H2 §3 De opstand breekt uit les 3
1 / 32
Lesson duration is: 50 minItems in this lesson
Slide 1 - Slide
This item has no instructions
Slide 2 - Slide
This item has no instructions
Slide 3 - Slide
This item has no instructions
Slide 4 - Slide
Wie zijn dit?
Wat was het doel van Alva? rust in de Nederlanden creëren. Hoe gaat hij dit doen? Is hem dit uiteindelijk gelukt?
Slide 5 - Slide
This item has no instructions
Slide 6 - Slide
Het optreden van de rechtbank was hard en dat leidde ertoe dat er al snel allerlei verhalen rondgingen waarin het publiek de verbeelding de vrije loop liet. De slachtofferaantallen maar ook methoden van de Bloedraad werden hierin flink overdreven. Men gaat uit van ongeveer 9000 verbanningen, het totaal van executies door Raad (ong. 1100) en veroordeelde protestanten wordt op 3000 geschat
Binnen 9 jaar hebben ze tussen de 18.000 en 20.000 mensen gestraft
Egmont en Horne werden beiden beschuldigd van hoogverraad en majesteitsschennis, waardoor al snel duidelijk werd dat hen een doodvonnis wachtte. In het kamp van de Spanjaarden was men van mening dat de graven veel te tolerant waren geweest voor de opstandelingen. In werkelijkheid waren de edelen niet volledig op de hand van de protestanten. De graven waren bijvoorbeeld net als de Spanjaarden zwaar ontstemd over de vernielingen die de Beeldenstormers aanrichtten in de katholieke heiligdommen.
December 1567 werd het doodvonnis uiteindelijk toch uitgesproken. Met name Egmont bleef tot aan zijn dood vol hoop dat hem gratie zou worden verleend, maar na de Slag bij Heiligerlee besloot Alva dat ook zijn hoofd moest rollen. Samen met Horne werd de graaf op 5 juni 1568 overgebracht naar de belangrijke Grote Markt. Onder toeziend oog van een grote mensenmassa werden de bevriende graven daar onthoofd. Hun dood leidde tot grote protesten onder de bevolking. Alva had de toon gezet.
Slide 7 - Slide
Zoon Filips Willem werd naar Spanje afgevoerd om daar een degelijke katholieke opleiding te krijgen (Willem krijgt hem nooit meer te zien) en al de bezittingen van de Prins van Oranje in de Nederlanden werden verbeurd verklaard. Hij begon daarop vanuit Dillenburg in Duitsland met het werven van troepen en nam de wapens op tegen de hertog van Alva.
Willem begint met 3 aanvallen.
Vanwege de strenge vervolging van Calvinisten zagen een aantal Nederlandse edellieden zich in 1566 genoodzaakt het land te ontvluchten. Velen van hen besloten de strijd vanuit zee voort te zetten en noemden zichzelf ‘de Watergeuzen’, naar het Franse woord voor armoedzaaier: ‘Gueux’. Willem van Oranje voorzag deze Geuzenvloot van kapersbrieven, waardoor ze geen piraten, maar vrijheidsstrijders waren. Lange tijd mochten ze gebruik maken van de Engelse havens, maar in het voorjaar van 1572 beval koningin Elisabeth hen te vertrekken.
Slide 8 - Slide
De grootste nederlaag was door Alva toegebracht aan Lodewijk van Nassau bij het plaatsje Jemmingen. Lodewijk had zich nog net van zijn kuras kunnen ontdoen om in de Eems te springen, maar het overgrote deel van zijn leger was kansloos in de pan gehakt. De buitgemaakte kanonnen had Alva meegenomen naar Antwerpen en laten omsmelten tot een kolossaal bronzen standbeeld van zichzelf. Onder zijn rechtervoet spartelde een tweekoppig lichaam: het oproerige Nederlandse volk en de Nederlandse adel verenigd in de gestalte van één verliezer.en afgenomen masker op de grond symboliseerde dat dit het ware gelaat van de ketters was. De attributen verwezen naar de geuzen, zoals de arm die het Smeekschrift der Edelen vasthield en de bedelzak waaruit slangen kropen. De gebroken hamer stond voor de verwoesting van de Kerk, de bijl voor de Beeldenstorm, de morgenster voor de aanval op de koning, de fakkel voor de brandschattingen. De geldbuidel verwees naar het rekwest waarmee de calvinisten in 1566 religieuze vrijheid hadden proberen te kopen voor drie miljoen goudgulden.
Slide 9 - Slide
Toen zijn zoon naar het Spaanse hof werd gevoerd door Alva, besloot hij met zijn broers en anderen een huurleger samen te stellen en een inval in de Nederlanden te wagen. Daarbij hoopten ze dat het volk in opstand zou komen, en dat ze de Spanjaarden zouden kunnen verdrijven.
Met terreur maakt Alva de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
Hij wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden. Dit doet hij met geleend geld van de Duitse vorsten en een huurleger.
De aanvallen mislukken.
