5.2 Ontdekkers en hervormers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vooraf

Voor het einde van de timer, zorg je dat je klaar bent voor de les (dus niet pas als de timer voorbij is....)

Lessonup

• Gebruik je eigen naam (smiley/emoji mag)

• Gebruik elke keer dezelfde naam!

Rules!

• We respecteren elkaar en elkaars spullen; we laten elkaar uitspreken en behandelen elkaar met respect.
• Je komt goed voorbereid naar de les; materiaal goed voor elkaar, ingelezen, etc.
• Eten, drinken of naar het toilet doen we zoveel mogelijk na de les of in de pauze
• De telefoon blijft in de tas, broekzak (o.i.d) tenzij anders wordt aangegeven.
• We gebruiken de laptop uitsluitend voor schooldoeleinden
  

Wat betekent de uitspraak: 'Memento mori'?

1. Pluk de dag
2. Geloof in de heer
3. Geniet van het leven
4. Gedenk te sterven

Leg uit waarom deze zin Memento mori (gedenk te sterven) past bij de levenswijze in de middeleeuwen?

Wat betekent de uitspraak: 'Carpe Diem'?

1. Pluk de dag
2. Geloof in de heer
3. Geniet van het leven
4. Gedenk te sterven

Leg uit waarom deze zin Carpe Diem (pluk de dag) past bij de levenswijze tijdens de Renaissance?

Welke van de onderstaande zinnen is geen oorzaak voor de Renaissance?

1. Opkomst van welvarende zelfbewuste burgerij
2. Uitwisseling van kennis door de kruistochten
3. Innovaties in de schilderkunst
4. Oude klassieke geschriften in bibliotheken in Italië

Tijdens de Renaissance door toedoen van humanisten veranderde het mentale mensbeeld doordat men kritisch ging kijken naar sociale, politieke, religieuze en morele waarden met als doel de wereld te verbeteren.

Maar ook het fysieke mensbeeld veranderde. Wat wordt bedoeld met het fysieke mensbeeld?

'Leonardo da Vinci maakt om twee verschillende redenen studie van het menselijk lichaam'.

1) Het anatomisch correct kunnen schilderen.
2) ???

1. Militair motief; maken van kogels om zoveel mogelijk schade aan te kunnen richten
2. Religieus motief; het bestuderen hoe het lichaam het beste bewaard kon blijven voor de hemel
3. Cultureel motief; hij wilde aantonen dat mensen van binnen allemaal gelijk zijn
4. Medisch motief; werking van spieren aantonen voor bevordering medische kennis

Leef je in; hoe zou de kerk tegen deze 'anatomische studie' van Leonardo Da Vinci aankijken tijdens de Renaissance?

Kort samengevat

• Tijdens middeleeuwen was men te druk met het hiernamaals (memento mori - gedenk te sterven). Tijdens de renaissance wilde men zoveel mogelijk genieten van het leven hier op aarde (carpe diem - pluk de dag)

• Opkomst renaissance mede tot stand gekomen door:

1) Hernieuwde interesse in het klassieke erfgoed uit de Italiaanse bibliotheken.

2) Herontdekking van oudheid filosofen door de culturele uitwisseling gedurende de kruistochten.

3) Opkomst van een (rijke) zelfbewuste burgerij in Noord-Italië met een luxueuze levensstijl.

4) Val van Constantinopel (1453) zorgt ervoor dat veel mensen met klassieke idealen en denkbeelden vluchten naar Italië.

• Humanisten bediscussieerden sociale, politieke, religieuze en morele waarden met als doel de wereld te verbeteren. Bijvoorbeeld fouten in de vulgaat (bijbel) aantonen door middel van oude klassieke bijbelteksten.

• Tijdens de renaissance veranderde het mentale en fysieke mensbeeld.
  

Leerdoelen 5.2

1. Je kent de economische, politieke en religieuze motieven voor ontdekkingsreizen en kolonisatie.

2. Je weet hoe in de zestiende eeuw de kolonisatie van Zuid- en Midden-Amerika verliep.

3. Je kunt beschrijven hoe in Spaans-Amerika de samenleving was ingericht.

4. Je kunt de gevolgen van de ontdekkingsreizen voor de inheemse bevolking van Amerika, voor de Europeanen en voor de wereldhandel beschrijven.

