HC4-VWO6-De economie van de Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

De economie van de Republiek

24 oktober 2021

Hoorcollege Geschiedenis

Lesdoel

Wat was er bijzonder aan de Republiek op economisch vlak?

Oorzaken economische groei na 1585

- Val van Antwerpen (1585)

- Zwak feodaal stelsel

- Handel op het Oostzeegebied

- Technische uitvindingen

Oorzaak 1: val van Antwerpen

-Door Spanje veroverd

-Afsluiting Schelde

-Vluchtelingen 

-Economische boost

Vluchtelingen namen geloof (protestantse) en daarnaast kennis, kapitaal en handelsnetwerken met zich mee. Dit gaf een enorme impuls aan met name het gewest Holland

Oorzaak 2: zwak feodaal stelsel

Vroeg einde van zwak feodaal stelsel. 

Gevolg: 

commercialisering 

Boeren hoefden hun producten niet meer aan hun heer af te staan, maar konden die op de markt verkopen.

Oorzaak 3: handel op het Oostzeegebied

Karel V 

Karel V

- Sinds late middeleeuwen: moedernegotie

- Handel met Oostzeegebied in vooral graan, hout en zout

Moedernegotie: omdat deze handel een zeer grote bijdrage leverde aan de economie.

Het hout werd gebruikt voor de bouw van schepen (50% werd geëxporteerd)

Zout was voor het conserveren van vlees en vis maar werd ook gebruikt voor de productie van een belangrijk exportartikel: gezouten haring.

De Hollanders exporteerden aanvankelijk vooral laken (wol) – dat via Vlaanderen en Schotland in Zeeland en Holland terechtkwam – naar het Oostzeegebied. Maar later ook Nederlandse zuivelproducten, evenals specerijen en bijzondere producten die via de VOC uit Oost-Indië kwamen. Verder exporteerden ze (met Amsterdam als tussenstation ofwel stapelmarkt) Franse en Portugese wijn naar de gebieden rond de Oostzee. Voor deze goederen kregen de Hollanders hout, graan, zout, Zweeds kruit, wapens, pek, teer en dierenhuiden terug.

Graan: het Hollands veenlandschap was weinig geschikt voor akkerbouw, dus graan importeren was noodzakelijk.

Gevolgen handel Oostzeegebied

-Overschot graan

-Specialisatie (groenten, zuivelproducten)

-Veeteelt (vrijkomen arbeidskrachten)

-Nijverheid en handel

Karel V 

Karel V

Oorzaak 4: technische uitvindingen

-Fluitschip

                                                   -Houtzaagmolen

-Haringbuis

Karel V

Het fluitschip. Dit was een tactisch ontworpen schip. Een fluitschip had een bolle onderkant, wat extra ruimte opleverde om veel lading mee te nemen. Het dek was echter erg smal, om de simpele reden dat de hoeveelheid tol bij de Sont werd bepaald door de breedte van het dek. Hiermee sloegen de Hollanders twee vliegen in één klap: veel goederen kunnen vervoeren tegen zo laag mogelijke kosten.

De haringbuis: een 'drijvend fabriekje' voor het kaken (verwijderen ingewanden) en zouten van haring.

Verenigde Oost-Indische Compagnie

- Oprichting 1602

- Waarom?

- Alleenrecht op de Aziatische vaart

- Kers op de taart 

- Handels- en militaire organisatie

Karel V 

Karel V

Portugal beheerste de handel met Azië. De Republiek kreeg door de oorlog met Spanje geen toegang tot de Portugese havens want die vielen onder Spaans gezag.

Daarom maar zelf naar Azië.

Samenvoeging voorcompagnieeën 

Oprichting VOC was om eind te maken aan de onderlinge concurrentie van de voorcompagnieën maar de oprichters wilden ook sterk staan in de concurrentiestrijd met andere Europeanen (dus handels- en militaire organisatie)

VOC krijgt ook politieke invloed van de SG. Ze krijgen het bestuur van overzeese handelsposten en koloniën.

Eerste bedrijf met verhandelbare aandelen en eerste bedrijf dat vestigingen in het buitenland had.

VOC droeg zeker bij aan de welvaart van de Republiek, maar niet zoveel als de Europese handel deed.

Verenigde West-Indische Compagnie

- Oprichting 1621

- Handel op Afrika en Noord- en Zuid Amerika

- Handelsmonopolie

- Kaapvaart

- Handel in goud, ivoor en slaven

Karel V 

Karel V

Kaapvaart was in oorlogssituatie toegestaan (vanaf 1621 weer oorlog met Spanje)

Nederland was in de jaren 1596 en 1830 verantwoordelijk voor de handel in ongeveer 500.000 Afrikaanse slaven.

De WIC ging in 1674 failliet. Het jaar erop maakte de WIC een doorstart als de ‘Tweede Geoctroyeerde West-Indische Compagnie’; men noemt deze tweede variant ook wel Nieuwe West-Indische Compagnie. Vooral vanaf dat moment, 1675, ging de heropgerichte WIC – die daarvoor meer met de kaapvaart bezig was – zich richten op slavenhandel. De slavernij was de spil van de Trans-Atlantische driehoekshandel.

Commerciële economie

Karel V 

Karel V

- Regenten stimuleerden de handel

- Luxegoederen (boeken, schilderijen)

- Veel immigranten naar de Republiek, doordat:

                      1. er veel werk was

                      2. gastvrij ontvangst van kooplieden

                      3. religieuze vrijheid

Religieuze vrijheid, maar wel felle strijd tussen de remonstranten en de contra-remonstranten. Beide calvinistisch, maar onenigheid over de predestinatieleer (Arminius - Gomarus). Tijdens de Synode van Dordrecht (1618/1619 beslecht.

Wereldhandel

- 16e eeuw: Vooral Spanje en Portugal 

- 17e eeuw: Vooral de Republiek en Engeland (ook Frankrijk, maar in mindere mate)

East India Company Compagnie des Indes Orientales

Synode van Dordrecht:

strijd tussen Arminius (remonstrant) en Gomarus (contraremonstrant) over interpretatie van predestinatieleer

Arminius: geloof voorwaarde om voor de genade van God in aanmerking te komen.

Gomarus: God laat zijn genade niet afhangen van wat de mens doet.

Wat was er bijzonder aan de Republiek op economisch vlak?

- Er was veel werkgelegenheid voor allerlei soorten mensen

- De economie was sterk gespecialiseerd en richtte zich ondermeer op de productie van luxegoederen

-Een zeer grote en rijke klasse van kooplieden

-Commercialisering

-Overzees handelsnetwerk met Holland als centrum