KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 2 - De strijd om de macht

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties 1700-1800

tijdvak 3: tijd van monniken en ridders (500-1000) / vroege Middeleeuwen

11. de vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een

zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid

12. het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. 

tijdvak 4: tijd van steden en staten (1000-1500) / hoge en late Middeleeuwen

13. de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane

samenleving;

14. de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden;

15. het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het

primaat behoorde te hebben;

16. de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten;

17. het begin van staatsvorming en centralisatie. 

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

tijdvak 6: tijd van regenten en vorsten (1600-1700) / Gouden Eeuw / 17e eeuw

23. het streven van vorsten naar absolute macht; 

tijdvak 7: tijd van pruiken en revoluties (1700-1800) / eeuw van de Verlichting/ 18e eeuw

27. rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving:

godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen;

28. voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte

wijze vorm te geven (verlicht absolutisme);

30. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten,

grondrechten en staatsburgerschap. 

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Terugblik

Geef aan welke twee uitgangspunten van de verlichting in deze tekst terugkomen.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Terugblik

1. Rationeel optimisme: Mensen kunnen van hun gezonde

verstand gebruikmaken als men hun dat leert, ook al

kunnen ze dat nog niet. Kant zegt namelijk dat de mens wel

genoeg verstand heeft, maar dat hij nooit geleerd heeft dat

te gebruiken. Het volk kan zichzelf dus wel verlichten.

2. Vrijheid: Om rationeel te kunnen nadenken is vrijheid

nodig, want, zoals Kant zegt, zijn er allerlei instanties die

mensen dwingen iets te doen zonder na te denken. Daarna

zegt hij ook dat mensen pas verlicht kunnen worden als men

hun maar voldoende vrijheid geeft.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Op zoek naar een nieuw evenwicht

In de tweede helft van de 18e eeuw waren vorsten in heel Europa in de ban van de verlichte filosofen.

Absoluut vorsten geïnteresseerd in de ideeën van deze denkers. 

Interesse betekende niet dat ze de ideeën ook overnamen - slecht voor de machtspostitie!

Wel probeerden ze bepaalde ideeën toe te passen die hun positie niet aantastte.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

De verlichtingsfilosoof Voltaire hield briefcontact met verschillende verlichte vorsten

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Verlicht absolutisme

Naast zoektocht naar beste bestuur werd er ook gezocht naar een nieuwe balans tussen vorst en onderdanen.

• Droit divin - achterhaald idee
• In diverse Europese landen meer godsdienstvrijheid
• Meer aandacht welzijn bevolking

Maar macht vorst moest absoluut blijven

Voor het volk, niet door het volk!

Bij het verlicht absolutisme ziet de vorst zichzelf nog altijd als enige aangewezen persoon om volk te leiden.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Hervormingsgezinde alleenheerser

Catharina de Grote (Rusland)

Onderhield briefwisseling met diverse verlichte filosofen.

Streefde ernaar Rusland op culturele kaart te zetten:

• stimuleerde het boekdrukken en kocht veel kunst.

Investeerde ook in Russische volk:

• Meer onderwijs, oprichting universiteit
• gezondheid - vaccinatie tegen pokken

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

Tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Hervormingsgezinde alleenheerser

Catharina de Grote (Rusland)

Ze bleef een absoluut vorst. Speelde haar rol slim. 

• Feodalisme bleef bestaan (Adel moest ook tevreden worden gehouden)
• Maatregelen die niet (in haar voordeel) werkten draaide ze gelijk terug.

Verlichting was leuk, maar moest wel haar dienen!

Uiteindelijk had het volk nul invloed.

KA28 - Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven.

In welke eeuw(en) komen het ancien régime en
verlicht absolutisme tot ontwikkeling?

Wat is absolutisme?

Wat is het ‘droit divin’?

Wat hebben het ancien régime en het
absolutisme met elkaar te maken?

Waarom schreven verlichte denkers en vorsten
elkaar?

Wat is een verlichte absolute vorst?

Noem drie maatregelen die Catherina nam en leg
kort uit hoe deze pasten bij de verlichting.

Leg uit dat vorsten niet te ver konden gaan met
het invoeren van verlichtingsidealen.

Wat is een despoot?