24/25 Drama, H4, deeltaak 3: Eenakter. Teksttoneel.

• Drama
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Eenakter

Jullie gaan een eenakter met elkaar of in 2 groepen spelen.

Hierbij wordt veel gebruik gemaakt van dialogen.

Maar eerst even naar de plaatsing in de theatergeschiedenis.

SE 2
KVDR H4 

Bij welke stromingen gaat een lichtje branden?

komedie tragedie

commedia dell arte

opera

naturalisme

episch theater

biomechanica

absurdisme

locatietheater

overzicht periodes

hofcultuur: komedie, tragedie, commedia dell'arte, opera (Monteverdi)

19e eeuw: opera (Wagner), romantisch en realistisch theater, 

modernisme: naturalisme (Stanislavski), biomechanica, episch theater

massacultuur: absurdisme, multidisciplinair theater

lijsttoneel

- 4e wand

- illusie

vlakke vloertheater

- dichter bij het publiek

- publiek meer betrokken

- minder illusie 

locatie theater

- buiten het theater

- vaak multidisciplinair

hofcultuur

 komedie, tragedie, 

commedia dell'arte, 

opera (Monteverdi)

Gaan we nu even niet verder op in.

Weet wel welke speelstijlen van toepassing zijn!

19e eeuw

opera (Wagner)

- Theater vernieuwingen (gebouw)

- Gesamtkunstwerk

- leidmotief

- romantische en nationalistische thema's

19e eeuw

romantisch en realistisch theater

Niet zozeer een stroming in de 19e eeuw. Is een voortzetting van het klassieke theater, met inhoudelijke invloeden van de romantiek en later het realisme.

Belangrijke schrijver: Victor Hugo (romantiek)

De klokkenluider van de Notre Dame werd een groot succes. Het verhaal speelt zich af in het laat-middeleeuwse Parijs en gaat over de onbeantwoorde liefde van de mismaakte klokkenluider Quasimodo voor de mooie zigeunerin Esmeralda.

Het verhaal past goed in de romantiek. Het personage Quasimodo weerspiegelt bijvoorbeeld de fascinatie voor het afwijkende of groteske.
Bespreek nog drie kenmerken van de romantiek die je kunt afleiden uit dit verhaal.

antwoordmodel: koppel onderstaande ook aan een aspect uit het fragment!

•  hang naar het verleden en/of de religie
  
•  belang van het gevoelsleven: er is sprake van een onmogelijke onbereikbare liefde
•  hang naar het mysterieuze/buitenissige/exotische
• het noodlot in de verwikkelingen van het verhaal.
• het individu tegenover de massa
• het verschil in klassen

Victor Hugo, die als een van de grondleggers van de Franse romantische beweging wordt beschouwd, had een esthetische waardering voor het monsterlijke en het mismaakte. Hij vond het lelijke een grotere bron van inspiratie dan de klassieke schoonheid van de antieken.

Deze opvatting is kenmerkend voor de romantiek.
Leg dit uit aan de hand van twee argumenten

an

antwoorden

De romanticus staat open voor alles wat zijn gevoel aanspreekt (en zijn fantasie prikkelt) en het lelijke/mismaakte beroert meer gevoelssnaren dan de (rationele) volmaaktheid van de antieke schoonheid 

Juist door het lelijke of het angstaanjagende kan een sublieme ervaring ontstaan en dat is een (esthetische) beleving die in de romantiek wordt nagestreefd 

In de romantiek werd de natuur en het natuurlijke/authentieke gewaardeerd, meer dan het kunstmatige/geïdealiseerde/'gemaakte'

In de romantiek werden dromen en nachtmerries of hallucinaties belangrijke inspiratiebronnen: daarin kwamen ook monsterlijke dingen voor en was niet alles volmaakt.

modernisme

naturalisme

• exacte mogelijke weergave van dagelijkse werkelijkheid (realisme)
  
• exact mogelijke weergave van menselijk gedrag (breken met klassiek theater)
  
• ontstaan van de method (Stanislavski)
  

Melodrama

'Vluchtig' volks vermaak in de 19e eeuw

oorspronkelijk naar Grieks voorbeeld (3 bedrijven)

- voorspelbare verhaallijn

- emotioneel effectbejag

- stereotypen

- deugd/moraal overwint het 'kwaad'

- 'feel good', meestal een goed eind

modernisme

episch theater

- vervreemdingstechnieken

- breken met 4e wand

- politiek

- boodschap overbrengen

- spannend als een 'bokswedstrijd'

modernisme

biomechanica - meyerhold theater

• mens als machine
  
• beweging staat centraal
  
• propaganda voor de nieuwe tijd
• afstand van klassiek theater

Absurdisme

De theatervorm waarbij de onlogische en irrationele aspecten van het leven benadrukt worden heet absurd toneel. Hiermee wordt geprobeerd om de doelloosheid van het leven aan te tonen.

