatste les voor de toets!