De Kus, 1 thema, meerdere betekenissen

• Kunstbeschouwing
• Secundair onderwijs

De Kus, 1 thema,  betekenissen

De kus wordt in de kunst gebruikt in verschillende betekenissen én in verschillende uitdrukkingsvormen.

De betekenis van een kus is niet per se altijd positief en kan veranderen. De verschillende werken van Brancusi illustreren dat.

Kunst beperkt zich niet tot schoonheid, toegankelijkheid en genietbaarheid: de kunstwerken dateren uit verschillende tijdsperiodes en spreken je misschien niet altijd meteen aan.

Rodin 

Paolo en Francesca zijn twee figuren uit La Divina Commedia (1308-1320) geschreven door de Italiaanse dichter Dante Alighieri (1265 - 1321).

Chagall

Marc Chagall(1887-1985) een Joodse Wit-Russische kunstenaar die vanaf 1910 in Parijs woonde, schilder het werk naar aanleiding van zijn verjaardag. Zijn vrouw Bella, zijn muze op wie hij heel verliefd was, komt vaak naar voor in zijn werken. De kunstenaar drukt daarmee zijn persoonlijke gevoelens uit in zijn werk.

Brancusi 

Twee lichamen worden een geheel. De kus van Brancusi is een kubistische omhelzing van een man een een vrouw. De kus staat op een graf van een jonge vrouw na haar dood uit liefdesverdriet, maar ook op een oorlogsmonument. Liefde in een blok kalksteen.

Vader van de moderne beeldhouwkunst

Constantin Brancusi wordt gezien als de vader van de moderne beeldhouwkunst. Hij versimpelde het menselijk lichaam tot geometrische vormen. Zijn kubistische beeldhouwkunst was een enorme vernieuwing in de tijd dat Auguste Rodin de dienst uitmaakte. Brancusi’s claim to fame was ‘de Kus’, een beeld waar hij zes versies van maakte tussen 1907 en 1913.

De broederkus

Constantin Brancusi wordt gezien als de vader van de moderne beeldhouwkunst. Hij versimpelde het menselijk lichaam tot geometrische vormen. Zijn kubistische beeldhouwkunst was een enorme vernieuwing in de tijd dat Auguste Rodin de dienst uitmaakte. Brancusi’s claim to fame was ‘de Kus’, een beeld waar hij zes versies van maakte tussen 1907 en 1913.

Traditie

Decennialang was de broederkus een onmisbaar onderdeel van het begroetings- en afscheidsritueel van socialistische politici. De kus moest de wereld duidelijk maken dat zij broeders waren, dat hun relatie vrede uitstraalde, dat ze bij elkaar bleven en dat hun vriendschap onbreekbaar was.

Dmitri Vrubel 

Dmitri Vrubel (1960-2022) was een Russisch schilder die bekend werd door zijn schilderij van de broederkus op de restanten van de Berlijns Muur. De originele broederkus van 5 oktober 1979 werd in zwart-wit vastgelegd door persfotograaf Régis Bossu en op grote schaal verspreid door een van de grootste Franse persbureaus onder de titel Le Baiser (“De Kus”).

Eind 1989 kreeg Vrubel van een vriend het tijdschrift Paris Match met de foto die Bossu had gemaakt tijdens het bezoek van een Sovjet-delegatie ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van de oprichting van de DDR. Het was de rituele kus van de secretarissen-generaal van de communistische partijen van de Sovjet-Unie en de DDR, Leonid Brezjnev en Erich Honecker.

Mein Gott, hilf mir, diese tödliche Liebe zu überleben. (Mijn God, help mij, deze dodelijke liefde te overleven)

Geïnspireerd door deze foto schilderde Vrubel een paar maanden later, in het voorjaar van 1990, zijn afbeelding op de Berlijnse Muur: Brezjnev en Honecker die een hartstochtelijke broederlijke kus delen. Het schilderij werd meteen een symbool van de Koude Oorlog en een icoon van de popcultuur. Onder de schildering staat de door Vrubel toegevoegde zin in het Russisch en Duits:

Mein Gott, hilf mir, diese tödliche Liebe zu überleben. (Mijn God, help mij, deze dodelijke liefde te overleven)

Gustav Klimt - de kus

Het schilderij toont een grote man die een vrouw op haar wang kust. De man heeft een kamerjas met daarop hoekige symbolen om; de kleren van de vrouw tonen ronde symbolen. Het stelletje staat op de rand van een afgrond, in een veld vol bloemen. Of Klimt daar een symbolische bedoeling bij had, is niet bekend.

Klimt werkte in Wenen en Klimts visie op de Weense seksuele moraal van die tijd heeft zijn werk sterk beïnvloed. De Weners waren in het openbaar afkerig van seksualiteit, maar de prostituees deden goede zaken. De werken van Klimt tonen (veelal roodharige) dames in uitdagende posities, waardoor hij in zijn stad als een omstreden persoon werd gezien. Klimt liet zich tijdens het schilderen veelvuldig omringen door naakte dames en stond bekend als een vrouwenjager die wars was van de conservatieve zeden.

Symboliek de kus

 De kus zien als een afbeelding van lust en/of liefde, maar ook van de weerstand van de vrouw tegen de seksuele driften van de man (de vrouw kust namelijk niet terug).

In de achtergrond heeft Klimt goud verwerkt, waarbij hij verschillende technieken door elkaar heeft gebruikt. Deze technieken had hij waarschijnlijk van zijn vader geleerd, die goudgraveerder was.

Erata - Wim Delvoye

Waaraan doet het kunstwerk je denken? 

Welke thema's verwacht je? 

Wat zie je hier? 

Waarom zouden sommige mensen dit kunstwerk als schokkend ervaren? 

De ene kus is de andere niet!

De betekenis van een voorstelling in de kunst (een gebaar, een symbool…) is niet altijd gelijk. Zo kan een kus verschillende gevoelens uitdrukken of verwijzen naar iets anders. De betekenis van een kunstwerk ligt ook niet noodzakelijk vast. 

Afhankelijk van de inhoud van het kunstwerk en de context waarin het ontstaat of waarin het later terechtkomt, kan de bedoeling of de draagwijdte van het onderwerp en van het kunstwerk veranderen. Dat laten de bovenstaande voorbeelden zien. 

De plaats waarvoor of de persoon voor wie het is gemaakt en de omgeving waarin het geplaatst wordt, spelen vaak een rol in de betekenisgeving. Bovendien bepaalt de keuze voor bepaalde materialen of technieken mee het referentiekader van het kunstwerk en de behandeling van het thema. 

Opdracht tabel