- existentialisme (Sartre) 

- rol van WO II

- zinloosheid en toevalligheid

- wachten op Godot (eenakter)

- loslaten logisch plot

- loslaten betekenisvolle tekst

- invloed van dada en surrealisme

multidisciplinair theater

Wanneer kunstenaars afkomstig uit verschillende disciplines oftewel kunstvormen zoals architectuur en beeldende kunst samenwerken, is er sprake van multidisciplinaire kunst.

Vaak komt multidisciplinair tot uiting in het theater.

Terug naar SE2 deeltaak 3

Jullie kiezen zelf een bestaand stuk, een eenakter, dat jullie gaan opvoeren. Deze duurt minimaal 10 minuten. 

Wat is een eenakter?

Wanneer zouden die zijn ontstaan?

Aan de slag met tekst

Wat weet je al/nog? 

Conflict  

Een vast ingrediënt van een dialoog is ‘een conflict’. In sommige dialogen kan het lijken dat er geen conflict in zit. Zeker bij de hele korte. En er is ook niet altijd een oplossing. Anders zouden het allemaal hele lange en afgeronde verhaaltjes worden met minder mogelijkheden voor interpretatie. Er zijn vele soorten conflicten. Verschillen in personages versterken het conflict. Bijvoorbeeld: de één blijft kalm, de ander is vanaf het begin woest.

Opbouw 

Als er ontwikkeling in het personage zit, zit er opbouw in je verhaal. Vraag je in elke dialoog af of het personage zich ontwikkelt. 

Wat er niet staat

Er is altijd een verhaal om de dialoog heen. Je kunt zo zelf de tekst een richting geven. Wat is er bijvoorbeeld aan de dialoog vooraf gegaan en staat niet in de tekst? 

Actie-Reactie

In een dialoog gaat het om actie-reactie. Het spel maakt duidelijk hoe deze actie-reactie verloopt en heeft vaak met emotie te maken.

Probleemsituatie

In een dialoog hoort een probleemsituatie. Een probleem dat wel of niet opgelost dient te worden. Lees een dialoog goed om erachter te komen hoe het probleem aangeboden wordt, verborgen gehouden wordt, ontdekt wordt, veranderd en eventueel opgelost wordt. 

Tekstbehandeling

Hoe behandel je als acteur jouw tekst met als doel deze tot leven te brengen?

Interpretatie 

Als je de tekst zowel technisch als inhoudelijk wat beter kent, ga je je nu puur op de tekst richten en bij elke zin ga je je afvragen wat er bedoelt wordt. Je gaat dus met het verhaal in je achterhoofd, de tekst interpreteren: Waarom zegt het personage deze zin, wat wordt er bedoeld met die zin, staat er wat de verteller ook wil zeggen of zit er iets achter (bijvoorbeeld sarcasme: denktekst) en bedoelt hij/zij iets heel anders. Zorg dat je bij elke tekst weet wat je zegt, weet waar je het over hebt en waarom die tekst zo loopt zoals het loopt. 

Denktekst

Dat wat het personage denkt en niet hardop uitspreekt. Deze klinkt vaak door in de behandeling van de tekst.

Of in zijn motieven van handelen.

TEKSTBEGRIP 

Zonder tekstbegrip is een acteur als een schip dat stuurloos is op zee. Spelen is voor een groot deel: weten wat je zegt en luisteren naar wat de ander zegt.  

Visualisering: zie voor je wat je vertelt. 

 

UITSPRAAK / ARTICULATIE 

Het is uitermate vervelend om na een voorstelling commentaar te krijgen over verstaanbaarheid. Door tekst repetities en bijv. stemtraining en -opwarming kan dit worden voorkomen. 

 

TEMPO/RITME 

Het maakt voor de beleving van het publiek veel uit of de teksten op elkaar aansluiten. Sluiten ze aan, dan kan een scène flitsend, virtuoos of energiek zijn, terwijl als er een 'witje' tussen zit van meer dan een driekwart seconde, dan kan dezelfde scène log en energieloos overkomen.  

