NN7 - Taal §6 - Uitdrukkingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Uitdrukkingen

NN7 - Taal §6 - 2H

Uitdrukkingen met dieren

Maak de rijtjes uitdrukkingen a tot en met g compleet met een woord uit het aangegeven thema.

vis

kat

luis

eend

slak

paard

aap

boter bij de ......

de .... op het spek binden

een ...... in de pels

een vreemde ..... in  de bijt

op iedere ...... zout leggen

over het ..... tillen

voor ...... staan

Uitdrukkingen met kleuren

Maak de rijtjes uitdrukkingen a tot en met g compleet met een woord uit het aangegeven thema.

groen

rood

wit

grijs

zwart

roze

blauw

....... licht geven

..... staan

een ...... voetje halen

in een ..... verleden

op ......... zaad zitten

op een ...... wolk zitten

zich ...... betalen

Uitdrukkingen met lichaamsdelen

Maak de rijtjes uitdrukkingen a tot en met g compleet met een woord uit het aangegeven thema.

kop

vinger

mond

arm

buik

duim

nek

de kous op de ..... krijgen

een ...... in de pap hebben

iemand de ..... snoeren

iemand in de ..... nemen

iets op je ..... schrijven

iets uit zijn ..... zuigen

je ...... uitsteken

We lezen nu tekst 1 - 'Als Haarlemmerolie' 

op blz. 100/101.

Tekst 1 - Als haarlemmerolie

(1) Uitdrukkingen vormen een smeermiddel in onze communicatie. Ze maken de taal rijker en speelser. Vaak staan we er trouwens niet eens bij stil dat we uitdrukkingen gebruiken, al doen we dat om de haverklap.

(2) Voor moedertaalsprekers zijn de meeste uitdrukkingen gesneden koek, maar bij het leren van een vreemde taal gaan ze ons nog weleens boven de pet. Toch is dit taalonderdeel met voldoende oefening goed te leren, stelt taalwetenschapper Ferdy Hubers van de Radboud Universiteit in een onderzoek naar de manier waarop we uitdrukkingen leren. Een Nederlander die zich behoorlijk kan redden in het Engels of het Duits, gebruikt echter meestal weinig uitdrukkingen in die talen.

(3) Uit het onderzoek van Hubers bleek dat Duitse studenten de minste moeite hadden met uitdrukkingen waarvan de betekenis makkelijk te raden is, zoals ‘twee vliegen in één klap slaan’. De schoen wringt vooral als de betekenis van een uitdrukking niet valt op te maken uit de betekenis van de afzonderlijke woorden, zoals ‘eieren voor je geld kiezen’. De betekenis van een uitdrukking is namelijk niet de som van de betekenis van de losse woorden. Juist daardoor zijn uitdrukkingen in andere talen lastiger te begrijpen dan gewone zinnen.

(4) Uit datzelfde onderzoek kwam naar voren dat de deelnemende studenten goed scoorden op uitdrukkingen die ook in hun moedertaal voorkomen: die erste Geige spielen is een letterlijke vertaling van ‘de eerste viool spelen’. Ook uitdrukkingen die in hun eigen taal net een beetje anders zijn, konden de studenten goed thuisbrengen: vergelijk ‘de koe bij de horens vatten’ met het Duitse den Stier bei den Hörnern packen. Het komt echter ook voor dat de moedertaal juist dwarszit, legt Hubers uit. Dat geldt voor uitdrukkingen waarbij je eenzelfde betekenis in beide talen uitdrukt met heel andere woorden: ‘water naar de zee dragen’ kennen Duitsers als Kohlen nach Newcastle tragen. Dat is verwarrend.

(5) Uitleg over de herkomst van uitdrukkingen blijkt te helpen bij het onthouden ervan. Het Engelse the best thing since sliced bread betekent ‘echt heel, heel goed’. Als je weet dat de uitvinding van gesneden brood (sliced bread) rond 1930 in Groot-Brittannië met open armen ontvangen werd, zodat dit de norm werd voor alles wat fantastisch is, vergeet je de uitdrukking niet snel meer. Van Hubers mag er overigens in het vreemdetalenonderwijs meer aandacht komen voor uitdrukkingen. ‘Ik snap dat er in het begin van de studie eerst aan de basiskennis van een vreemde taal gewerkt wordt. Maar op het moment dat je die basis beheerst, kun je je (vreemde) taal met uitdrukkingen versieren.’ Net als met Nederlands …

Onderstreep of markeer nu de uitdrukkingen in de tekst die we net gelezen hebben. 

UITDRUKKINGEN IN DEZE TEKST:

•     als haarlemmerolie
•     stilstaan bij
•     om de haverklap
•     gesneden koek
•     boven de pet gaan
•     twee vliegen in één klap slaan
•     de schoen wringt
•     eieren voor je geld kiezen
•     de eerste viool spelen
•     iets thuis kunnen brengen
•     de koe bij de hoorns vatten
•     water naar de zee dragen
•     met open armen ontvangen

Betekenissen:

Dat werkt als haarlemmerolie.

Betekenissen:

Dat werkt als haarlemmerolie. – Dat kan overal voor worden gebruikt.

Betekenissen:

stilstaan bij

Betekenissen:

stilstaan bij – aandacht geven aan

Betekenissen:

om de haverklap

Betekenissen:

om de haverklap – ieder ogenblik; telkens weer

Betekenissen:

gesneden koek 

Betekenissen:

gesneden koek – makkelijk / niet moeilijk (omdat het kant en klaar is)

Betekenissen:

boven de pet gaan

Betekenissen:

boven de pet gaan – er niets van begrijpen

Betekenissen:

twee vliegen in één klap slaan

Betekenissen:

twee vliegen in één klap slaan – twee problemen tegelijk oplossen

Betekenissen:

de schoen wringt

Betekenissen:

de schoen wringt – het probleem ontstaat

Betekenissen:

eieren voor je geld kiezen 

Betekenissen:

eieren voor je geld kiezen – met minder genoegen moeten nemen dan waarop je had gehoopt

Betekenissen:

de eerste viool spelen

Betekenissen:

de eerste viool spelen – de baas zijn; bepalen wat er gebeurt

Betekenissen:

iets thuis kunnen brengen

Betekenissen:

iets thuis kunnen brengen – begrijpen

Betekenissen:

de koe bij de hoorns vatten 

Betekenissen:

de koe bij de hoorns vatten – de zaak flink aanpakken

Betekenissen:

water naar de zee dragen

Betekenissen:

water naar de zee dragen – overbodig, zinloos werk doen

Betekenissen:

met open armen ontvangen

Betekenissen:

met open armen ontvangen – heel hartelijk, enthousiast verwelkomen