5.6 Spieren en beweging

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

WAT

* lezen, maken, nakijken 5.5

** lezen, maken, nakijken 5.6

**test jezelfs 5.5 en 5.6
** *groene context opgaven

*** examenopgaven T4 + T5

HOE

individueel

in stilte

HULP NODIG

1. kijk in de tekst in je basisstof
2. schrijf je vraag op, vraag na afloop of tijdens een R-les aan je docent

actie - IN STILTE

Hoofdstuk 5.6 Spieren

1. Op plaats P
2. Op plaats Q
3. Op plaats R
4. Op plaats S

1. A
2. B
3. C
4. D

Wat zijn antagonisten

1. Spieren met een zelfde werking
2. Spieren met een tegenovergestelde werking

Leerdoelen

• Je kunt de bouw en functie van glad spierweefsel en dwarsgestreept spierweefsel beschrijven.
  
• Je kunt de bouw en werking van spieren beschrijven.
  
• Je kunt de effecten van training, revalidatie en dopinggebruik uitleggen.

3 typen spieren

Verschillen in locatie, bouw en in aansturing

Gladde spieren - rond organen, glad - langzaam en onbewust

Skeletspieren - bevestigd aan botten, dwarsgestreept, snel en bewust

Hartspieren - in het hart, dwarsgestreept/ netstructuur - onbewust

Dwarsgestreept spierweefsel

Glad spierweefsel

Glad spierweefsels

Kenmerken:

1. Langwerpige spiercellen
2. 1 celkern per cel
3. Trage samentrekking, maar niet snel vermoeid
4. Geïnnerveerd door autonome zenuwstelsel
   

Komt voor in:

1. huid                       4. bloedvaten
2. darmkanaal       5. iris
3. ademspieren

Dwarsgestreept

spierweefsel 

Kenmerken:

1. Bestaat uit spiervezels
2. Ontstaat door versmelting van veel spiercellen
3. Snelle samentrekking maar snel vermoeid
4. Geïnnerveerd door animale zenuwstelsel
   

Komt voor in:

1.  Skelet (zitten vast aan botten)

Hoe komt een spier aan de energie voor het samentrekken?

Bouw van de spier

Skeletspieren

Skeletspieren zitten vast aan het skelet met een pees.

Van groot naar klein:

Spier -> spierbundel -> spiervezel -> spierfibril -> spiercel 

Motorische eenheid:

alle spiervezels die via motorische eindplaatsjes in verbinding staan met één bewegingszenuwcel

Spierfibrillen

Tussen de fibrillen liggen veel mitochondriën en glycogeenkorrels.

Een spierfibril bestaat uit 2 soorten eiwitdraden, die filamenten heten.

• Myosine (donkere band)
• Actine (lichte band)

Door impulsen schuiven actine en myosine in elkaar, daardoor wordt de spiervezel korter.

bouw spierfibril

Spierfibril: actine en myosine bij elkaar in een spierfibril

Samentrekken van spieren

Hoe trekt een spier samen:

1. Een bewegingszenuwcel geeft impuls door via een motorische eindplaatje
2. Als reactie schuiven de myosine- en actinefilamenten in elkaar (hierdoor wordt de spier korter)

Energie (ATP) nodig voor de samentrekking: verbranding van glucose

Welke type spierweefsel vinden we in de skeletspieren?

1. glad spierweefsel
2. dwarsgestreept spierweefsel

Waarom is goede doorbloeding van de spieren erg belangrijk voor het functioneren van de spieren. Geef 2 redenen.

Spieren kunnen alleen samentrekken, hoe rekt een spier weer uit?

www.bioplek.org

antagonisten

= Spieren die een tegengestelde beweging veroorzaken.

een spier heeft een andere spier nodig om te kunnen ontspannen

Zet van groot naar klein:
filament - spier - spierbundel - spierfibril - spiervezel

Anabole steroïden

Nabootsen effect van testosteron

Effecten op spiergroei:

Meer spierweefsel

betere doorbloeding

Anabole steroïden 

Bijwerkingen mannen:

Vrouwelijke kenmerken (borstvorming)

Lagere libido

Impotentie

krimpen teelballen

Bijwerkingen vrouwen:

Lagere stem

Verstoord menstruatiecyclus

Puistjes door vette huid

Striae

Nabespreken

• Je kunt de bouw en functie van glad spierweefsel en dwarsgestreept spierweefsel beschrijven.
  
• Je kunt de bouw en werking van spieren beschrijven.
  
• Je kunt de effecten van training, revalidatie en dopinggebruik uitleggen.

Huiswerk

Leren en maken 5.6