Het beleven van de eigen levensbeschouwing (levensbeschouwelijke middenveld)

• Maatschappij
• Secundair onderwijs

Het beleven van de eigen levensbeschouwing (levensbeschouwelijke middenveld)

Ik voel mij gelukkig wanneer...

Waar ben jij goed in?

Waar hou je van?

Wat heeft de wereld nodig waar jij voor kan zorgen?

IKIGAI

Volgens de Japanse traditie heeft iedereen een ikigai, een reden van bestaan. Maar niet iedereen is zich bewust van die ikigai. De inwoners van Okinawa, een Japans eiland, hebben volgen onderzoekers een hoog ikigai-bewustzijn. Het is een van de geheimen van een lang, tevreden en gezond leven. 

IKIGAI

Ikigai is opgebouwd uit verschillende elementen. Door je bewust te worden van je ikigai, word je je bewust van de waarden die je meedraagt. Voorbeelden van waarden: vrijheid, rechtvaardigheid, discipline, liefde, rijk worden...

Weten wat je waarden zijn heeft je houvast. Het zijn de bouwstenen van vastberadenheid en doorzettingsvermogen.

HOE GEVEN WE ONS LEVEN ZIN

Elke dag opnieuw proberen mensen zin en betekenis te geven aan hun leven en ze doen dat op verschillende manieren. Onderzoek heeft uitgewezen dat mensen die hun leven als zinvol ervaren minder depressief zijn, meer tevreden zijn over hun leven, meer zelfvertrouwen hebben en optimistischer zijn.

Je levensbeschouwing, wat je belangrijk en waardevol vindt in het leven, is bepalend voor je wereldbeeld en je mensbeeld.

HOE GEVEN WE ONS LEVEN ZIN

Vaak zoeken mensen naar zingeving in een religie of godsdienst, maar dat is niet altijd zo. Zo was Vlaanderen vroeger erg katholiek met erg weinig begrip voor vreemde religies. 

Door de toenemende welvaart nam na de Tweede Wereldoorlog de invloed van de katholieke kerk op het maatschappelijk leven af. We noemen dit secularisatie. Hierdoor gingen mensen elders op zoek naar zingeving. Vaak komt daar geen godsbeeld meer aan te pas. 

HOE GEVEN WE ONS LEVEN ZIN

Levensbeschouwing en godsdienst zijn dus zeker geen synoniemen; elke godsdienst is een levensbeschouwing, maar niet elke levensbeschouwing is godsdienstig.

Een levensbeschouwing is ook niet statisch. In de vorige hoofdstukken merkte je al dat je individuele ontwikkeling ook tot stand komt door interactie met je sociale omgeving en beïnvloed wordt door je socio-economische en je socio­ culturele achtergrond.

4 DIMENSIES IN ZOEKTOCHT NAAR ZINGEVING

Fysische dimensie: alles wat met je lichaam, natuur en materiële omgeving te maken heeft. Mensen zoeken naar zingeving in uiterlijke schoonheid, een gezond en sportief lichaam, het milieu en verschillende materiële middelen zoals een huis, een mooie auto en geld.

Bijvoorbeeld:

• Maarten vindt het erg belangrijk dat hij gezond door het leven gaat: niet altijd fastfood eten, niet roken, geen drugs of alcohol. Hij gaat ook wekelijks sporten om zijn lichaam in conditie te houden.

• Eva staat vaak stil bij haar uiterlijk: een verzorgd voorkomen vindt ze belangrijk en ze volgt ook de laatste modetrends. Mensen beoordelen elkaar vaak op hun uiterlijk, vindt ze.

4 DIMENSIES IN ZOEKTOCHT NAAR ZINGEVING

Psychische dimensie: alles wat te maken heeft met je persoonlijke ontwikkeling, je intellectuele vermogens, karaktereigenschappen, psychologische kenmerken en opvattingen over jezelf.

Bijvoorbeeld:

• Frank krijgt binnen het bedrijf waar hij werkt regelmatig de kans om zich bij te scholen. Zo heeft hij het de voorbije Jaren tot werkplaatsleider geschopt. Daardoor vindt hij meer voldoening in zijn job.

