Iconografie en iconologie

• Kunstbeschouwing
• Secundair onderwijs

Iconografie en iconologie

Uitdelen afbeeldingen/omschrijvingen

Zoek je match! 

Welke symbolen heb ik de afgelopen periode geleerd?

Lesdoelen

• Ik ken het verschil tussen de begrippen iconografie en iconologie.
• Ik begrijp dat de betekenis van symbolen kan verschillen afhankelijk van de tijd en de plaats waarin ze gebruikt worden.
• Ik begrijp de methode van Panofsky om beelden beter te begrijpen en te interpreteren.
• Ik kan de eerste twee niveaus van de methode van Panofsky toepassen op concrete voorbeelden.

Iconografie en iconologie

1. Beelden leren 'lezen'

• Beeld is niet enkel een samenstellingen van verschillende beeldcomponenten, maar ook een medium om een verhaal te vertellen.
• Twee deeldisciplines:

1. Iconografie = studie van het onderwerp van kunstwerken
2. Iconologie = bestudeert de oorsprong en de evolutie van bepaalde symbolen

• Betekenis van symbolen verandert doorheen de tijd en context!

Hoe verschilt de benadering van iconografie en iconologie?

1. Iconografie concentreert zich op de vorm, terwijl iconologie de religieuze betekenis onderzoekt.
2. Iconografie legt de nadruk op de technische aspecten van afbeeldingen, terwijl iconologie dat niet doet.
3. Iconografie is meer beschrijvend, terwijl iconologie dieper ingaat op symbolische betekenissen.
4. Iconologie is meer gericht op de kunsthistorische context, terwijl iconografie dat niet is.

Symbolen kunnen doorheen de kunstgeschiedenis van betekenis veranderen.

1. waar
2. niet waar

Methode van Panofsky

• Erwin Panofsky
• theorie om een beeld correct te benaderen en te interpreteren 

Methode van Panofsky

Primair niveau

• eerste blik op beeld: vormen die bestaan uit kleuren en lijnen
• herkennen van natuurlijke objecten bv. mensen, huizen, dieren, etc.
• Geen objecten of figuren te herkennen: abstract kunstwerk
• Enkel kennis nodig uit het eigen dagelijkse leven.

Secundair niveau

• Kijkers proberen betekenis te achterhalen
• Iconografie!
• literaire kennis nodig om verhalen, figuren en allegorieën te identificeren
• bv. mannelijke, religieuze figuur met doornenkroon = Jezus Christus (kennis van Bijbelverhaal nodig) 

Secundair niveau

• Kendrick Lamar, juni 2022, Glastonbury Festival, Somerset
• Aelbrecht Bouts, Christus met de doornenkroon

• Iconografische analyse = identificatie van figuren, verhalen, allegorieën
• Kennis over spreekwoorden, gezegden, religieuze teksten, historische verhalen is noodzakelijk!

Oefening 5 pp 31

• Op welk schilderij is Judith afgebeeld en op welk schilderij Salome?
• Gebruik de onderstaande Bijbelverhalen voor een correcte identificatie. 

1. Het kunstwerk van Andrea Solari (1) beeldt Salome af.
2. Het kunstwerk van Sandro Botticelli (2) beeldt Judith af.

Derde niveau: Intrinsieke betekenis

• Complexer
• Kennis van literatuur in brede zin noodzakelijk
• ook mondelinge tradities of culturele bepalingen die vandaag onbekend zijn. 
• iconologie: betekenis van symbolen in nieuwe contexten en perioden

Opdracht

bookwidget: Analyse kunstwerken volgens methode Panofsky

Welke discipline onderzoekt de betekenis van symbolen in kunst?

1. iconologie
2. iconografie
3. Psychologie
4. Semiotiek

Wat bestudeert de discipline 'iconografie' van kunstwerken?

1. Het onderwerp van kunstwerken
2. De technieken gebruikt in de kunstwerken
3. De historische context van de kunstenaar
4. De kleuren en vormen van de kunstwerken

Primair niveau

Secundair niveau

Intrinsieke betekenis

pre-iconografische beschrijving

iconografische beschrijving

Iconologische betekenis

waarneming

Interpretatie

Bredere duiding

Praktische ervaring

Kennis van literaire bronnen

Kennis van wereldbeschouwing en cultuurgeschiedenis