H4 - thema 3 - BS 6

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

BS6 -opvoeding of aanleg

leerdoelen BS6

begrippen BS6

tweelingonderzoek

epigenetica

nature vs. nurture

nature vs. nurture

dit draait om hoe

het genotype bijdraagt

aan het fenotype

Nature-nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van: alcoholisme, huiselijkgeweld en misbruik.

Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Nature vs nurture

• De nature-nurturediscussie gaat over het gegeven dat de rol van opvoeding en aanleg moeilijk te bepalen is als het gaat om bijvoorbeeld schoolprestaties of sportprestaties.
• Tweelingonderzoek kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. 

Waarom is onderzoek aan tweelingen zo interessant voor het nature/nurture debat?

• Bij een-eiige tweelingen is zowel nature als nurture identiek (zelfde genotype)
  
• Bij twee-eiige tweelingen is nature verschillend, nurture identiek.
  

Verschillen tussen een-eiiige tweelingen zijn dus het gevolg van nature.

Door tweelingonderzoek probeert men meer zicht te krijgen op de invloed die het genotype heeft en welke invloed milieufactoren hebben op het fenotype.

tweelingenonderzoek 

waarom zouden deze interessant zijn? 

Nature (aanleg) versus nurture (opvoeding)

Tweelingonderzoek

Nature (aanleg) versus nurture (opvoeding)

Tweelingonderzoek

verschillen tussen eeneiige tweelingen komen door de omgeving. 

tweelingonderzoek is niet onomstreden... 

stukje geschiedenis

Joseph Mengele - WOII

gruwelijk tweelingonderzoek in Auschwitch 

• tweelingen aan elkaar naaien 
• verwijderen geslachtsorganen
• injecteren chemische / biologische stoffen
• amputaties 
• ...
• na de oorlog nog doorgegaan in Argentinië

beïnvloeden van fenotype

invloed van voeding 

wat de moeder eet

tijdens de zwangerschap

beïnvloed de kleur

van muizen

heeft nature of nurture een groter effect op het fenotype van een organisme?

1. nature
2. nurture

Hoe kun je het nature-nurture vraagstuk onderzoeken bij mensen?

1. door iemand niet op te voeden
2. door iemands DNA uit te schakelen
3. door broers en zussen te bestuderen
4. door eeneiïge tweelingen te bestuderen

Hebben deze mensen hetzelfde genotype en fenotype?

1. Zelfde genotype / zelfde fenotype
2. Zelfde genotype / verschillend fenotype
3. Verschillend genotype / zelfde fenotype
4. Verschillend genotype / Verschillend fenotype

Is krullend haar genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype

Kunnen genotype en fenotype hetzelfde zijn?

1. Ja, genotype en fenotype zijn altijd hetzelfde.
2. Het hangt af van het organisme.
3. Nee, genotype en fenotype zijn niet hetzelfde.
4. Het hangt af van de omgeving.

Verschil genotype en fenotype is:

1. Het genotype is alles wat je ziet (uiterlijk) en het fenotype is alles wat op de genen ligt.
2. Het fenotype is alles wat je ziet (uiterlijk) plus alles wat op je genen ligt beschreven.
3. Het fenotype is alles wat je ziet van het genotype (uiterlijk) + veranderingen door het milieu.
4. Het genotype is alles wat op je genen ligt + de veranderingen van je fenotype erbij.

Genotype of Fenotype?
Dit geef je door aan je kinderen.

1. Genotype
2. Fenotype

Genotype of Fenotype?
Iemand heeft blauwe ogen.

1. Genotype
2. Fenotype

Als na de geboorte niet duidelijk is of een tweeling eeneiig of twee-eiig is, wordt soms wat bloed uit beide navelstrengen onderzocht om de bloedgroep van de baby’s te bepalen.
Bij zo’n onderzoek blijkt dat één van de baby’s bloedgroep A heeft en de ander bloedgroep B. Beide baby’s zijn meisjes.
Zijn deze twee meisjes een eeneiige of een twee-eiige tweeling? Of is dat niet te zeggen?

1. een eiïg
2. twee-eiïg
3. dat is niet te zeggen

Het nut van onderzoek bij 1-eiïge tweelingen is:

1. fenotype en genotype zijn identiek
2. genotype is af te leiden uit het fenotype
3. genetisch gelijk, dus verschillen komen door milieu
4. Milieuomstandigheden doen niet ter zake

Waarom deed Mengele zijn onderzoek in tweelingen?

1. Omdat je van tweelingen twee hebt mocht er 1 dood gaan.
2. Omdat tweelingen er hetzelfde uit zien.
3. Omdat tweelingen genetisch gelijk zijn maar hun fenotype niet.
4. Omdat tweelingen genetisch gelijk zijn en hij zo het effect van zijn experimenten op 1 kon testen en zo goed verschillen kon laten zien.

huiswerk

opdracht 66 t/m 75

interesse in meer verdieping? opdracht 76 t/m 78

lees de samenhang