• Lifelong learning is een nieuwe visie op leren die stelt dat mensen zich hun hele leven moeten aanpassen aan een snel veranderende maatschappij en hiervoor voortdurend nieuwe leerprocessen moeten ondergaan.

4 DIMENSIES IN ZOEKTOCHT NAAR ZINGEVING

Sociale dimensie: alles wat te maken heeft met je plaats in de samenleving of je functie in het openbare leven. Voor jongeren zijn hier bijvoorbeeld een plek vinden op school en al dan niet populair zijn erg belangrijk. Volwassenen zoeken dan weer naar zin in verschillende sociale relaties.

Bijvoorbeeld:

• Na het derde jaar overstappen naar een andere school en een nieuwe klas, dat was toch wel even slikken voor Seppe. Gelukkig vond hij er al snel enkele vrienden.

4 DIMENSIES IN ZOEKTOCHT NAAR ZINGEVING

Transcendente dimensie: alles wat te maken heeft met geloof en het zoeken naar antwoorden op existentiële levensvragen zoals 'Waar komen we vandaan? Wat gebeurt er na de dood? Wat is de zin van het leven?' Vaak zoeken mensen het antwoord in een bepaalde religie.

Bijvoorbeeld:

• Bij Hassan thuis volgen ze stipt de afspraken van de ramadan. Dan staat hij stil bij de mensen die het heel wat minder goed hebben dan hij.

• Joke gaat elke week naar de activiteiten die georganiseerd worden door de jongerenpastoraal in haar gemeente. Samen mei gelijkgezinden over haar geloof kunnen pralen sterkt haar in haar geloofsovertuiging.

Opdracht 1

Jullie krijgen 5 minuten om deze opdracht te maken. Daarna gaan we de resultaten vergelijken.

ANTWOORDEN ZOEKEN OP EXISTENTIËLE LEVENSVRAGEN

Al sinds het ontstaan van de mensheid zijn wij op zoek naar antwoorden op existentiële vragen. We zoeken verklaringen voor ons bestaan, vragen ons af waarom we ziek of oud worden, waarom we tegenslag of geluk hebben, waarom we sterven.

Het leven beschouwen is een menselijke activiteit die te maken heeft met zingeving, maar ook met waarden, identiteit, relaties, samenleving, moraal.

Sommige mensen zoeken antwoorden op existentiële vragen in godsdienst of religie, anderen geloven dan weer niet dat er een god bestaat. Nog anderen geloven dar er iets is, maar kunnen dat 'iets' moeilijk definiëren.

Een religie is een geloofssysteem waarbij een hogere macht of god centraal staat.

ANTWOORDEN ZOEKEN OP EXISTENTIËLE LEVENSVRAGEN

In de Griekse oudheid werden diegenen die traditionele opvattingen over de goden niet aanvaardden atheïsten genoemd. Het eigenlijke atheïsme is echter een verschijnsel van de nieuwe tijd. Atheïsten zijn ervan overtuigd dat het heelal en de mens geen scheppingen zijn van een god. God wordt in hun ogen nog te vaak gebruikt als een antwoord op onbegrijpelijke verschijnselen.

Atheïsme is de ontkenning van het bestaan of de bestaanbaarheid van een god.

ANTWOORDEN ZOEKEN OP EXISTENTIËLE LEVENSVRAGEN

Naast het atheïsme bestaat het agnosticisme. Een agnost is, net als een atheïst, van mening dat een mens zichzelf moet leiden en accepteert dus geen goddelijk gezag dat zegt wat de mens al dan niet mag en moet doen. Het belangrijkste verschil met de atheïsten is dat een agnost van mening is dat je geen theoretische kennis over god of het hiernamaals kan verwerven omdat het menselijke verstand daarvoor te beperkt is.

Agnosticisme is een filosofie die vindt dat het onmogelijk is om een definitieve uitspraak te doen over het bestaan van een god.