5. Je kunt beschrijven hoe het wereldbeeld in het westerse denken veranderde door de combinatie van ontdekkingsreizen, kolonisatie en renaissance.

03:08

Waarom zouden deze exotische goederen juist in Italië tijdens de renaissance zo geliefd zijn?

1. Hier was de zetel van de paus die dit soort exotische goederen massaal opkocht
2. Italië was op dat moment het enige land dat deed aan interregionale handel
3. Hier was een rijke burgerij die van het leven wilde genieten dus ook van luxe goederen
4. Dit was het enige Europese land dat kennis had gemaakt met deze goederen

03:47

Ottomaanse rijk

• Alle Aziatische handel liep langs de zijderoute;(zeeroutes noch geschikte schepen, waren toen nog niet)

• Italiaanse steden fungeerden als doorgeefluik naar de rest van Europa
  

• Met de opkomst van het Ottomaanse rijk werd het voor Europeanen onmogelijk om nog handel te kunnen drijven via de zijderoute.
  

04:17

'Het succes van de zijderoute heeft geleidt tot de ondergang van de zijderoute'

Hoe kan je dit verklaren?

Race naar Indië

• Hendrik de Zeevaarder (1453): ontdekt tot halverwege Afrika en sticht hier een factorij

• Bartholmeus Diaz (1488): ontdekt de zeeroute om Kaap de Goede Hoop

• Vasco da Gama (1498): ontdekt de zeeroute naar India

• Portugal bemachtigd hiermee een monopolie
  

Bedenk twee redenen waarom de reizen van Hendrik de Zeevaarder en Bartholomeus Diaz essentieel waren voor het succes van Da Gama?

Wat is een monopolie?

1. Een bekend bordspel waarbij je straten moet kopen etc.
2. Het recht om in een bepaald gebied of op een bepaald product te handelen
3. Het alleenrecht om in een bepaald gebied of op een bepaald product te handelen
4. Het recht om een oorlog te mogen beginnen om handel in een bepaald product af te dwingen

01:09

Waarom zouden zowel Portugal als Spanje akkoord gaan met deze verdeling in hetverdrag van Tordesillas (1494

04:53

Van de expeditie kwam slechts één schip terug met aan boord kruidnagel en kaneel. Werd de expeditie beschouwd als een succes of niet?

1. Succes
2. Geen succes

Columbus

• Terwijl Portugal al een zeeroute had ontdekt naar India was Spanje nog bezig met een oorlog tegen de moslims (reconquista)

• In 1492 werd de eerste expeditie uitgezonden voor een alternatieve route naar Indië.
  

• Columbus ontdekt per ongeluk Amerika.

• Om oorlog te voorkomen wordt het verdrag van Tordesillas opgesteld; echter werd de scheidslijn te ver naar het westen getekend waardoor Portugal een groot deel van Brazilië in handen krijgt (probleem voor later...)
  

00:37

Als je de Inca samenleving zou moeten vergelijken met een westerse samenleving. Waar lijkt deze dan het meeste op?

1. Middeleeuwse samenleving
2. Romeinse samenleving
3. Egyptische samenleving
4. Jagers en boeren samenleving

04:55

De Inca's kwamen ten val door drie redenen. Welke waren dit?

Lessen van de ontdekkingsreizen

Zwaarden, paarden en ziektekiemen

Leerdoelen 5.2

1. Je kent de economische, politieke en religieuze motieven voor ontdekkingsreizen en kolonisatie.

In de middeleeuwen werden Oosterse producten vooral vervoert via land (de zijderoute). Door de doorhandel waren deze producten heel duur. Na de val van Constantinopel (1453) werd het voor Europeaanse handelaren nagenoeg onmogelijk naar het oosten te reizen, dit gaf de aanleiding tot de ontdekkingsreizen; de zoektocht naar een zeeroute naar Indië.

