1 De tijd van jagers en boeren - 1.1 Het leven van jagers en verzamelaars

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

h2 les 1

Jagers en boeren

1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

1 - Het leven van jagers en verzamelaars

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

IN deze presentatie leer je:

• op welke bronnen onze kennis van de prehistorie is gebaseerd
• hoe de moderne mens zich over de wereld verspreidde
• welke levenswijze jager-verzamelaars hadden
• hoe jager-verzamelaars hun gedachten tot uiting brachten

h2 les 1

Geen schriftelijke bronnen

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Voor de kennis van de prehistorie of de tijd van jagers en boeren zijn we afhankelijk van de archeologie.

Door het bronnenonderzoek is er veel bekend over de cultuur van de prehistorische mensen.

Omdat geschreven bronnen ontbreken weten we vrijwel niets over individuele mensen, over hun denken of over concrete gebeurtenissen.

Leerdoel: Op welke bronnen baseren we onze kennis over de prehistorie?

h2 les 1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

Gedachten en kunst

Archeologen zijn mensen die onderzoeken hoe mensen vroeger leefden door in de grond te zoeken naar overblijfselen, zoals aardewerk en botten. 

Dat levert veel kennis op. Maar heel veel weten we ook niet.

prehistorie - periode dat de mensen nog geen gebruik maakte van het schrift (lezen en schrijven)

Kunnen we weten wat voor kleren de eerste mensen droegen?

Leerdoel: Hoe brachten de eerste mensen hun gedachten tot uiting?

h2 les 1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

Gedachten en kunst

Voorwerpen geven ons wel een idee van wat mensen in de prehistorie deden, maar niet wat ze dachten of zeiden.

Het is daarom onmogelijk om een goed beeld te krijgen van hun cultuur - van hun ideeën, gewoontes, geloof, kunst en wetenschap.

Hoe een prehistorisch beeldje eruit zag weten we, hoe het gemaakt werd ook. Maar waarom het gemaakt werd, dat weten we niet.

Daarvoor hebben we geschreven bronnen nodig. Omdat die zo belangrijk zijn laten we de historie pas beginnen op het moment dat de mensen gingen schrijven.

Leerdoel: Hoe brachten de eerste mensen hun gedachten tot uiting?

h2 les 1

Verwerking leerdoel (1 en 4)

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

• Op welke bronnen baseren we onze kennis over de prehistorie?
• Hoe brachten de eerste mensen hun gedachten tot uiting?
• Hoe komt het dat we weinig kennis hebben over hoe individuele mensen uit de prehistorie zich voelden en wat ze dachten?
• Wat betekent dat voor onze kennis uit de prehistorie?

Verklaar, met behulp van bovenstaande vragen, waarom historici onderscheid maken tussen prehistorie en historie.

Neem de vragen over in je schrift en beantwoord ze. Ja, ook de blauwe.

https://www.nu.nl/wetenschap/6253522/onderzoek-bevestigt-dat-oermens-in-nederland-donkere-huid-en-lichte-ogen-had.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

h2 les 1

De verspreiding van de moderne mens

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Leerdoel: Op welke bronnen baseren we onze kennis over de prehistorie?

h2 les 1

De verspreiding van de moderne mens

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

De eerste mensachtigen ontstonden zo’n zes á zeven miljoen jaar geleden in Afrika, de eerste mensensoorten twee miljoen jaar geleden. Deze mensen leefden in groepen in een samenleving van jager-verzamelaars.

In Oost-Afrika ontstond 200 000 jaar geleden de moderne mens. Vanaf 50 000 v.C. verspreidde hij zich. Eerst naar Azië, later naar Europa en Australië, tenslotte naar Amerika.

Andere mensensoorten, zoals de neanderthalers die tot 30 000 v.C. leefden, stierven uit.

Leerdoel: Hoe verspreidde de moderne mens zich over de wereld?

h2 les 1

De verspreiding van de moderne mens

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

Leerdoel: Hoe verspreidde de moderne mens zich over de wereld?

h2 les 1

De 'echte' Hobbit

Tijd van burgers en stoommachines 1800-1900

h2 les 1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

Verwerking leerdoel

Lees de tekst 'de verspreiding van de moderne mens' op blz. 10 en maak opdracht 2 hieronder in je werkboek of schrift.

Opdracht 2 

A. Geef aan hoe mensen in een samenleving van jager-verzamelaars hun voedsel bewerkten.

B. Geef aan wanneer en waar de moderne mens ontstond.

C. Geef aan wanneer en waarheen de moderne mens zich verspreidde.

Leerdoel: Hoe verspreidde de moderne mens zich over de wereld?

h2 les 1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

Jager-verzamelaars

Net als de andere mensensoorten waren de moderne mensen in het begin jagers-verzamelaars.

bestaansmiddelen (waar leefden ze van?)

- jagen

- verzamelen

- vissen

leefden in kleine groepen

- 25 tot 40 mensen (enkele tientallen)

- trokken rond (nomade)

- taakverdeling

- sociale verschillen klein

https://scientias.nl/vrouwen-te-zwak-om-te-jagen-nee-hoor-dit-bijzondere-wapen-bracht-gelijkheid-in-de-steentijd/

h2 les 1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

Verwerking leerdoel

Lees de tekst 'jager-verzamelaars' op blz. 11 en maak  opdracht 3 hieronder in je werkboek of schrift.

Opdracht 3 

A. Geef aan wat kenmerkend was voor de samenleving van jager-verzamelaars wat betreft de taakverdeling tussen mannen en vrouwen.

B. Geef aan wat kenmerkend was voor de samenleving van jager-verzamelaars wat betreft de groepsgrootte.

C. Geef aan wat kenmerkend was voor de samenleving van jager-verzamelaars wat betreft de verblijfplaats van mensen.

D. Geef aan wat kenmerkend was voor de samenleving van jager-verzamelaars wat betreft hun bezittingen.

E. Geef aan wat kenmerkend was voor de samenleving van jager-verzamelaars wat betreft hun werktuigen.

Leerdoel: Welke levenswijze hadden jager-verzamelaars?

h2 les 1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

Verdieping (werken met bronnen)

Noem op basis van deze tekst twee algemene kenmerken van de cultuur van bewoners van West-Nederland omstreeks 4600 v.C.

Beantwoord bovenstaande vraag met behulp van het stappenplan hieronder. 

Bron 4 Een prehistoricus schreef in 2017:

Visfuiken getuigen van grote inventiviteit en handigheid, en van een oordeelkundig gebruik van natuurlijke materialen. In Bergschenhoek bij Rotterdam werd een compleet exemplaar uit omstreeks 4600 v.C.

gevonden, 1.70 m lang, en diverse grote delen van andere fuiken. De tenen daarvan, gemaakt van struiken, waren samengebonden in de windingen van twee knooploze touwen, die kennelijk tijdens het maken van de fuik uit plantenstengels werden aangemaakt.

Naar: L. Louwe Kooymans, Onze vroegste voorouders, Amsterdam 2017.

h2 les 1

Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.C.

Huiswerk

A. Verduidelijk het kenmerkend aspect van deze paragraaf met een zelfgekozen voorbeeld (een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel, handeling van of gedachtegang van een persoon).

B. Leg uit hoe jouw kennis van dit kenmerkend aspect van invloed is op jouw kijk op de hedendaagse werkelijkheid.