Opdracht 3

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen pagina 90

Timing 10 minuten

LEVENSBESCHOUWING IS GEEN LOUTERE PRIVÉZAAK

Artikel 19 en artikel 21 van de Belgische Grondwet garanderen in ons land resp. de religieuze vrijheid en het principe van de scheiding van kerk en staat. De Belgische wetgever erkent en ondersteunt de volgende erediensten: de rooms­ katholieke, de orthodoxe, de israëlitische, de anglicaanse, de protestants-evangelische en de islamitische eredienst.

Ook de niet-confessionele ofvrijzinnige levensbeschouwing wordt in ons land erkend (sinds 2002). In Vlaanderen zijn ze verenigd in de Vlaamse lnterlevensbeschouwelijke Dialoog.

LEVENSBESCHOUWING IS GEEN LOUTERE PRIVÉZAAK

Vaak wordt godsdienst als louter een privézaak gezien, terwijl het veruitwendigen van je geloof wel degelijk een recht is. Artikel 9 van het Europees Verdrag van de rechten van de mens bepaalt dat de veruitwendiging van godsdienst slechts mag worden beperkt als de openbare veiligheid, de bescherming van de openbare orde, van de gezondheid, van de goede zeden of van de rechten en vrijheden van anderen dat vereisen

LEVENSBESCHOUWING IS GEEN LOUTERE PRIVÉZAAK

DE KATHOLIEKE KERK IN BELGIË

Onder de christelijke religies is de rooms-katholieke kerk de grootste in België. De RKK heeft drie bestuurslagen: bisdommen, dekenaten en parochies.

De Vlaamse Gemeenschap regelt de materiële organisatie en werking van de erediensten. Ze kan erediensten ondersteunen door bijvoorbeeld tussen te komen in de kosten voor inrichting en onderhoud van gebedsruimtes en de woongelegenheden van de bedienaars van de eredienst.

DE KATHOLIEKE KERK IN BELGIË

Het Vlaamse gewest staat in voor kerkfabrieken en gebouwenlast. De reden is historisch van aard. Het kerkelijk patrimonium is vaak kunsthistorisch erfgoed. Ook zonder de financiering van de eredienst zou de overheid moeten bijdragen aan het onderhoud van kathedralen en historische dorpskerken. 

De kerkfabriek zorgt voor het onderhoud van het kerkgebouw, beheerst de goederen en kapitalen bestemd voor de eredienst en draagt bij tot de waardigheid van de eredienst. Kerkfabrieken zijn openbare besturen.

ISLAM

In 1964 kwamen de eerste gastarbeiders uit moslimlanden naar België en doken hier en daar moskeeën op. Moskeeën worden meestal geassocieerd met koepels en minaretten. Toch is het niet zo dat die aanwezig moeten zijn om van een moskee een moskee re maken. Vaak zijn moskeeën aangepast aan de plaatselijke mogelijkheden en omstandigheden.

Vlaanderen telt bijna 200 moskeeën, in het Brusselse Gewest zijn er 68. Niet alle moskeeën zijn door de overheid erkend.

De Islamitische tegenhanger van de kerkfabriek is een islamitisch comité. Het comité is een openbare instelling met rechtspersoonlijkheid. Het is verantwoordelijk voor de materiële organisatie, de werking en het beheer van de goederen van de eredienst.

ISLAM

De Executief van de Moslims van België (EMB), ook wel Moslimexecutieven genoemd, is het vertegenwoordigende orgaan van de moslims in België. Ze stelt zich tot doel om de belangen van de islamitische eredienst in België en het beheer van de inkomsten van deze erediensten te behartigen.

VRIJZINNIGE HUMANISME

Is een levensbeschouwing die de mens centraal stelt en naar kennis streeft op basis van ervaring en rationele elementen via de methode van vrij onderzoek.

We kunnen in het vrijzinnig humanisme vier belangrijke kenmerken terugvinden:

Vrij onderzoek = ze aanvaarden geen dogma’s ( is een stelling in een religie die als onbetwistbaar wordt beschouwd), openbaringen of nadere gezagsargumenten. De mens gebruikt zijn eigen verstand en ervaringen om na te denken over de wereld en is bereid zijn eigen opvattingen in vraag te stellen en veranderen.

