TH5 Regeling - BS 3 Het zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 5 - Regeling

Basisstof 2 Het hormoonstelsel herhaling

Regelkringen vind je zowel in het hormoonstelsel als in het zenuwstelsel.
Wat betekent het als er een + staat bij een pijl in een hormoon-regelkring?

1. Dan wordt er meer hormoon afgegeven door het orgaan waarvandaan de pijl wijst.
2. Dan wordt het orgaan waar de pijl naartoe wijst gestimuleerd in zijn werking.

Regelkringen vind je zowel in het hormoonstelsel als in het zenuwstelsel.
Wat betekent het als er een - staat bij een pijl in een hormoon-regelkring?

1. Dan wordt er minder hormoon afgegeven door het orgaan waarvandaan de pijl wijst.
2. Dan wordt het orgaan waar de pijl naartoe wijst geremd in zijn werking.

Geef aan: positieve of negatieve terugkoppeling.

De melkgift komt op gang als een baby bij de moeder gaat drinken.

1. Positieve terugkoppeling
2. Negatieve terugkoppeling

Geef aan: positieve of negatieve terugkoppeling.

Het zuurstofgehalte in het bloed blijft binnen bepaalde grenzen.

1. Positieve terugkoppeling
2. Negatieve terugkoppeling

Geef aan: positieve of negatieve terugkoppeling.

De bloedsuikerspiegel wordt constant gehouden.

1. Positieve terugkoppeling
2. Negatieve terugkoppeling

Alvleesklier

Glucose

Glycogeen

Insuline

Glucagon

Bloedsuikerpsiegel gaat omlaag

Bloedsuikerpsiegel gaat omhoog

Lever

Cellen in de alvleesklier 

die insuline & glucagon maken

Stoffen in het bloed die de werking van bepaalde organen regelen

Hormoon dat in de 

bijnieren wordt gemaakt

Klieren die adrenaline maken

Orgaanstelsel in het lichaam dat uit een aantal hormoonklieren bestaat

eilandjes van Langerhans

hormonen

adrenaline

hormoonstelsel

bijnieren

Een leerling krijgt tijdens het houden van een presentatie voor de klas een rode kleur. Zijn hartslag en ademhaling zijn versneld. Bij meting zou blijken dat bovendien het glucosegehalte van het bloed is gestegen. Al deze effecten worden veroorzaakt door hetzelfde hormoon.
Welk hormoon veroorzaakt deze effecten.

1. adrenaline
2. glucagon
3. insuline
4. schildklierhormoon

Thema 5 - Regeling

Basisstof 3 - Het zenuwstelsel 

Leerdoelen - BS 3

Na deze les kun je: 

• de bouw en de signaalverwerking van de verschillende type neuronen beschrijven.
• de bouw en de functies ende werking van het zenuwstelsel beschrijven. 

Begrippen BS3

zenuwstelsel

centrale zenuwstelsel

perifere zenuwstelsel

animale zenuwstelsel

autonome (vegetatieve) zenuwstelsel

prikkels

impulsen

prikkels

receptoren

impulsen

receptoren

conductoren 

effectoren

neuronen (zenuwcellen)

neurotransmitters

dendriet

axon 

myeline schede

cellen van Schwann

synapsen

sensorische zenuwcellen

schakelcellen

bewegingszenuwcellen

motorischezenuwcellen

zenuwen

grote hersenen

kleine hersenen

grijze stof

witte stof

merg

hersenschors

hersenstam

verlengde merg

hersen centra

gevoel/beweging centra

Indeling van het zenuwstelsel op basis van de bouw                        

Binas 88B

Centraal

• grote hersenen
• kleine hersenen
• hersenstam
• ruggenmerg

Perifeer

• alle zenuwen die alle delen van het lichaam verbinden met het centrale zenuwstelsel
• sensorisch -> zintuigen, zoals voelen
• motorisch -> aansturen spieren

Bouw zenuwcel

Dendriet: uitloper die impuls naar het cellichaam toe geleidt

Axon : uitloper die impuls van het cellichaam af geleidt

Soorten zenuwcellen 

• Sensorische zenuwcel

- Van receptor naar centraal zenuw stelsel(CZS)

- 1 lange dendriet en 1 korte axon

- Cellichaam dichtbij CZS

• Schakelcel

- Binnen CZS

• Motorische zenuwcel

- CZS naar effector

- Meerdere korte dendrieten en 1 lange axon

- Cellichamen in CZS

binas 88A

Prikkels en impulsen

prikkel: invloed uit het milieu op het organisme

impuls: elektrische signalen, opgewekt door de prikkels

     receptor          -->           conductor       -->            effector

     zintuigcel                      zenuwcellen                      spier en  

                                                                                                 kliercellen            

     ontvanger                         geleider                            uitvoerder

Signalen 

• Neuronen geven neurotransmitters (signaalmoleculen) af
  
• Deze zitten in blaasjes die worden afgegeven in de synapsen
• Synapsen zijn plaatsen waar een impuls van cel naar cel kan worden doorgegeven door de synaptische spleet heen. 

Signalen

• blaasjes met neurotransmitter versmelten met het celmembraan,
  
• de neurotransmitter gaat via de synaptische spleet naar de receptoren op de doelwitten waardoor de impuls wordt doorgegeven 

Ruggenmerg

• merg is hier extra beschermd door botten: de wervels
  
• 3 ruggenmergvliezen,
• in het midden een holte: centrale kanaal -> in verbinding met het hersenvocht in de hersenholte
• vanaf bovenste halswervel tot aan de tweede lendenwervel
• tussen openingen verlaten de ruggenmergszenuwen het wervelkanaal

Ruggenmerg

• aan de rugkant komen de uitlopers van de sensorische neuronen bij elkaar in de gevoelszenuwen
• hierdoor ontstaat een verdikking door de opeenhoping van de cellichamen -> ruggenmergzenuwknoop of spinale ganglia 
• cellichamen in de ganglia zijn door axonen verbonden met het ruggenmerg

Binas 88J

Binas 88J

Binas 88J

Witte stof

• uitlopers schakelneuronen

Grijze stof

• rugzijde cellichamen schakelneuronen
• buikzijde:  cellichamen motorische neuronen

Binas 88J

Witte stof

• uitlopers schakelneuronen

Grijze stof

• rugzijde cellichamen schakelneuronen
• buikzijde:  cellichamen motorische neuronen

Ganglia

= zenuwknoop

= plek waar de cellichaam zit

Aan de slag

Opdrachten 22 t/m 25

De hersenen

• grote hersenen en kleine hersenen
  
• omgeven door drie hersenvliezen ter bescherming
• linker en rechter helft verbonden door de hersenbalk
• hersenschors = het buitenste deel
  
• hersenmerg = het binnenste deel
• grijze en witte stof

grijze + witte stof en de hersen structuren 

grijze en witte stof 

grijze stof

• in de hersenschors
• cellichamen van de schakelneuronen

witte stof 

• in het merg
• axonen van schakelneuronen
• kleur door de myelineschede om de axonen

hersenstructuren 

hersenstam

• tussen de grote hersenen en het ruggenmerg
• leidt impulsen van de grote en kleine hersenen naar het ruggenmerg en omgekeerd
• onderste deel heet verlengde merg hier kruisen de impulsen van het lichaam naar de hersenhelften (rechter helft lichaam naar linker deel hersenen en andersom)

hersen centra 

hersen centra  binas 88

Wakker operatie

Aan de slag:

Lees BS 3

maak opdracht 26 t/m 32