Herhaling - Cultuur van de Kerk

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Herhaling middeleeuwen

Vroege middeleeuwen

Hoge middeleeuwen

Late middeleeuwen

500-1000 n Chr.

1000-1200 n Chr.

1200-1450/1500 n Chr.

Veel oorlogen en volksverhuizingen

Handelssteden ontstaan/bloeien op (Hanze)

Eerste universiteiten ontstaan

De pest zorgt voor een afname van de bevolking

Columbus ontdekt Amerika

Eerste kruistochten

Renaissance ontstaat in Italië

Je ziet de Saint-Sernin, een kerk in Toulouse aan de
toenmalige pelgrimsweg naar Santiago de Compostela.
Deze kerk is een zogenaamde pelgrimskerk. In die zin
wijkt ze af van de gewone romaanse kerken.
Leg uit wat een pelgrimskerk is.

Pelgrimskerken zijn veel groter dan gewone romaanse kerken. Vaak werd het oorspronkelijke gebouw vervangen of drastisch uitgebreid wat met veel kostte. De kerk en vooral de bevolking moesten voor de bouw betalen.
Waarom was men als regel niet bezwaard om dergelijke grote investeringen te plegen? Geef twee redenen.

ROMAANS

GOTIEK

DUNNERE MUREN

DIKKE MUREN

SPITSBOGEN

RONDBOGEN

GROTE VENSTERS

KLEINE VENSTERS

KRUISRIBGEWELF

SKELETBOUW

TONGEWELF

HORIZONTAAL GEBOUWD

VERTICAAL GEBOUWD

STEUNBEREN

PINAKEL

LUCHTBOGEN

GESLOTEN, LOMP, LOG

OPEN EN SIERLIJK

1

4

Apsis

koor

kooromgang

straalkapellen

vieringtoren

dwarsschip/transept

middenschip

zijbeuk

voorportaal

steunbeer, een gemetselde muurverzwaring om de zijwaartse druk van de kap en eventuele gewelven op te vangen

kruisribgewelf, een gewelf waarbij de kruising van de tongewelven met ribben zijn gemaakt. De ribben hebben een dragende functie.

lichtbeuk, door deze rij vensters valt het licht, dat het schip verlicht

triforium, de smalle gang die onderlangs de vensters van de lichtbeuk loopt / een arcade waarachter zich een loopruimte bevindt

arcade, een reeks van achtereenvolgende bogen die rusten op kolommen

luchtboog, een boog tussen muren en steunbeer om de horizontale krachten over te brengen

kapiteel, bekroning van een pijler

basement, voet van een zuil 

pijler, een steunpilaar

pinakel, spits toelopende, slanke, torenvormige bekroning, vooral bij de steunberen van luchtbogen dient de pinakel ter verzwaring (meer massa betekent beter steunen)

Wat is de functie van het voorwerp op de afbeelding?
Wat heeft het te maken met de bouw van kerken in de
middeleeuwen?

De vier evangelisten worden vaak afgebeeld met een van de vier figuren:

 

-Matteüs met de mens

- Marcus met de leeuw

- Lucas met het rund

- Johannes met de adelaar.

Waaruit blijkt dat Johannes is afgebeeld als schrijver

- Johannes heeft een vel perkament op schoot.

- Johannes houdt met de rechterhand een pen vast.

- Vanuit de zijkant wordt hem vanuit de omlijsting inkt aangereikt.

Noem drie verbindingen tussen de rand en Johannes.

- In de rand rondom de voorstelling en in de figuur van Johannes worden dezelfde kleuren gebruikt.

- De figuur van Johannes overlapt met de decoratieve rand.

- Vanuit de rand met medaillons wordt hem inkt/de duif aangereikt. Er is interactie tussen Johannes en de rand.

De boekillustratie is omstreeks 1150 gemaakt in de hoge
middeleeuwen in de Romaanse stijl.
Noem drie aspecten van de vormgeving die kenmerkend zijn voor
deze periode en stijl.

Romaanse schilderkunst

- Vorm: vooral muurschilderingen/fresco's ter decoratie van de kerk en illustraties in boeken (in scriptoria gemaakt door monniken).

- Figuren sterk vereenvoudigd/gestileerd, niet realistisch of natuurgetrouw (onjuiste anatomie, proporties kloppen niet, geen gezichtsuitdrukking)

- Figuren zijn schematisch/lineair van karakter (ze lijken op elkaar en zijn herkenbaar aan symbolen), lijnen zoals haren of plooien hebben een decoratieve functie, vlakken opgevuld met kleuren hierdoor geen/nauwelijks ruimte illusie. 

- Functies: didactisch (verbeelding van Bijbelverhalen), eerbetoon aan God, ter decoratie/versiering.

Gotische schilderkunst

Vroege gotiek:

- Weinig ruimteweergave, vaak gouden achtergrond.

- Wel iets plasticiteit.

Hoog gotiek:

- Meer realisme en details (zware plooival).

- Ruimte wordt beter weergegeven, bv. een landschap als achtergrond.

Late gotiek:

- Grote aandacht voor details (zware plooival).

- Gebrekkig lijnperspectief.

- Stereotype weergave van figuren/scènes en symbolisch kleurgebruik (wit=zuiver, blauw=hemels, goud=goddelijk)

- Redelijke anatomie.

Romaanse beeldhouwkunst

- Belangrijke heilige (bijvoorbeeld Jezus)  groter en centraler in compositie.

- Heiligen sterk vereenvoudigd/gestileerd, niet realistisch of natuurgetrouw (onjuiste anatomie, geen gezichtsuitdrukking)

- Heiligen lijken veel op elkaar, zijn vooral herkenbaar aan symbolen die ze vasthouden.

- Op of aan kerken geplaatst (in timpaan/boogveld, portaal, kapitelen).

- Functies: didactisch (verbeelding van Bijbelverhalen), eerbetoon aan God, ter decoratie/versiering.

pilaarfiguren in zuil

los van zuil, meer vrijstaand

emotieloos

meer emoties zoals lachen of lijden

statisch, strak, bewegingloos

dynamischer, houding losser

plooien ter decoratie

lossere plooien

vroeg gotiek

late gotiek

Gotische beeldhouwkunst

- In vroege gotiek stijve pilaarbeelden, later komen ze meer los van de wand (S-houding/contrapost).

- Anatomie is vrij goed weergegeven (steeds meer emotie in gezichtsuitdrukkingen).

- Plooival in kleding is realistischer weergegeven (bij Gotiek vaak zware, hoekige plooival).

- Ook gedetailleerde houten beschilderde beelden met een goede stofuitdrukking.

- Grote altaarstukken (meerluiken met verschillende voorstellingen) met kostbaar beeldhouwwerk waarvan luiken gesloten kunnen worden.

Leeractiviteiten

- Werk de leerdoelen uit van de inleiding, beeldende kunst en architectuur.

- Oefen met de leerstof op lambo.nl: vragenblok + antwoordenblok (nakijken).

- Zoek afbeeldingen van Romaanse en Gotische architectuur/beelden/schilderijen en beschrijf de verschillen in stijl.

Blokken Lambo

Cultuur van de Kerk > Beeldende Kunst

Blok 3 Beeldtaal

Blok 5 Symboliek in houtsnijwerk

Blok 7 Het altaarstuk