2.1 - Botten - deel 3

• Biologie
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 2 Bewegen

Je leert de namen van de botten, de functies van het skelet en waaruit botten bestaan. 

BEWEGEN 

2.1 Botten

2.2 Botten bewegen

2.3 Spieren

De bouw van het skelet

• Alle botten samen vormen het skelet.
• De wervelkolom: halswervels, borstwervels, lendenwervels, heiligbeen, staartbeen.
• Borstkas: ribben, borstbeen, borstwervels.

Taken van het skelet

1. Stevigheid
2. Vorm 
3. Bescherming
4. Beweging

Harde en buigzame botten

• Harde botten zijn van been. Het bevat kalk en een beetje lijmstof.
• Buigzame botten zijn van kraakbeen. Kraakbeen bevat veel lijmstof en weinig kalk.
• Het skelet van een baby is buigzaam door veel kraakbeen met lijmstof.

De bouw van een bot

• Been: beencellen die een stof maken met veel kalk en weinig lijmstof.
• Kraakbeen: kraakbeencellen en gelei met lijmstof.
• Kalk maakt de botten stevig.
• Lijmstof maakt de botten buigzaam.

De wervelkolom

• Loopt door je romp naar beneden, tussen je heupbeenderen door. De heupbeenderen horen bij het bekken.
  
• Je wervelkolom vangt schokken op door de dubbele S-vorm en door kraakbeenschijven.
• Elke wervel bestaat uit: een wervellichaam met wervelgat, waarin ruggenmerg zit.

Hoe vangt je wervelkolom schokken op?

Twee manieren hoe schokken worden opgevangen:

1. Door de speciale dubbel s-vorm
2. Door kraakbeenschijven

De heupbeenderen

Aan de heupbeenderen zitten de langste botten van het lichaam vast: de dijbeenderen (in je bovenbenen).

Onderbeen:

scheenbeen (voorkant)

kuitbeen (achterkant)

Groeischijven en verbening

• Tijdens je leven verandert kraakbeen in been: verbening.
• Je wordt langer dankzij groeischijven in de uiteinden van je beenderen.

in stilte werken (10 min)

• Nakijken t/m 16
• Afmaken 2.1 - t/m opdracht 18

Klaar?

Oefenen via biologiepagina.nl

=> Nectar => Bewegen => Oefenen Skelet/Rontgen

2.2 Botten bewegen

Hoe zitten je botten aan elkaar?

• Je botten zitten aan elkaar door:

1. Een vergroeiing.
2. Een naadverbinding.
3. Kraakbeen.
4. Een gewricht.

Hoe zitten je botten aan elkaar?

• Een vergroeiing en een naadverbinding kunnen niet bewegen.
• Kraakbeenverbinding kunnen een beetje bewegen.
• Gewrichten zijn het meest beweeglijk.

De bouw van een gewricht

• De gewrichtsknobbel draait in de gewrichtskom.
• Kraakbeen beschermt de gewrichtsknobbel en de gewrichtskom tegen slijten.
• Het gewrichtskapsel houdt de botten in een gewricht bij elkaar en beschermt het gewricht.

De bouw van een gewricht

• Het gewrichtskapsel maakt gewrichtssmeer, hierdoor beweegt je gewricht soepel.
• Sommige gewrichten hebben gewrichtsbanden voor extra stevigheid.

Drie soorten gewrichten

1. Kogelgewricht: bewegen alle kanten op.
2. Scharniergewricht: beweging in 1 richting.
3. Rolgewricht: het spaakbeen rolt om de ellepijp.

2.3 Spieren

Hoe werken je spieren?

• Als de spiervezels samentrekken, dan trekt een spier samen.
• Spieren zitten met pezen aan het skelet vast.

Buigen en strekken

• Een spier die samentrekt, wordt korter en dikker.
• Een spier die ontspannen is, wordt langer en dunner.

Hoe buig en strek je je arm?

• Arm buigen: door het samentrekken van de armbuigspier.
• Arm strekken: door het samentrekken van de armstrekspier.
• Spieren werken 2 aan 2 samen: buig- en strekspieren. 

Andere soorten spieren

Spieren die niet aan bot zitten:

1. Kringspieren en lengtespieren in de wand van darmen.

• Als kringspieren in de wand van een darm samentrekken, wordt de darm nauwer.
• Als de lengtespieren in de darm wand samentrekken, wordt de darm korter en wijder.                                                                             2. Haarspiertjes en spieren in hart en bloedvaten.

Welke spieren werken vanzelf?

Willekeurig en onwillekeurig

1. Onwillekeurige spieren: staan niet onder invloed van je wil en worden niet moe.
2. Willekeurige spieren: 

• Kun je aansturen.
• Zijn sterk, maar worden snel moe.
• voorbeeld: skeletspieren.

Er bestaan 2 soorten beenderen. Welk type zie je op de afbeelding?

1. Pijpbeenderen
2. Platte beenderen

Spaakbeen

Opperarmbeen

Ellepijp

middenhands

beentjes

handwortel

beentjes

vingerkootjes

Wat zijn voorbeelden van pijpbeenderen?

1. Opperarmbeen en dijbeen
2. Borstbeen en schedel
3. Opperarmbeen en borstbeen
4. Borstbeen en ribben

In onze botten worden bloedcellen gevormd. Waar precies?

1. in platte beenderen
2. in het gele beenmerg van pijpbeenderen
3. In het rode beenmerg van pijpbeenderen

Pijpbeen

Platte beenderen

Bloed

Bloedcellen verslijten snel. Nieuwe worden gemaakt in het rode beenmerg in platte beenderen.

In welke botten zit geel beenmerg?

1. Pijpbeenderen
2. Platte beenderen
3. Pijpbeenderen en platte beenderen
4. Niet in pijpbeenderen of platte beenderen

aan de slag

maken opdracht 1 t/m 18

Klaar?

biologiepagina.nl

Nectar => Bewegen => Oefenen => 

Oefenen Skelet / Botten röntgenfoto's / Namen Botten

Hoe noem je de vorm die de wervelkolom van mensen heeft?

1. de dubbele S-vorm
2. de L-vorm
3. de heuvel-vorm
4. de kraakbeenvorm

Hoe heet het onderste botje van de wervelkolom?

1. Lendenbotje
2. Borstbotje
3. Staartbeen
4. Heiligbeen

programma

- in stilte werken (10 min)

- uitleg 2.1 - Wervelkolom 

Hoe bewegen zoogdieren? (10 min)

- zelf werken (10 min)

- Dierenskelet kleuren?

in stilte 

nakijken 2.1 - opdracht 1 t/m 18

Klaar?

maken Samenvatten 2.1 op blz 122

0

Zoolganger

Teenganger

Topganger

teenganger

zoolganger

topganger

In welke afbeelding zie je een teenganger?

1. 1
2. 2
3. 3

aan de slag

maken opdrachten 2.1 -  t/m 20

Klaar?

Dierenskelet inkleuren (op mijn bureau)

Maken Samenvatten 2.1 (op 122)

Oefenen op Biologiepagina.nl