H5 5.5 Geweld in de gewesten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.5 Geweld in de gewesten

De neolithische revolutie is...

1. dat mensen stenen leerden gebruiken.
2. dat mensen leerden schrijven.
3. dat mensen landbouw gingen gebruiken.
4. dat mensen vuur leerde maken.

Wat is romanisering?

1. Het overnemen van de Romeinse cultuur door overwonnen volken.
2. Een tijd van rust en vrede voor het Romeinse rijk
3. Het vereren van de Romeinse keizer
4. Het veroveren van Romeins gebied

Wat is het hofstelsel?

1. Bescherming in ruil voor pacht en herendiensten
2. Raad en daad
3. Geld lenen van het hof
4. Ander woord voor leenstelsel

Wat was de inzet van de investituurstrijd?

1. De vraag wie er de macht had over het Duitse Rijk
2. De vraag wie zich pontifex maximus mocht noemen
3. De vraag wie er bisschoppen mocht benoemen
4. De vraag wie de hoogste macht had binnen de kerk

jagers en boeren

Grieken en Romeinen

Steden en staten

monniken en ridders

Otzi de ijsman

Karel de Grote

Bonifatius

Octavianus

Socrates

Mohammed

Jeanne

D'arc

Hieronder staan vijf kenmerkende aspecten (A-E). Sleep de kenmerkende aspecten naar de tijdvakken waar ze bij horen

A De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

B de levenswijze van jager-verzamelaars

C de verspreiding van het christendom in geheel Europa

D het ontstaan van de eerste monotheïstische godsdiensten jodendom en christendom

E de vrijwel volledige vervanging van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en de horigheid

Leerdoel

• Spaanse vorsten in de Nederlanden
• Beeldenstorm
• Opstand of Tachtige jarige oorlog.

Tijdvak 5: Ontdekkers & Hervormers

Kenmerkende aspecten:

De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Karel V

Het rijk van Karel

Karel V

•  Vrede van Augsburg 1555
• De Nederlandse gewesten (kaart in Tijdvoorgeschiedenis)
• centralisatiepolitiek (particularisme)

Elk gewest had een eigen vergadering: Gewestelijke staten. 

In deze gewestelijke staten zat of adel, geestelijkheid of burgerij.

Karel V was door alle 17 gewesten erkend als koning.

Als Karel V extra geld wilde moest hij een Bede doen aan de gewestelijke staten.

Staten-Generaal eind 15e eeuw opgericht. Alle 17 gewesten werden erin vertegenwoordigd. Centralisatiepolitiek!!

Leerdoel

Je kunt uitleggen hoe het in de Nederlanden tot een Opstand kwam.

Waarom moet iedereen in het rijk van Karel V katholiek zijn?

1. Karel V was zelf streng katholiek
2. Karel V vond Luther en Calvijn leugenaars
3. Karel V wilde graag de Paus steunen
4. Een geloof in het rijk zorgde voor eenheid

Hoe werd het bestuur van een gewest genoemd?

1. Staten-Generaal
2. Provinciale Staten
3. Gewestelijke Staten
4. Graafschappen

Hoe heet de bijeenkomst van alle gewesten bij elkaar?

1. Gewestelijke Staten
2. Landvoogdes
3. Stadhouder
4. Staten-Generaal

Filips II

In 1555 volgt Filips II zijn vader op.

Problemen:

• Geldtekorten
• Doorvoeren centralisatie (landvoogdes en stadhouder)
• protestantisme

Filips II vertrok naar Spanje en kwam niet meer terug.

1566 werkeloosheid, hoge graan prijzen en honger.

Verbond der edelen met het Smeekschrift (Geuzen).

• Kettervervolgingen matigen en minder centralisatie.

Onder invloed van de Hagepreken brak de Beeldenstorm uit!

Filips II was woest. Hij stuurde de Hertog van Alva.

• Raad van beroerten
• Tiende Penning
• Nog strengere ketterwetgeving.

centralisatie Karel V

Tekst

Smeekschrift der edelen

Vrede van Augsburg

Beeldenstorm

Rijksdag te Worms

Hagenpreken

Met welk doel zond Filips II de hertog van Alva naar de Nederlanden?

1. Alva moest de tiende penning gaan invoeren.
2. Alva moest met zijn leger de orde herstellen in de Nederlanden.
3. Alva moest de protestanten meenemen naar Spanje
4. Alva moest de beeldenstormers bestraffen.

Tachtigjarige oorlog of de Opstand

Slag bij Heiligerlee: voor het eerst staan Spanje en Willem van Oranje tegenover elkaar (1568). Niemand won.

1 april 1572 Den Briel

Alva de ijzeren hertog.

Pacificatie van Gent (1576).

Leerdoel

Je kunt uitleggen hoe het in de Nederlanden tot een Opstand kwam.

Leerdoel

Je kunt uitleggen hoe de Nederlandse Opstand verliep.

Wat was GEEN gevolg van de ontdekkingsreizen?

1. het ontstaan van koloniën
2. het ontstaan van plantages
3. het ontstaan van handelsposten
4. het begin van de Renaissance

Middeleeuwen of Renaissance?

Middeleeuwen

Renaissance

Met Maarten Luther begon de Reformatie. Wat was de Reformatie?

Tachtigjarige oorlog of de Opstand

Slag bij Heiligerlee: voor het eerst staan Spanje en Willem van Oranje tegenover elkaar (1568). Niemand won.

1 april 1572 Den Briel

Alva de ijzeren hertog.

Pacificatie van Gent (1576).

Pacificatie van Gent (1576)

Situatie na de pacificatie van Gent: 

- Godsdienstvrede (Holland en Zeeland protestants, de rest kat).

- Anti-Spaans beleid (leger moet weg)

- Willem van Oranje wordt landvoogd (onder de koning)

Let op: Pacificatie van Gent is geen onafhankelijkheidsverklaring

Van Pacificatie naar verdeeldheid

Alleen Holland en Zeeland zouden protestants zijn maar in andere gewesten kwam er verzet van de protestanten.

- Unie van Atrecht 1579 (terug naar Filips II).

- Unie van Utrecht 1579

1581 Het plakkaat van Verlatinghe

Filips II wordt afgezet als koning (calvinisme).

Een nieuwe koning werd niet gevonden.

Willem van Oranje werd vermoord (1584).

1588: Republiek der zeven Verenigde Nederlanden.

1648 Vrede van Munster. 

Wat is de juiste volgorde?

1. Beeldenstorm - Smeekschrift - Bloedraad - Pacificatie van Gent
2. Smeekschrift - Bloedraad - Pacificatie van Gent - Beeldenstorm
3. Smeekschrift - Beeldenstorm - Bloedraad - Pacificatie van Gent
4. Pacificatie van Gent - Smeekschrift - Bloedraad - Beeldenstorm

Bij wie sloten de Unie van Atrecht zich aan?

1. Willem van Oranje
2. Filips II

Wat is de juiste volgorde van de gebeurtenissen tijdens de Opstand?
Van eerder naar later. 

Acte van Verlatinghe wordt opgetekent door de Noordelijke Nederlanden

Filips stuurt Alva naar de Nederlanden

Den Briel wordt veroverd door de opstandelingen

Unie van Utrecht wordt opgericht

Willem van Oranje wordt vermoord in Delft

Leerdoel

Je kunt uitleggen hoe de Nederlandse Opstand verliep.

Noem 3 dingen die je vandaag geleerd hebt.

Waar wil je nog meer uitleg over hebben?

Maken de vragen die horen bij paragraaf 5.5

Alleen de vragen die bij je eigen leerroute horen!