HC: Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Overzicht historische context

Uitleg politieke en economische veranderingen naoorlogs NL

Overzicht HC

1948-1978: maatschappelijke veranderingen door toenemende welvaart

- Verzuiling en ontzuiling, wederopbouw, consumptiemaatschappij, positie van de vrouw, emigratie en immigratie 

1978-2008: maatschappelijke veranderingen door individualisering

- liberalisering en individualisering, ontstaan jeugdculturen, impact internationale conflicten en polarisatie

hoe de economische groei de verzorgingsstaat mogelijk maakte

• Vooroorlogse sociale verhoudingen keren terug: verzuiling hersteld --> afgeschaft door Nazi's
• Confessionelen (katholieken & protestanten), liberalen, socialisten
• Ieder met eigen scholen, sportclubs, kranten, vakbonden en politieke partijen
• Radiostations en politieke partijen terug
• Hoop op doorbraak verzuiling: mislukt
  door angst voor socialisme

hoe de economische groei de verzorgingsstaat mogelijk maakte

Veranderingen in de politiek:

• Andere kabinet formaties:  rooms-rode kabinetten
• meer gespitst op internationale samenwerking: EGKS, NAVO en blokvorming VS ---> doorbraak 'neutraliteit'

hoe de economische groei de verzorgingsstaat mogelijk maakte

Veranderingen in de politiek:

• Andere kabinet formaties:  rooms-rode kabinetten (KVP en PvdA)
• meer gespitst op internationale samenwerking: EGKS, NAVO en blokvorming VS. Doorbraak neutraliteit
  

Verandering in de economie:

• ongekende economische groei tot 1973
• Wederopbouw gesteund door Marshallhulp 1948
• Industrialisatie --> export --> werkgelegenheid

screenshot uit: jort geschiedenis

Uitleg maatschappelijke veranderingen naoorlogs NL

• Ontzuiling
• Vrouwen en jongeren
• Emigratie

hoe de welvaart leidde tot maatschappelijke veranderingen

De toenemende welvaart werd gebruikt voor de uitbreiding van de verzorgingsstaat

• Sociale zekerheid: de WW, AOW, Bijstand, en WAO

Verzorgingsstaat kreeg breed draagvlak in de samenleving door nauwe samenwerking overheid en hun sociale partners: werkgevers en vakbonden

             Poldermodel en het idee van een 'maakbare samenleving'

ww: werkeloosheidswet

aow: algemeen ouderdomswet

bijstand: wie hoeveel hulp krijgt per situatie

wao: wet op arbeidsongeschiktheidsverzekering

hoe de welvaart leidde tot sociaal-culturele veranderingen

• Opkomst consumptiemaatschappij
• Consumptie nieuwe goederen bevorderd door opkomst supermarkten
• Mobiliteit groter, vakanties, woon-werkverkeer en forensensteden
• Door toenemende welvaart start ook de ontzuiling
  

Ontzuiling

Vaker in aanraking met andersdenkenden

• Radio en televisie: TROS en Radio Veronica
• Vanaf 1967 was er reclame op TV
• Politiek: D66

Jongeren en vrouwen

Jongeren: Door babyboom en welvaart: eigen leefstijlen, muziek en kleding. Grote invloed internationale popmuziek

---> bijv. Nozems, provo's en hippies

Vrouwen: tweede feministische golf: vrouwen niet 
langer handelingsonbekwaam 1956: Marga Klompé
                    maar: niet meer zelfstandigheid; volgt later

                 Meer vrijheid door echtscheidingswet uit 1971

het niet mogen afsluiten van rechtsgeldige overeenkomsten

Nieuwe Nederlandse samenleving

Emigratie: Tussen 1948-1964 half miljoen emigranten naar bijv. Canada en Nieuw Zeeland

Ook immigratie: 
- door onafhankelijkheid Indonesië en later conflict over Nieuw-Guinea.