ACCENTUERING  

De intonaties (= manier van spreken met beklemtoning om iets duidelijk te maken. De juiste intonatie hebben om een boodschap goed te laten overkomen.) die je kiest hebben consequenties voor de betekenis van wat je zegt. De keuzes die je maakt zijn afhankelijk van je rol intentie en ondersteunen het tekstbegrip. VB: de zin: 'Wat wil je?' kun je op drie manieren accentueren. 'WAT wil je?', 'Wat WIL je?' of 'Wat wil JIJ?"

ROLINTENTIE  

Het geeft een acteur veel houvast als hij weet vanuit welke intentie (bedoeling/doel) hij speelt. Dit kan per scène of zelfs per segment (gedeelte) van een scène verschillen. 

Hoe éénduidiger de intentie hoe beter. Geen enkele acteur kan twee dingen tegelijk spelen. Gelaagdheid in een rol brengt men teweeg door te schakelen tussen verschillende intenties. 

Premisse

In een zin de situatie kunnen omschrijven.

Trucje: Een eenvoudig trucje om een goede premisse te vinden voor een scenario is het idee toetsen aan de vraag:

"Wie wil wat en waarom kan hij dat niet?"

Voorbeeld:
Wat gebeurt er als een upper-class meisje verliefd wordt op een zwarte jongen?

Opdracht als vooronderzoek

"Audiomovies - Podcast"

 Is een vorm van drama, waarbij uitsluitend gebruik wordt gemaakt van geluid. De meeste hoorspelen worden dan ook voor het medium radio gemaakt of in deze tijd: podcast.

Voorbeeld: Belofte van Pisa

Opdracht

Jullie gaan een dialoog spelen, alleen zijn jullie zelf niet zichtbaar. Dus het enige wat het publiek krijgt is jullie stemmen die de dialoog tot leven brengt d.m.v. tekstbehandeling (zowel technisch, actie-reactie en inleving)

Jullie zijn dus niet zichtbaar!

En dan de teksten...

- Zelf duo of drietal maken

- Jullie mogen in de gegeven tekstboeken op zoek naar een leuke dialoog waarmee je aan het werk gaat met de "hoorspel" opdracht.

Stap 1 vooropdracht ( week 1)

1. Tekstkeuze
2. Analyseren: Welke spelgegevens kun je halen uit de tekst (5 w's)

3. Opbouw
4. Personages en situatie schets
5. Denkteksten

6. Verdeling rollen

7. Samen lezen

Stap 2 van vooropdracht naar SE (week 2)

• Hoorspel opnemen 
• Inleveren via Its learning
• Feedback van Floortje meenemen in de keuze voor jullie SE opdracht.
• Teksten leren ( Huiswerk! Draag zorg voor elkaar)
• Werk de theatrale middelen uit 

> spelgegevens

> theatervormgevingsmiddelen

> enscenering

Stap 3 SE (week 3-5)

• Definitieve keuze voor eenakter
• Teksten leren ( Huiswerk! Draag zorg voor elkaar)
• Werk de theatrale middelen uit 

> spelgegevens

> theatervormgevingsmiddelen

> enscenering

• Presenteren tijdens de laatste les.

Wat is het verschil tussen enscenering en mise-en-scene?

Mise-en-scène

De manier waarop de spelers het speelvlak opkomen en afgaan, zich opstellen en zich verplaatsen, noemen we de mise-en-scène. 

Enscenering

De manier waarop het geheel van de voorstelling wordt opgevoerd en in beeld wordt gebracht. Hoe een bestaande toneeltekst door het spel van acteurs-zangers, decor, speeltijd, kostumering, belichting, muziek, enz. gerealiseerd wordt.

Ter verduidelijking. 

Wanneer we het over de vormgeving van een theatervoorstelling hebben, hebben we het over de volgende onderdelen: 

Voorstelling

Inhoud

Vormgeving van het Spel

- lichaam: mimiek, gebaren en bewegingen, lichaamshouding, handeling

- stem: volume, accent, klankkleur, intonatie, klemtonen, timing, emotie in de stem

- speelstijl; oa: melodrama, realisme, absurdisme, slapstick, episch theater

- mise-en-scene

Theatervormgeving

locatie, decor, kostuum, grime en hairstyling, rekwisieten, attributen, belichting, muziek, geluid en geluidseffecten, projecties, enscenering , toneelbeeld

Beoordelingscriteria SE2

- Dynamiek in tekstbehandeling

- Spelconcentratie, zit je in het spelmoment met elkaar

- Creativiteit, wat hebben jullie toegevoegd

- Samenspel

- Enscenering

(rubrics volgt op Its learning)