Slide 10 - Slide
De Geuzen zetten daarop koers naar Texel, maar kwamen door een ongunstige wind uiteindelijk uit bij Den Briel. Daar werden ze benaderd door de lokale veerman, Jan Pieterszoon Koppelstok, die hen informeerde dat er slechts een klein Spaans garnizoen in de stad aanwezig was. De Geuzen trokken daarop naar de stad en schreeuwden ‘In naam van Oranje, doe open die poort!’, maar burgemeester Koekebakker weigerde dit. Op 1 april 1572 bestormden de Watergeuzen daarom de stadsmuren en veroverden Den Briel.
Begin Tachtigjarige oorlog
Aanvankelijk maakte de Hertog van Alva zich weinig zorgen over deze gang van zaken. Hij verzekerde zichzelf met de opmerking ‘Het is niets’. Al snel vielen echter ook de steden Vlissingen, Dordrecht en Enkhuizen in handen van de Geuzen. Het was voor het eerst dat een deel van het Spaanse grondgebied in Nederlandse handen viel. Vandaar dat de inname van Den Briel door velen beschouwd wordt als het echte begin van de Tachtigjarige oorlog, want ‘Op 1 april verloor Alva zijn bri
Slide 11 - Slide
Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen.
Geen piraten maar vrijheidsstrijders.
Kaperbrief: Brief waarin een vorst aan de ontvanger toestemming geeft om koopvaardijschepen van de vijand te kapen.
Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.
In 1569 pakte hij de belastingcentralisatie weer op. De Tiende Penning was een verzamelnaam voor drie verschillende belastingen: de Tiende Penning, een 10% omzetbelasting op roerende goederen alle dingen die je wel kunt verplaatsen, voorraden (nu BTW 21%); de Twintigste Penning, een 5% belasting op verkoop van onroerend goed alle vasten dingen die je niet kunt verplaatsen een huis, een bedrijfspand, een productiemachine. (nu overdrachtsbelasting 2 of 6%); en de eenmalige Honderdste Penning van 1% op onroerend goed (nu ozb, dit jaar gemiddeld €726). Inkomstenbelasting bestond in deze tijd nog niet.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financieren. De Opstand laaide weer op. Drie jaar later, op 1 april 1572, werd Den Briel als eerste Nederlandse stad door de opstandelingen ingenomen. Alva verloor meer dan zijn bril. Om de opstand te financieren hief Willem van Oranje zelf een omzetbelasting van 15% op handel, die wel zonder veel gemor werd betaald.
Geen piraten maar vrijheidsstrijders.
Kaperbrief: Brief waarin een vorst aan de ontvanger toestemming geeft om koopvaardijschepen van de vijand te kapen.
Slide 12 - Slide
Geen piraten maar vrijheidsstrijders.
Kaperbrief: Brief waarin een vorst aan de ontvanger toestemming geeft om koopvaardijschepen van de vijand te kapen.
In 1569 pakte hij de belastingcentralisatie weer op. De Tiende Penning was een verzamelnaam voor drie verschillende belastingen: de Tiende Penning, een 10% omzetbelasting op roerende goederen alle dingen die je wel kunt verplaatsen, voorraden (nu BTW 21%); de Twintigste Penning, een 5% belasting op verkoop van onroerend goed alle vasten dingen die je niet kunt verplaatsen een huis, een bedrijfspand, een productiemachine. (nu overdrachtsbelasting 2 of 6%); en de eenmalige Honderdste Penning van 1% op onroerend goed (nu ozb, dit jaar gemiddeld €726). Inkomstenbelasting bestond in deze tijd nog niet.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financierenAlva verloor meer dan zijn bril. Om de opstand te financieren hief Willem van Oranje zelf een omzetbelasting van 15% op handel, die wel zonder veel gemor werd betaald
Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen
Onvrede groeit meer na invoering Tiende Penning onder Alva. (Belasting van 10% op elk verkocht product)
Holland en Zeeland benoemen Willem van Oranje op eigen gezag opnieuw tot stadhouder.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financieren.
Slide 13 - Slide
This item has no instructions
Slide 14 - Slide
Eventueel opdracht 5
Slide 15 - Slide
This item has no instructions
Slide 16 - Slide
This item has no instructions
Slide 17 - Slide
This item has no instructions
Slide 18 - Slide
Inname van Den Briel.
Wat was dat ook al weer?
Door wie? --> wie waren dat?
Wat lokte dit uit? Wat werd de reactie van meerdere steden?
Slide 19 - Slide
Geen piraten maar vrijheidsstrijders.
Kaperbrief: Brief waarin een vorst aan de ontvanger toestemming geeft om koopvaardijschepen van de vijand te kapen.