- door afhankelijkheid Suriname in 1975

- arbeidsmigranten -> gastarbeiders en latere gezinshereniging

Oliecrisis 1973

Einde economische groei door oliecrisis van 1973 (gevolg van de Jom Kipoeroorlog): werd een economische wereldcrisis

• Grote werkeloosheid, vooral in de industrie 
• industriebedrijven verdwijnen naar lagelonenlanden
• Arbeiders blijven 

Lees paragraaf 3.1

Maak opdracht 1 t/m 3

Politieke veranderingen:
- verzuiling
- Rooms-rood (wat/kenmerken)
- verzorgingsstaat (wat/kenmerken)
- poldermodel
Economische veranderingen:
- wederopbouw (kenmerken)
- Marshallhulp
- Geleide loonpolitiek (kenmerken)
- Crisis 1973
Maatschappelijke veranderingen:
- consumptiemaatschappij
- ontzuiling
-  jongerenbewegingen (kenmerken)
- positie vrouw
- emigratie en immigratie  

Overzicht ontwikkelingen vanaf 1978-2008

Examenopdracht oefenen

hoe en waardoor liberalisering plaatsvond

• Oliecrisis 1973
• Toename WAO uitkeringen (levenslang)
• Nieuwe economische crisis begin 1980: druk op verzorgingsstaat neemt toe door toename uitkeringen
• CDA en VVD: beperkt mogelijkheden bedrijven dus liberaal beleid van bezuiniging op de overheidsuitgaven en beperking van de verzorgingsstaat (tot 1994) O.L.V. kabinetten-Lubbers
• Privatisering: bijv. PTT -> PostNL

Waardoor

hoe

hoe en waardoor liberalisering plaatsvond

• ondanks herstel economie 1985, blijven uitkeringen stijgen, dus verdere bezuinigingen verzorgingsstaat

• 1995-2001 groei economie en aantal banen door groei dienstensector
• rol bedrijfsleven en commercie groter
• i.p.v. maakbaar nu liberaal vertrouwen in de vrije werking van de markt en in de zelfredzaamheid van de burgers
• opkomst paarse kabinetten die liberalisering ondersteunen

Waardoor

hoe

hoe en waardoor liberalisering plaatsvond

• Individualisering bevorderd door wetten en beleid
• Gedoogbeleid: softdrugs, abortus
• Ook vooruitstrevend in openstellen huwelijk in 2001 en de euthanasiewet in 2002
  

Nederland is een "welvarend, vrij en tolerant" land...

Waardoor

hoe

welke contacten er waren tussen Nederland en het buitenland

Nederland als gidsland: vrede, mensenrechten en hulp aan arme landen

• e.g. protesten tegen plaatsen kruisraketten

Maar ook binnen de nieuwe NAVO als 'verdediger van de vrede'

• Srebrenica: conflict tussen Serviërs, Kroaten en moslims in Bosnië

leidt tot genocide

welke contacten er waren tussen Nederland en het buitenland

Economisch:

Streef naar nauwere Europese (economische) samenwerking

• 1985 Schengenverdrag; open grenzen

• 1992 het verdrag van Maastricht: oprichting Europese Unie;
  - uitbreiding samenwerking
  - gemeenschappelijke munt

Groei EU leidt tot verkleinen macht/inspraak NL

Oefenexamenvraag:

Beschrijf en verklaar de ontwikkeling van de overheidsuitgaven voor sociale zekerheid en zorg en geef daarbij aan op welke ideeën het beleid was gebaseerd:

– in de jaren 1950-1985 en

– in de jaren 1985-2015.

Bron 1: Overheidsuitgaven voor sociale zekerheid en zorg 1950-2015 (% van bruto binnenlands product)

2015        17,3%

Bijvoorbeeld:
- In de jaren 1950-1985 stegen deze uitgaven door de opbouw van de verzorgingsstaat en de economische crisis vanaf 1974 op basis van het sociaaldemocratische idee van de maakbare samenleving.
- In de jaren 1985-2005 was er een daling doordat de overheid anders was gaan denken over haar taak in de verzorgingsstaat, op basis van het liberale idee van de zelfredzaamheid van de burger en het vertrouwen in de vrije werking van de markt.

