H4 literaire begrippen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Literaire begrippen

Doel: door over een verhaal te spreken m.b.v. deze begrippen wordt een beter gesprek mogelijk.

Een roman / verhaal is …. 

een prozatekst waarin personages voorkomen die handelingen verrichten; 

deze handelingen nemen een bepaalde tijdsduur in beslag en staan in 

een bepaalde tijdsvolgorde; ze spelen zich af in een ruimte en 

een historische tijd; het geheel wordt de lezer meegedeeld vanuit een perspectief.

Deze les behandelen we

Het onderwerp 

Het thema 

Perspectief en verteller

karakterbeschrijving

Vervolg literaire begrippen

tijd

ruimte

Het onderwerp van een roman

is een samenvatting in één of enkele woorden. Bijvoorbeeld: een verhaal gaat over een meisje dat ontvoerd wordt en uiteindelijk ontsnapt 

Het thema van een literair werk 

is datgene  — een indruk, een gezichtspunt, een levensvisie — 

wat als grote lijn in het werk naar voren komt. 

Perspectief en verteller

Vanuit wiens gezichtspunt (of point of view) wordt het 

verhaal verteld? 

- Ik-perspectief: een persoon vertelt over zijn eigen belevenissen. Wie is de ik-verteller. 

- Hij/zij perspectief/ personaal perspectief (enkel- of meervoudig): wanneer je het verhaal 

door de ogen van een persoon uit het verhaal leest. Wie is of zijn de hij/zij-vertellers. 

- Alleswetende (alwetende) verteller/ auctoriaal perspectief: iemand, die de afloop al kent, 

vertelt jou het verhaal. Wie is of zijn de hij/zij-vertellers. 

Karakterbeschrijving van de belangrijkste personen.

Protagonist of antagonist: de protagonist is het personage waar het verhaal van een film, toneelstuk of boek om draait. 

De tegenhanger van de protagonist is de antagonist die er alles aan doet opdat de protagonist zijn doel niet zou kunnen bereiken. (lijkt soms op protagonist, b.v. 'The Joker'

Flat of round character, of type: bij een vlak karakter zijn er maar enkele globale 

karaktertrekken bekend, een round character lijkt de lezer door en door te kennen. Een type is 

een personage waarvan maar één karaktertrek bekend is, dit komt vaak voor in sprookjes 

Tijd 

• Historische tijd: in welke tijd het verhaal zich afspeelt 

(te herkennen aan voorwerpen, omgangsvormen, taalgebruik)

• Vertelde tijd: tijdsduur die in een verhaal wordt beschreven.

(dag, week, maand, jaar, jaren ... let op een eventuele tijdsprong)

(vervolg Tijd)

• Chronologische volgorde: een schrijver vertelt het verhaal in de volgorde waarin alles gebeurd is.
  
  
• Tijdsprong: de schrijver slaat een stuk tijd over (de volgende dag, een paar uur later)
  
  
• Flashback: een sprong terug in de tijd

(vervolg Tijd)

• Flashforward: een sprong vooruit in de tijd 
  
  
• Tijdversnelling: de schrijver vat een periode in een paar woorden samen; hij versnelt a.h.w. de tijd. Bijvoorbeeld:   "Drie weken later voelde hij zich opeens veel beter"
  

(vervolg Tijd)

• Tijdvertraging: schrijvers kunnen er ook voor kiezen om een gebeurtenis heel langzaam te vertellen. Langer dan hij in werkelijkheid zou duren. Bijv.: gedachten, handelingen van personages of ruimte heel uitgebreid beschrijven.                  
  

0

Wat is de historische tijd van dit verhaal?