5H Afweer BS1: Bescherming

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 13 Afweer

Leerdoelen

1. Je kunt de werking en functie van de eerste verdedigingslinie van het afweersysteem bij de mens beschrijven
2. Je kunt de kenmerken van verschillende typen ziekteverwekkers beschrijven

Schurft/Scabies

• Schurftmijt die met het blote oog niet zichtbaar is
• Pols, tussen vingers, in knieholtes en onder borsten
• Veel jeuk
• Behandeling: pillen kuur of crème

Hoe beschermt ons lichaam zich tegen schadelijke factoren van buitenaf?

Mazelen vaccinatie opdracht

Basisstof 1 Bescherming

Eerste verdedigingslinie

• Mechanische afweer: 

       huid, slijmvliezen, oogvocht, 

       speeksel, slijm, bacteriën huid 

       en darmen

• Chemische afweer: 

       maagzuur, zweet en vet, 

       pH op de huid

Ziekteverwekkers

schimmels

Parasitisme

Parasitair: het onttrekken van voedingsstoffen en afgeven van afvalstoffen aan gastheer

Schurft (mijt) voedt zich met huidweefsel

Judasoor (schimmel) groeit uitsluitend op de vlier.

HIV (virus) vermenigvuldigt zichzelf in lichaamscellen

Bacteriën

Bacteriën zijn eencellige organismen die zich vermenigvuldigen dmv deling.

Bacteriën hebben naast het normale DNA ook cirkelvormig DNA (= plasmide)

Antibiotica

Antibiotica zijn medicijnen die werken tegen infectieziekten veroorzaakt door bacteriën. 

Antibiotica beschadigen de celwanden van bacteriën, waardoor bacteriën doodgaan. 

Welk gevaar schuilt er achter antibioticagebruik? Denk aan de selectie en evolutie van bacteriën.

Ziekenhuisbacterie

Herhaaldelijke blootstelling aan verschillende antibiotica "selecteren" bacteriën met resistenties.

Ziekenhuisbacterie = resistent tegen alle bekende vormen van antibiotica.

Take home messages: 

1. Neem geen antibioticakuur, tenzij voorgeschreven door een arts.
2. Maak een antibioticakuur altijd af!

Virussen

Een virus is geen organisme, omdat ze andere organismen gebruiken om zich te verspreiden.

Een virus bestaat uit DNA of RNA, verpakt in een laagje eiwit.

Levenscyclus bacteriofaag

Bacteriofaag = bacterie "eter"

Infecteert bacteriën

Voortplanting dmv een plasmide (= cirkelvormig DNA)

Sleep de gebeurtenis naar de juiste plek in de afbeelding

1

2

3

4

5

Het virus dringt de gastheercel binnen

Nucleinezuur wordt vermenigvuldigd

Ribosomen bouwen nieuwe capsiden

Nieuwe virusdeeltjes worden in elkaar gezet

Nieuwe virusdeeltjes komen vrij

Levenscyclus retrovirus

Retrovirussen zetten hun eigen RNA om in DNA (bijv. HIV)

Het DNA wordt geïntegreerd in het DNA van de gastcel

Virus DNA vertaalt naar viruseiwitten

1

2

5

3

4

Virus dringt de cel binnen en valt uiteen

Virus DNA wordt vermenigvuldigd en viruseiwit wordt gemaakt

Nieuwe virussen verlaten de cel

Virus Hecht aan de cel

Virus DNA dringt de celkern binnen

Verschil bacterie virus

• Bacterie is een cel en een virus niet (leeft niet).
• Bacterie kan zichzelf delen en een virus niet.
• Bacterie is veel groter dan een virus. 

Levend 

Levenloos

Kunnen bestreden worden met antibiotica

Antibiotica werkt niet

Delen zelf

Delen mbv gastcel

Virus

Bacterie

Bescherming tegen UV

Melanine (pigment) hoopt zich op rond celkernen en 

beschermt DNA cellen in kiemlaag tegen 

UV-straling

Infectie

Bij een infectie dringen ziekteverwekkers je lichaam binnen.

ontsteking = reactie van je lichaam

op een infectie (bv zwelling)

Antigenen

Lichaamsvreemde stoffen worden herkend aan antigenen. 

Antigeen

Specifieke afweer betekent dat er gereageerd wordt op een antigeen, bijvoorbeeld:

• eiwit op de eiwitmantel van een virus,

• eiwit in de celmembraan van een bacterie,
• gif dat je binnenkrijgt door een slangenbeet.
•  eiwit op membraan van een parasiet

•  eiwit op een cel van een donororgaan

Aan de slag

Maken

opdrachten van basisstof 1

Huiswerk:

https://www.youtube.com/watch?v=iss_2sMkhc8

Sleep de gebeurtenis naar de juiste plek in de afbeelding

1

2

3

4

5

Het virus dringt de gastheercel binnen

Nucleinezuur wordt vermenigvuldigd

Ribosomen bouwen nieuwe capsiden

Nieuwe virusdeeltjes worden in elkaar gezet

Nieuwe virusdeeltjes komen vrij

1

2

5

3

4

Virus dringt de cel binnen en valt uiteen

Virus DNA wordt vermenigvuldigd en viruseiwit wordt gemaakt

Nieuwe virussen verlaten de cel

Virus Hecht aan de cel

Virus DNA dringt de celkern binnen

Levend 

Levenloos

Kunnen bestreden worden met antibiotica

Antibiotica werkt niet

Delen zelf

Delen mbv gastcel

Virus

Bacterie

Leerdoelen

1. Je kunt verschillende groepen ziekteverwekkers noemen.
   
2. Je kunt uitleggen hoe het komt dat met antibiotica alleen bacteriën kunnen worden bestreden en geen virussen.

Heb je de leerdoelen onder de knie?

😒🙁😐🙂😃

Waren er lastige onderdelen?
Of heb je nog vragen over bepaalde onderdelen?