In 1569 pakte hij de belastingcentralisatie weer op. De Tiende Penning was een verzamelnaam voor drie verschillende belastingen: de Tiende Penning, een 10% omzetbelasting op roerende goederen alle dingen die je wel kunt verplaatsen, voorraden (nu BTW 21%); de Twintigste Penning, een 5% belasting op verkoop van onroerend goed alle vasten dingen die je niet kunt verplaatsen een huis, een bedrijfspand, een productiemachine. (nu overdrachtsbelasting 2 of 6%); en de eenmalige Honderdste Penning van 1% op onroerend goed (nu ozb, dit jaar gemiddeld €726). Inkomstenbelasting bestond in deze tijd nog niet.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financierenAlva verloor meer dan zijn bril. Om de opstand te financieren hief Willem van Oranje zelf een omzetbelasting van 15% op handel, die wel zonder veel gemor werd betaald
Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen
Onvrede groeit meer na invoering Tiende Penning onder Alva. (Belasting van 10% op elk verkocht product)
Holland en Zeeland benoemen Willem van Oranje op eigen gezag opnieuw tot stadhouder.
Het was niet alleen de hoogte van de belasting die de woede onder de Nederlanders weer deed oplaaien, maar vooral ook het idee dat de opbrengsten werden gebruikt om hun eigen onderdrukking mee te financieren.
Slide 20 - Slide
Als dank voor de heftige daden van de stad, vestigde Van Oranje de eerste Nederlandse universiteit in Leiden. De Universiteit Leiden, die in 1575 opende, was nodig omdat de enige universiteit in de Nederlanden de Katholieke Universiteit Leuven was.
Slide 21 - Slide
Wat was het doel van Alva? rust in de Nederlanden creëren. Hoe gaat hij dit doen? Is hem dit uiteindelijk gelukt?
Eind januari 1573 benoemde hij zijn goede vriend Luis de Requesens, destijds bestuurder van Milaan, tot gouverneur der Nederlanden. De Requesens, die er eigenlijk van overtuigd was dat de Nederlanden als opgegeven dienden te worden beschouwd, talmde en weigerde aanvankelijk, maar aanvaardde in de herfst van dat jaar onder druk van de koning de lange tocht naar Brussel
In 1576 overleed De Requesens
Slide 22 - Slide
Generaal pardon: een kwijtschelding voor iedereen. --> koppeling migranten.
Hij gaf Requesens opdracht de Bloedraad en de Tiende Penning af te schaffen en een algemeen pardon uit te vaardigen
Slide 23 - Slide
Waar haalt Spanje zijn geld vandaan?
Wat is het nadeel van een groot rijk? --> je wordt aan alle kanten aangevallen + oorlogen.
Met wie? NL, Frankrijk, Turken.
Daarnaast voerde Filips II een hoop oorlogen: tegen de opstandige Nederlanden, hij had een conflict met Frankrijk én de Turken die op zee de Italië en de Middelandse Zee bedreigde.
Het koste Filips II enorm veel moeite om zijn grote rijk bijeen te houden en uiteindelijk koste het meer moeite dan dat het opbracht. Hij ging geld lenen om zijn oorlogen te financieren en om zijn rijke leven te kunnen voortzetten. (Bij wie ging hij geld lenen --> de rijke bankiers in Genua, Italië) die dachten: dat kan hij toch wel terugbetalen.
Dus: geen landvoogd, geen geld, geen tiende penning meer, geen raad van beroerten. Wat gaat het leger doen? Steden plunderen
Slide 24 - Slide
Tussen 1559 en 1598 stegen de belastingen in Spanje met 430%.
Slide 25 - Slide
De stad Antwerpen maakte op het moment van de Spaanse Furie in 1576 een economische bloeiperiode door, ondanks de Tachtigjarige Oorlog. De stad was stinkend rijk. Symbool daarvoor stond het tien jaar jonge stadhuis, de parel op de kroon van Antwerpen.
De Spanjaarden zelf waren op dat moment nagenoeg bankroet. Koning Filips II slaagde er niet in de Spaanse militairen op tijd hun soldij te betalen. Sommige soldaten hadden al tweeënhalf jaar geen soldij ontvangen. Het koninklijke Spaanse leger besloot daarom om zelf het een en ander bij elkaar te roven uit Antwerpen.
Burgers werden doodgeslagen, vrouwen werden verkracht, het stadhuis werd in brand gestoken,
Slide 26 - Slide
De hoogste schattingen van historici geven een aantal slachtoffers van 8000 Antwerpse burgers aan, de laagste ongeveer 2.500, terwijl er ongeveer 200 Spaanse soldaten stierven. In een kritisch relaas van Jos van Dooren uit 2012 stelt deze echter dat er – afgaande op de verslagen van Antwerpse burgers uit die tijd – vermoedelijk honderden slachtoffers zijn gevallen en geen duizenden. De hoge aantallen slachtoffers waren, zo stelde hij, overdrijvingen van calvinistische chroniqueurs.
Slide 27 - Slide
Eventueel opdracht 5
Slide 28 - Slide
Eventueel opdracht 5
Slide 29 - Slide
This item has no instructions
Slide 30 - Slide
This item has no instructions
Slide 31 - Slide
This item has no instructions
Slide 32 - Slide
This item has no instructions