Zelfbepaling = de mens geeft zelf zin en inhoud, vorm en betekenis aan zijn bestaan en aan het samenleven met anderen.

VRIJZINNIGE HUMANISME

Vrijheid = de vrijheid van een individu is niet ondergeschikt aan die van een geloof of een gemeenschap.

Gelijkheid = iedereen, ongeacht zijn afkomst, ras of overtuiging moet de mogelijkheid hebben zijn leven zo goed mogelijk uit te bouwen.

Opdracht 6

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen pagina 94

Timing 10 minuten

OOSTERSE LEVENSBSCHOUWINGEN

Boeddhisme en Hindoeïsme worden door de Belgische overheid niet erkend, maar door de vrijheid van godsdiensten en vereniging kunnen ze in ons land wel bestaan en zelfs gebedshuizen oprichten.

Het Boeddhisme is sinds kort wel officieel erkend als niet-confessionele eredienst.

Het jaïnisme is een van oorsprong Indiase religie die stelt dat er meerdere parallelle universums bestaan waar je door moet. Dat gebeurt door reïncarnatie (hergeboorte) tot je van het lijden verlost bent.

NIEUWE RELIGIEUZE BEWEGINGEN

De Belgische overheid bestempelt alle niet-erkende godsdiensten als sekten.

Jehovah’s getuigen, Hare Krishnabewegingen, Pinkstergemeenschap.

Een sekte is een groep die zich verzameld heeft rond een gemeenschappelijk geloof en zich vaak distantieert van mensen met een andere geloofsovertuiging

Heel wat sekten zijn ontstaan als afsplitsing van een grotere religie. Ook sekten kunnen in principe rekenen op de toepassing van het recht op godsdienstvrijheid, vrijheid van vereniging en andere grondrechten.

In het gewone taalgebruik en in de media heeft het woord sekte vaak een negatieve betekenis: er wordt dan een fanatieke, gevaarlijke religieuze groepering bedoeld, die het individu in zijn vrijheid beperkt en een gevaar kan inhouden voor het individu en zelfs voor de maatschappij.

DE JEUGD GELOOFT NIET MEER

Net als de andere velden is ook het levensbeschouwelijke middenveld onderhevig aan veranderingsprocessen. Mensen gaan voortdurend op andere manieren op zoek naar zingeving in hun leven.

Al jaren wordt gezegd dat de jeugd niet meer gelooft en zo goed als niets meer weet of wil weten van godsdienst, maar is dat wel zo? Een grootschalig onderzoek van de faculteit Theologie en Religiewetenschappen (KLJ Leuven) van september 2008 tot juni 2015 in het Vlaams katholiek onderwijs zocht antwoorden. De bevraagde jongeren vormen een omvangrijke steekproef.

Ik geloof in iets

JA

NEE

Vaktaal

Fysische dimensie: alles wat met je lichaam, natuur en materiële omgeving te maken heeft.

Psychische dimensie: alles wat te maken heeft met je persoonlijke ontwikkeling, je intellectuele vermogens, karaktereigenschappen, psychologische kenmerken en opvattingen over jezelf.

Sociale dimensie: alles wat te maken heeft met je plaats in de samenleving of je functie in het openbare leven.

Vaktaal

Transcendente dimensie: alles wat te maken heeft met geloof en het zoeken naar antwoorden op existentiële levensvragen zoals 'Waar komen we vandaan?

Atheïsme: is de ontkenning van het bestaan of de bestaanbaarheid van een god.

Agnosticisme: is een filosofie die vindt dat het onmogelijk is om een definitieve uitspraak te doen over het bestaan van een god.

Vaktaal

Vrijzinnig humanistische levensbeschouwing: een levensbeschouwing die de mens centraal stelt en naar kennis streeft op basis van ervaring en rationele elementen via de methode van vrij onderzoek.

Sekte: een groep mensen die zich verzameld heeft rond een gemeenschappelijk geloof en zich vaak distantieert van mensen met een andere geloofsovertuiging.