Bs 3 Genenparen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

Bs3 Genenparen

Thema 3 : Erfelijkheid

Gelijke en ongelijke genenparen

 Genenparen

• genenparen, 2 chromosomen die informatie bevatten voor één eigenschap

• homozygoot
• heterozygoot
• dominant
• recessief
  

Gelijke en ongelijke genenparen

voor

gelijke genen

ongelijke genen

Genenparen

Een DNA-verwantschapstest onderzoekt genenparen die ongelijk zijn. De helft van een genenpaar is afkomstig van de moeder, de andere helft van de vader.  

Als een genenpaar ongelijk is, kan worden uitgezocht welk gen van de vader of moeder komt.

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

1

Genenpaar: 2 ongelijke genen

heterozygoot

2

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

3

Genenpaar: 2 ongelijke genen

Heterozygoot

4

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

5

van...

bijv. van moeder

van...

bijv. van vader

Genenparen                    B.S 3

Genenpaar= Elke lichaamscel heeft een genenpaar. B.v steil haar en krullend haar

Homozygoot = Twee genen voor steil haar

Heterozygoot= Een gen voor steil haar en een gen voor krullend haar

Begrippen Genenparen

Homozygoot = 2 genen van het zelfde genenpaar 

Hetrozygoot = 2 verschillende genen

Genotype = welke erfelijke kenmerken krijgt je mee

Fenotype = hoe zie je eruit

Dominante genen = bepaald het fenotype, is het sterkste

Recessieve genen = aanwezig in het genotype maar bepaald alleen als het homozygoot is hoe je eruit ziet

Geslachtelijke voortplanting

Bij geslachtelijke voortplanting smelten 2 geslachtscellen samen waardoor een nieuw organisme ontstaat. 

In een lichaamscel komen genenparen voor maar in een geslachtscel zit van dat genenpaar maar één gen. 

In de afbeelding zie je een lichaamscel van een man met 3 chromosoomparen met een genenpaar met twee ongelijke genen. Daarvan komt telkens één gen in een zaadcel. 

Welke waar in komt, is toeval.  Je ziet 4 zaadcellen.

Ook bij de eicellen van de vrouw bepaalt het toeval welk gen in een eicel komt. 

Er ontstaan op deze manier veel verschillende genotypen.

Ook bij de eicellen van de vrouw zijn er veel verschillende genotypen.

Het antwoord vind je op de volgende slide

Dominant en recessief gen

Een dominant gen komt altijd tot uiting.

Gen voor steil haar noem je een recessief gen.

Een paar logische regels

• Een dominant gen is een gen dat altijd tot uiting komt in het fenotype
  
• Bij iemand die heterozygoot is komt het dominante gen tot uiting
• Een recessief gen komt alleen tot uiting als er geen dominant gen aanwezig is.
  
• Organismen waarbij het recessieve gen tot uiting komt zijn homozygoot voor deze eigenschap.

Dominant - Recessief

Dominant: overheersende eigenschap (sterk)

Recessief: onderdanige eigenschap (zwak)

Als moeder een dominant gen geeft en vader een recessief gen geeft voor een  eigenschap,

dan zie je de eigenschap van moeder in het fenotype (het uiterlijk)

Dominant of recessief

Het gen wat bij een heterozygoot genotype tot uiting komt is dominant

Dominant gen = Bruin haar

Recessief gen = Blond haar

Genotypen noteren

Dominant gen - hoofdletter

Recessief gen - kleine letter

AA = homozygoot dominant

Aa = heterozygoot

aa = homozygoot recessief

Aa

Welk gen is dominant wit of zwart?

AA

aa

Welk gen is dominant, welke recessief?

Is de afwijking X-chromosomaal?

Tip: genotype en kruisingsschema

Genotypen noteren

Dominant gen - hoofdletter

Recessief gen - kleine letter

AA = homozygoot dominant

Aa = heterozygoot

aa = homozygoot recessief

Intermediar Fenotype

Bij sommige eigneschappen is het onderscheid tussen een dominante en recessieve eigenschap niet zo duidelijk. Het leeuwenbekje is een plant met genen voor rode bloemkleur en voor witte bloemkleur. Maar geen van beide genen is recessief. Leeuwenbekjes die heterozygoot zijn voor de bloemkleur hebben roze bloemen. Dit verschijnsel noemen we intermediair fenotype. De beide genen voor de bloemkleur zijn 'even sterk' 

Als twee genen van een genenpaar even sterk zijn, gebruik je een andere schrijfwijze. De kleur van een rood leeuwenbekje wordt bijvoorbeeld aangegeven met ArA_r en de kleur van een witte met A_wA_w De roze kleur wordt dan:

A_rA_w 

Is het gen voor de ziekte van Huntington dominant of recessief, of is het niet uit de gegeven op te maken?

1. Het gen is dominant
2. Het gen is recessief
3. Dit is niet uit de gegevens op te maken

2 gelijke allelen van een gen voor een eigenschap noemen we:

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Dominant
4. Recessief

Als je een dominant gen in je eigenschappen hebt is dat altijd homozygoot?

1. Juist
2. Onjuist

Een recessief alles komt tot uiting als er een dominant gen aanwezig is?

1. Juist
2. Onjuist

Een dominant gen komt niet tot uiting in het fenotype?

1. Juist
2. Onjuist

Welke genenparen worden bij een DNA verwantschapstest vaak onderzocht?

1. genenparen die gelijk genen bevatten
2. genenparen die ongelijke genen bevatten
3. alle genen

Welke stuk DNA bevat gelijke genen en welke ongelijke?

genenparen met gelijke genen

genenparen met gelijke genen

genenparen met ongelijke genen

genenparen met gelijke genen

genenparen met ongelijke genen