Overzicht historische context

Uitleg jongerencultuur en houding multiculturele samenleving.

Oefenvragen

welke jongerenculturen opkwamen

Subculturen met eigen identiteit: algemeen verzet tegen de maatschappij

• Punk: protestbeweging, tegen gezag
• Kraakbeweging: protest tegen woningnood

• Hiphop: rap, elementen van zwarte cultuur --> overgenomen door niet-zwarte jongeren zoals bijv. de Jeugd van Tegenwoordig, Brainpower
  
• Gabbers: apolitiek uit arbeidersmilieu

Brainpower

Punk rock

Ramones

The Offspring

The Clash 

Gabber

Verandering  jeugdcultuur

• Digitale revolutie: globalisering van jeugdcultuur met Engels als voertaal
•  Meer individualiserend: eigen persoon met eigen keuzes en eigen stijl

welke ontwikkelingen er waren in de multiculturele samenleving

Toename interne migratie door Schengenverdrag 1985: niet alleen reizen ook overal wonen en werken.

• Noodzaak verbeteren snelwegen, goedkopere vluchten etc.

Internationale gerichtheid van jonge hoogopgeleide Europeanen:

Migratie neemt ook toe door conflicten en humanitaire crises.

Politieke steun multiculturalisme in jaren 1990

welke ontwikkelingen er waren in de multiculturele samenleving

Rond 2000 neemt polarisatie toe

1. niet iedereen profiteert van economische groei
2. mensen ervaren een kloof tussen politiek en burger
3. verzet tegen multiculturalisme 
4. verzet tegen Europese samenwerking

"Politiek houdt geen rekening met ons"

---> opkomst en groei populisme o.l.v. Pim Fortuyn, later Wilders

versterkt door terroristische aanslagen in binnen en buitenland 

laagopgeleide witte Nederlanders

welke ontwikkelingen er waren in de multiculturele samenleving

• Polarisatie vergroot na moord Fortuyn; politieke partijen laten multiculturalisme los --->  integreren of assimileren
• Polarisatie versterkt na toelating Oost-Europese landen in EU
• Polarisatie versterkt door economische crisis 2008
  

Ondanks aanhoudende polarisatie en tegenstellingen NL een van de rijkste, gelukkigste landen: wel goed voor individu niet voor de samenleving

Vraag 1a: Toon aan dat deze tekst een voorbeeld is van standplaatsgebondenheid.
Vraag 1b: Geef aan welke tweedeling Fortuyn noemde en wat hij daarbij schreef over aanpassing.

Vraag 1c: Plaats deze tekst in historisch perspectief en lever op basis daarvan commentaar op de tekst.

Bron 1: Pim Fortuyn schreef in 2002:

"Laat ik het maar eens krachtig zeggen: vanuit ons perspectief gezien – dat van de moderniteit – is veel van wat de islam en zijn cultuur uitdraagt verwerpelijk dan wel volstrekt achterlijk. Hetgeen ook blijkt uit onze grote economische, technologische, wetenschappelijke en culturele voorsprong, indien althans de ontwikkeling en veelvormigheid alsmede het succes daarvan mag worden gezien als een voorsprong. Dat neemt niet weg dat ieder volk, dat iedere cultuur recht heeft op zijn eigen ontwikkeling, de richting daarvan en bovenal het tempo waarin. Voor mij betekent dit dat de islam en zijn cultuur het voor het zeggen heeft in zijn deel van de wereld. Daar staat tegenover dat wij het voor het zeggen hebben in ons deel van de wereld en dat wie van ver en bovenal van anders komt zich heeft aan te passen. Niet aan alles, maar wel aan wat wij zien als onze kernnormen en -waarden, daarin zijn wij fundamentalisten en behoren dat ook te zijn."

a) Fortuyn beoordeelde de islam en zijn cultuur vanuit de meer ontwikkelde westerse cultuur in 2002 (‘vanuit ons perspectief gezien - dat van de moderniteit').

