Hofcultuur H4 - Hoofs vermaak

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hofcultuur H4

Hoofs vermaak (hoofs = van het hof)

Doelen:

Na deze les weet je meer over:

• Muziek, dans en drama in de 16^e eeuw.

Chigi-codex, met deel van L'homme armé, Johannes Ockeghem (ca. 1498-1503)

Anoniem, Mogelijk postuum portret van Johannes Ockeghem (ca. 1410 - 1497)

Europese hoven

Europese hoven proberen grote (bekende) componisten, dansers en theatermakers aan zich te binden.

                                    Waarom? 

Zang, muziek en dans = sociale vaardigheden

(opvoeding hovelingen)

Status!

Muziek

Renaissancemuziek: bij festiviteiten en privébijeenkomsten in de hoven.

Late middeleeuwen en vroege renaissance: 

ars nova (nieuwe stijl) = complex - basismelodie met afwijkende melodieën - tekst moeilijk te verstaan

Johannes Ockeghem - Missa Prolationum & Marian motets - The Hilliard Ensemble

Muziek

Franco-Vlaamse school

Al in middeleeuwen, noordelijker dan Italië

Invloed op rest van Europa.

Kenmerken: 

- hergebruik bestaande melodieën 

- gelijkwaardigheid stemmen = beter verstaanbaar

- imitatietechnieken: canon & kreeft

- vaak maar één muzikaal thema

componisten:

Guillaume Du Fay (1397? - 1474)

Johannes Ockeghem (ca 1410 - 1497)

Josquin Des Prez (ca 1450-1455 - 1521)

Makkelijke verspreiding door:

boekdrukkunst in de 15e eeuw

Muziek

Ars perfecta

Noordelijke componisten            Italië

Meer aandacht voor prettig in het gehoor liggende klanken, harmonie.

Hoogtepunt  van polyfonie         ars perfecta

                                                        (de volmaakte stijl)

Vertelkracht wordt belangrijk.

Spanning tussen klassieke harmonie (wiskundig) en emotie.

Willaert: Benedicta es caelorum regina - Capilla Flamenca

Muziek

Muziek voor de mis.

Middeleeuwen

motet - meerstemmige liederen in het Latijn, meestal alleen menselijke stemmen. (voor devotionele, soms ook wereldlijke aangelegenheden)

polyfonie             slecht verstaanbaar.

Late middeleeuwen - vroege renaissance: 

1. verstaanbaarheid wordt belangrijker (humanisten)

2. imiterende contrapunt

Josquin Des Prez,  Ave Maria

Muziek

Wereldlijke muziek

Minder invloed door de kerk         snellere vernieuwing.

Afzonderlijke partijen worden gelijkwaardig.

Bekende melodie door één stem = cantus

Meer nadruk op tekst, opgeroepen emotie is belangrijk.

Meerstemmige liederen worden opnieuw gecomponeerd, maar dan eenstemmig.          beter verstaanbaar.

Belangrijkste wereldse muziekvorm: Madrigaal 

Giaches de wert, Gerusalemme Liberata (ca. 1565)

Claudio Monteverdi (1567-1643)

Muziek

Steeds meer soorten muziekinstrumenten.

Sets of familie: Eén klankkleur          van bas tot sopraan

(bijv. moderne instr. van bas tot altviool)

Populair thuisinstrument: luit (groot bereik)

Het orgel, de klavecimbel, het spinet

Luit

veel instrumentale muziek = dansmuziek

Niet geïmproviseerd zoals in ME, maar uitgeschreven.

Dans

Feesten (ridderfeesten, toernooien, optochten)

    banket- of tussenspelen         voordrachten, zang, dans

intermezzi - tussen uitvoering van gesproken toneelstukken.

Hofdans = gezelschapsdans, belangrijk om vaardigheden goed te beheersen.

basse danse = langzaam & waardig (goedkeuring kerk)

vanaf 1450 meer invloed van snellere volksdans

        geleidelijk meer professionele dansers

Lo Scheggi(a), Hofdans, geschilderd op een bruiloftskist (ca. 1450)

Dans

figuurdansen

balletti - eind 15^e eeuw voor het eerst in Milaan

Verschillende dansen geordend in suites, van langzaam en statig naar sneller en wilder.

volta's 

Lo Scheggi(a), Hofdans, geschilderd op een bruiloftskist (ca. 1450)

Shekhar Kapur, Elizabeth (1998)

Speelt zich af rond 1560 in Engeland.

Dans

hofballet

Florentijnse Catharina de' Medici trouwt met Frans koning Henri II. 

Hofhouding reist mee. 

hofballetten niet alleen vermaak, maar ook politieke boodschap.

bekend: Het verhalende ballet van de koningin. (meer dan 5 uur!) 

voorstelling met theater, dans en optocht. 

Aristotelische eenheden (tijd, plaats en handeling)

Drama

renaissancetheater, gebaseerd op klassieken.

Griekse tragedie: 5 bedrijven met protagonist en antagonist.

tragedie: toneelstuk met meestal ernstige gebeurtenissen.

komedie: niet zoals nu blijspel, maar meestal over mensen uit lagere klassen, verhaal loopt goed af.

Drama

decors - worden steeds ingewikkelder, met ruimtewerking.

toneelmachines - voor onlogische plotwendingen wordt een deus ex machina gebruikt.

Openbaar theater - op straten en pleinen, rondreizende groepen - 

commedia dell'arte:

meestal over liefdespaar dat van 

elkaar gescheiden is.

stereotypen - de grapjas, de schurk,

de vrek, etc.

Peter van Bredael,

Commedia dell'arte voorstelling in een Italiaans landschap (17^e eeuw?)

Drama

Elizabethaanse theater (Engeland)

Theater = ordinair          buiten stadsgrenzen

bron van onlusten, onzedig

The Rose (1587)

The Globe (Shakespeare)

Elizabethaanse theater & 

toneelstukken van Shakespeare:

opmaat naar volgende periode: Barok

Elizabeth I (1533-1603)

William Shakespeare (1564-1616)

Breekt met aristotelische eenheden.

Macbeth

Kunst en religie

Kerkelijke renaissancemuziek: focus op verstaanbaarheid.

Kunst en esthetica

Muziek: vertelkracht + harmonie (ars perfecta)

Dans: beschaving, hofballet, verhalend - aristotelische eenheden (tijd, plaats, handeling)

Drama: tragedies & komedies gebaseerd op Griekse drama's

Engeland: William Shakespeare (breekt met aristotelische eenheden)

Kunstenaar en opdrachtgever

Verhalende balletten dienen ook het politieke spel.

Kunst en vermaak

Dans: banket- en tussenspelen, intermezzi, hofdans.

Drama: commedia dell'arte (improvisatie, stereotypen)

Kunst, wetenschap en techniek

Muziek: ontwikkeling muziekinstrumenten: meer. 

Families: klankkleur of stem - professioneler

Drama: theaterstukken worden indrukwekkender door ingewikkelde decors. (deus ex machina)