2.3 Het stroomgebied van de Rijn

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

2.3 Het stroomgebied van de Rijn

Leerdoelen Par. 3 stroomgebied van de Rijn

Aan het eind van deze les weet je/kun je:

• Wat bedoelt wordt met het stroomgebied van een rivier
• uit welke 3 delen een rivier is opgebouwd + waaraan je die kunt herkennen
• Het verschil tussen erosie en sedimentatie in de rivier
• Wat bijzonder is aan de Midden-Rijn
• Waarom en hoe een rivier meandert
• Hoe een hoefijzermeer ontstaat
• Waardoor een delta ontstaat
• Toepassen van de begrippen: debiet, regiem, verhang en verval
• welke 3 soorten rivieren er zijn en hoe je ze kunt herkennen in een grafiek

Stroomgebied van de Rijn

Wat is een stroomgebied?

• De hoofdrivier ontvangt water uit zijrivieren en beekjes. 
• Al die waterlopen vormen een stroomstelsel. 
• Stroomstelsel + hoofdrivier = stroomgebied.  

Fasen van erosie en sedimentatie

0

De Bovenrijnse Laagvlakte

• Vlakbij Basel (in Zwitserland) is een gedeelte van de aardkorst naar beneden gezakt door een breuk in de aardkorst.
• Het lagere gedeelte heet een slenk. Het hogere gedeelte is een horst. 
• In de laagvlakte stroomt het water langzamer, ruime bochten => meanders

De Bovenrijnse Laagvlakte

• Het dal is er breed en de rivier neemt ruime bochten: meanders. 
• In de buitenbocht stroomt het water sneller dan in de buitenbocht. 
• In de buitenbocht wordt materiaal meegenomen, in de binnenbocht wordt het neergelegd. 
• Later ontstaan daar hoefijzermeren. 

De Middenrijn

• In het middelste gedeelte van de Rijn baant de Rijn een weg door de bergen.
• Het water zorgt ervoor dat het rivierdal steeds smaller wordt. 
• De Rijn was vroeger een handelsroute tussen Noord- en Zuid Europa. Kastelen waren om alles in de gaten te houden. 

Debiet en Regiem 

• Regiem: De veranderingen (schommelingen) in de afvoer van een rivier in de loop van de tijd.
  
•  Debiet: Het debiet is de gemiddelde hoeveelheid water, die per tijdseenheid door een rivier wordt afgevoerd, uitgedrukt in kubieke meters per seconde.

3 soorten rivieren

Op basis van het regiem kun je rivieren indelen

Gemende rivier

Een gemengde rivier is een rivier waarvan de voeding bestaat uit smeltwater en regenwater. In de bovenloop wordt een gemengde rivier voornamelijk gevoed door smeltwater afkomstig van gletsjers en sneeuw en in de benedenloop voornamelijk door regenwater. Het regiem is vrij regelmatig. 

Gletsjerrivier

Een gletsjerrivier is een rivier die volledig wordt gevoed door het smeltwater van gletsjers. Het debiet is in het voorjaar (en begin zomer) het grootst vanwege het smelten van een gletsjer rivier. Normaal gesproken gaan gletsjerrivieren na de bovenloop over in gemengde rivieren. 

Regenrivier

Een regenrivier wordt gevoed door regenwater. In periodes van droogte is de waterstand in deze rivieren laag. Na periodes van veel neerslag stijgt het waterpeil. Het regiem is vrij onregelmatig. Het debiet is in de winter het hoogst omdat het dan het meeste regent. In de zomer is het debiet juist laag door minder neerslag en een grotere verdamping. 

Ant.1

De Rijn is een gemengde rivier dat betekent dat die gevoed wordt door zowel smeltwater als regenwater.

Ant.2

De Maas is een regenrivier dat betent dat die wordt gevoed door regen water. 

Ant.3/4

De Rijn: 
Lobith ligt in Nederland je kan zien dat de Rijn zijn piekafvoer heeft in de wintermaanden. Dat komt omdat het meeste smeltwater van de zomer ervoor door de bodem naar de rivier is gesijpelt en in de rivier terecht is gekomen. Ook is er in de winter minder verdamping waardoor er meer water in de rivier terrecht komt.

De Maas:
In de wintermaanden regent het meer als in de zomermaanden. Daarbij is de verdamping in de wintermaanden minder omdat het minder warm is.

Ant.5

Het debiet van de Rijn is het grootst. Meer zijrivieren stromen in de Rijn uit, 2 voedingsbodems.

De benedenloop van de Rijn 

In de benedenloop na Bonn -> lage stroomsnelheid -> meanders -> splitsingen Rijn in Waal, Neder-Rijn en IJssel

 

Dicht bij monding -> weinig hoogteverschil -> klein verval en verhang -> veel sedimentatie -> rivierbedding raakt verstopt -> delta

Hoogteverschil tussen twee plaatsen aan een rivier.

Berekening: 

Hoogteligging plaats A - hoogteligging plaats B = verval 

2500m - 2000m= verval is 500m. 

Plaats A ligt op 2500m hoogte

Plaats B ligt op 2000m hoogte

✔Check je leerdoelen door het maken van de oefenvragen.

Sleep de woorden 'Erosie' en 'Sedimentatie' naar de juiste plekken in de afbeelding!

Erosie

Erosie

Erosie

Sedimentatie

Sedimentatie

Sedimentatie

Sleep de onderstaande woorden naar de juiste plekken in de afbeelding!

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

veel erosie

sedimentatie

Slepen maar!

Rijn

Maas

Regenrivier

Gemengde rivier

Groot debiet in de winter en het voorjaar

Onregelmatig regiem

Hoeveel landen vallen binnen het stroomgebied van de Rijn.

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

Hier stroomt het water het hardst

1. Middenloop
2. Benedenloop
3. Bovenloop
4. Achterloop

Het slingeren van een rivier heet

1. Meanderen
2. Rivierslinger
3. Erosie
4. Sedimentatie

Een lager gelegen gedeelte tussen 2 hogere stukken heet een

1. Vlakte
2. Plateau
3. Horst
4. Slenk

De bovenloop van de Rijn ligt onder andere in...............  en in ...................

De middenloop van de Rijn ligt in ......................... daar gaat de Rijn al ......................

De benedenloop van de Rijn ligt in het ...................... van 

..................... Daar gaat de Rijn zich .....................    en mondt uit als ..................

Antwoorden: 

vertakken

Zwitserland 

Nederland

Duitsland 

laagland 

meanderen

de Alpen

Delta

Sleep het juiste begrip naar de juiste afbeelding

Waterscheiding

Stroomgebied van de Rijn

Bovenloop

Stroomstelsel

Stroomgebied van de Maas

Wat is het verval van een rivier?

1. hoeveelheid water (m³/s)
2. stroomsnelheid (m/s)
3. verticaal hoogteverschil langs de rivier (m)
4. helling van de rivier (m/km)

Leerdoelen Par. 3 stroomgebied van de Rijn

Aan het eind van deze les weet je/kun je:

• Wat bedoelt wordt met het stroomgebied van een rivier
• uit welke 3 delen een rivier is opgebouwd + waaraan je die kunt herkennen
• Het verschil tussen erosie en sedimentatie in de rivier
• Wat bijzonder is aan de Midden-Rijn
• Waarom en hoe een rivier meandert
• Hoe een hoefijzermeer ontstaat
• Waardoor een delta ontstaat
• Toepassen van de begrippen: debiet, regiem, verhang en verval
• welke 3 soorten rivieren er zijn en hoe je ze kunt herkennen in een grafiek