4BB Samenvatting hoofdstuk 8

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 8: Eten

8.1 Voedsel

8.2 Gezond eten

8.3 Verteringsstelsel

8.4 Verteren

8.5 Eten bij dieren

Waarvoor heb je voedsel nodig?

Voedingsmiddel = alles wat je eet

Voedingsmiddelen bestaan uit 

voedingsstoffen

Voedingsstoffen

1. Koolhydraten
   
2. Eiwitten
3. Vetten
4. Mineralen
5. Vitaminen
6. Water

Koolhydraten

• Suikers
• Zetmeel

Voedingsstoffen

Glucose is een suiker

Glucose heb je nodig voor de verbranding

Eiwitten

• Dierlijke eiwitten
• Plantaardige eiwitten

Vetten

• Onverzadigd vet (Oke)
• Verzadigd vet (Verkeerd)

Mineralen

• Calcium 
• Magnesium
  
• Fosfor
  
• Kalium
  
• Natrium 

Vitaminen

• Vetoplosbare vitaminen
• Wateroplosbare vitaminen

Soorten voedingsstoffen

1. Brandstoffen = energierijke stoffen

Leveren de energie om b.v te bewegen

en warm te blijven

- Koolhydraten en vetten

Soorten voedingsstoffen

2. Bouwstoffen

Nodig voor de groei en onderhoud van je lichaam

- Eiwitten, vetten, mineralen en water

Soorten voedingsstoffen

1. Brandstoffen

- Koolhydraten en vetten

2. Bouwstoffen

- Eiwitten, vetten, mineralen en water

3. Beschermende stoffen

Zorgen ervoor dat je gezond blijft

- Vitaminen en mineralen

Hoeveel energie heb je nodig?

Energiebehoefte = hoeveel energie je nodig hebt.

Dit hangt af van drie dingen:

1. Beweging

2. Leeftijd

3. Geslacht (j/m)

De energiebehoefte meet je in kilojoule (kJ)

Voedingsmiddelentabel

• Staat vaak op de achterkant van een product.
• Hier staat welke voedingsstoffen er in het voedingsmiddel zitten
• Je kunt zo berekenen wat de voedingswaarde is. 

Gezond eten: de schijf van 5

1. Groente en fruit: Vitaminen, mineralen, koolhydraten en voedingsvezels
2. Smeer- en bereidingsvetten: vetten en vitaminen
3. Zuivel (melkproducten), noten, vis, peulvruchten, vlees en ei: Eiwitten, vitaminen en mineralen
4. Brood, graanproducten en aardappelen: zetmeel, vitaminen en voedingsvezels
5. Dranken leveren water

Wat is ongezond eten?

• Te eenzijdig: te vaak dezelfde voedingsmiddelen eten
  
• Te vaak vet: te veel en vaak vet eten is ongezond. Je krijgt dan cholesterol in je bloed.
• Te veel koolhydraten en vetten: als je meer eet dan je nodig hebt dan gaat je lichaam het opslaan als reservestof. Hierdoor krijg je overgewicht

Ongezond eten

• Te eenzijdig
• Te vaak vet

- Hierdoor neemt het cholesterolgehalte toe.

- Je hebt een vergrote kans op 

een hartinfarct.

Eetstoornissen

Anorexia: lijnziekte, mensen met deze ziekte kunnen niet stoppen met afvallen.

Boulimia: deze mensen hebben last van vreetbuien. Daarna krijgen ze spijt en gaan ze overgeven. 

Onderdelen tanden

1.  Glazuur: Buitenste laag van je tanden en kiezen. Glazuur is erg hard en beschermt je gebit tegen beschadigingen.
   
2. Tandbeen is de laag onder het glazuur. 
3. Cement is het laagje tussen het tandbeen en het tandvlees. 

Tandbederf

Als je vaak zoete voedingsmiddelen eet, kun je last krijgen van tandbederf: gaatjes in je tanden of kiezen.

Je krijgt gaatjes doordat bacteriën in je mond de suikers omzetten in een zuur. Dat zuur lost je glazuur en tandbeen op. Hierdoor krijg je pijn aan je tand en kies. 

Tanden en kiezen

Snijtanden: voedsel afbijten

Hoektanden: voedsel vasthouden

Kiezen: voedsel fijnmalen

Speeksel

Slikken

Ademen

Verteringsstelsel

Mondholte

Slokdarm

Maag

Twaalfvingerige darm

Dunne darm

Dikke darm

Endeldarm

Anus

Peristaltische bewegingen

Wat is vertering

Vertering is het klein maken van voedingsstoffen door verteringssappen

Waar wordt je voedsel verteerd?

1. Mondholte, speeksel: zetmeel (koolhydraat)

2. Maag, maagsap: eiwitten

Maagzuur dood bacteriën

3. Twaalfvingerige darm

De alvleesklier maakt alvleessap: eiwitten, koolhydraten en vetten

De lever maakt gal: maakt vetten klein. 

4. Dunne darm, darmsap: eiwitten, koolhydraten

De lever maakt gal

Gal is een hulpstof en geen verteringssap.

Gal wordt opgeslagen in de galblaas. 

Het maakt vetten klein. 

Alvleessap wordt gemaakt in de

alvleesklier. Het verteert vetten, 

eiwitten en koolhydraten

Waar komen voedingsstoffen in je bloed?

De dunne darm heeft veel darmplooien: groot oppervlak

De darmwand heeft heel veel haarvaten.

Via de darmplooien gaan de voedingsstoffen naar je haarvaten en komen zo in je bloed. 

De dikke darm

Wat gebeurt er nog in de dikke darm?

• Onverteerbare stoffen (bijv. vezels) worden afgebroken
• Hierbij komen stinkende gassen vrij (scheet)
• Water wordt uit voedselbrij onttrokken
  
  
• Dikke massa gaat naar endeldarm -> opslag van ontlasting (poep)

Het verteringsstelsel

De lengte van het verteringstelsel is ook aangepast aan het voedsel.

- Planteneters: lang verteringsstelsel (celwanden planten zijn moeilijk te verteren)

- Vleeseters: kort verteringsstelsel

- Alleseters: middellang verteringsstelsel