• Economisch; men zocht een goedkoper alternatief voor de weggevallen landroute. In 1488 ontdekt de Portugees Bartolomeus Diaz de zeeroute naar Indië
• Politiek; vergroten van macht ten aanzien van de andere Europese landen. Controle over de zeeroutes naar Indië betekende een enorme economische impuls en een afhankelijkheid van de andere landen. Om deze handel te beschermen riepen landen monopolies uit en werden er factorijen (forten) gebouwd.
• Religieus; Een bijkomend motief voor de Spaanse koningin om de reis van Columbus te financieren was de mogelijkheid om het christelijke geloof te verspreiden. In de jaren na de ontdekkingsreizen zijn menig missionaris afgerezen naar de nieuwe wereld om de bevolking te bekeren.

Leerdoelen 5.2

2. Je weet hoe in de zestiende eeuw de kolonisatie van Zuid- en Midden-Amerika verliep.

• Met geweld en superieure wapens werden de Inca’s en de Azteken vrij gemakkelijk overwonnen door Pizzaro en Cortez. De pijlen ketsten af op de stalen harnassen van de Spaanse soldaten. Nadat de Inca’s en Azteken waren overwonnen werd het land toegeëigend en verdeeld onder loyale conquistadores die het land als een ‘leen’ kregen van de Spaanse koning. Het zogenaamde ecomienda systeem.

3. Je kunt beschrijven hoe in Spaans-Amerika de samenleving was ingericht.

• Spaans Amerika werd verdeeld onder conquistadores die een stuk land te leen kregen, de inheemse bevolking van dat land werd te werk gesteld als een vorm van vergoeding. Dit ecomienda systeem zorgde ervoor dat duizenden indianen stierven onder de zware omstandigheden waarin zij moesten presteren. Uiteindelijk werd er door De Las Casas bepleit dat Indianen onderdanen zijn van de Spaanse koning en dus niet op deze manier behandeld mochten worden. Dit leidde tot de Nieuwe Wetten waarna indianen golden als volwaardige mensen. Als alternatief voor de weggevallen werkkrachten werden nu slaven uit Afrika gehaald om het werk te kunnen doen. Het begin van de Trans-Atlantische slavenhandel.

Leerdoelen 5.2

4. Je kunt de gevolgen van de ontdekkingsreizen voor de inheemse bevolking van Amerika, voor de Europeanen en voor de wereldhandel beschrijven.

• Voor de inheemse bevolking betekende de komst van de Europeanen een regelrechte ramp. Door geweld kwamen duizenden om, maar de meeste zouden sterven door de ziektes die de Europeanen meenamen. Hier waren de inheemse bevolking niet tegen bestand waardoor er uiteindelijk miljoenen stierven.
• Voor de Europeanen betekende de ontdekkingsreizen een enorme impuls van de wereldhandel. Door de enorme import van Spaans goud en zilver, verloor het geld in Europa aan waarde. Vooral de lage adel verarmde hierdoor, omdat zij afhankelijk waren van de inkomsten van hun domeinen. Vooral de handelaren profiteerden van hiervan doordat de prijzen van de exotische producten sterk toenamen.

5. Je kunt beschrijven hoe het wereldbeeld in het westerse denken veranderde door de combinatie van ontdekkingsreizen, kolonisatie en renaissance.

• De kennis over de wereldzeeën, inheemse volken, fauna en flora namen toe. Dit leidde tot kennis die men breed deelde via rijkversierde encyclopedieën. Door de kolonisatie veranderde het beeld van de inheemse bevolking van een curiositeit naar een potentiële werkkracht. De vrijheid van bepaalde bevolkingsgroepen werd hierdoor sterk ingeperkt.
  

Leerdoelen 5.2

5. Je kunt beschrijven hoe het wereldbeeld in het westerse denken veranderde door de combinatie van ontdekkingsreizen, kolonisatie en renaissance.

• De kennis over de wereldzeeën, inheemse volken, fauna en flora namen toe. Dit leidde tot kennis die men breed deelde via rijkversierde encyclopedieën. Door de kolonisatie veranderde het beeld van de inheemse bevolking van een curiositeit naar een potentiële werkkracht. De vrijheid van bepaalde bevolkingsgroepen werd hierdoor sterk ingeperkt.
  

Homework

Lezen: 100-102

Maken: 2a, 2c, 3a, 4 (punt 1 t/m3), 5a