b) Bijvoorbeeld: De islam en zijn cultuur heeft het voor het zeggen in 'zijn deel van de wereld'. 'Wij' hebben het voor het zeggen in 'ons deel van de wereld'. Wie in het deel van de ander komt moet zich aanpassen aan de kernwaarden van dat deel.

c)Bijvoorbeeld: Fortuyn ging voorbij aan de grote bijdragen van de Arabische cultuur aan de westerse cultuur in de middeleeuwen en aan de overheersing en vestiging van westerlingen in moslimlanden in de 19e en 20e eeuw zonder aanpassing aan de kernwaarden van die landen.

Vraag 2: Noem twee historische argumenten waarmee Rutte zijn standpunt had kunnen onderbouwen.

Bron 32 Uit de toespraak van premier Rutte tot het Europees Parlement (11 juni 2018):

Als stichtend lid zet Nederland zich in om ervoor te zorgen dat onze cirkel sterk blijft. Dat de EU succesvol en effectief blijft. Voor Nederland is het EU-lidmaatschap vanzelfsprekend.

Naar: www.rijksoverheid.nl (9 juli 2018).

Bijvoorbeeld:

- Als handelsland heeft Nederland veel van de EU geprofiteerd.

- De Europese samenwerking heeft erg bijgedragen aan de welvaart van Nederlanders.

- De Europese samenwerking heeft de vrede in Europa bevorderd.

Vraag 3

Een uitspraak: Bij conflicten en humanitaire crises in de wereld liep de instroom van asielzoekers soms sterk op.

Onderbouw de uitspraak door:

– het aantal in 1994 in verband te brengen met de nieuwe rol van de NAVO en

– uit te leggen hoe de Nederlandse betrokkenheid daarbij leidde tot een andere Nederlandse buitenlandse politiek.

Juiste antwoord

Bijvoorbeeld:

- Na de Koude Oorlog ging de NAVO militaire operaties uitvoeren om conflicten op te lossen, bijvoorbeeld in de burgeroorlogen in Joegoslavië die leidden tot het hoge aantal asielzoekers in 1994.

- Nederlandse militairen te taak om Bosnische moslims te beschermen in het ‘veilig gebied’ Srebrenica, maar dat mislukte in 1995 waarbij 7000 mannen en jongens werden vermoord door Bosnische Serviërs.

- Hierdoor werd Nederland terughoudender in haar internationale ambities.

Vraag 4:

Een uitspraak: Het poldermodel was belangrijk voor de ontwikkeling van Nederland.

Licht de uitspraak toe door:

- aan te geven wat onder het poldermodel wordt verstaan,

- te beschrijven hoe het een rol speelde in de jaren 1950 en

- te beschrijven hoe het een rol speelde in de jaren 1980.

Bijvoorbeeld:

- overlegmodel gericht op overeenstemming en harmonie

- In de jaren 1950 voerden de overheid en de sociale partners (werkgevers en werknemers) volgens het poldermodel overleg om de verzorgingsstaat uit te breiden.

- In de jaren 1980 voerden de kabinetten-Lubbers een bezuinigingspolitiek in overleg met werkgevers en werknemers, wat zorgde voor politieke en economische rust.

Vraag 5: Leg telkens met een beeldelement uit dat deze affiches passen bij het kenmerkend aspect: de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren 1960 aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.

Bron 29: Affiche voor de Tweede Kamerverkiezingen van de Pacifistisch Socialistische Partij (1971)

Bron 28: Verkiezingsaffiche voor de Amsterdamse gemeenteraad (1966)

- Bij bron 28 gaat het om de verandering vanaf de jaren 1960 waarbij kritische burgers (mannetje met bijl) meer inspraak kregen en bestuurders (figuur met laarzen) minder autoritair werden.

- Bij bron 29 gaat het om de vrijheid die mensen vanaf 1960 meer hadden om hun eigen leven te bepalen, inclusief seksuele vrijheid en doorbreking preutse normen en waarden (bloot).