T2 H2: De chromosomale basis van overerving

• Biologie
• Secundair onderwijs

Thema 2, Hoofdstuk 2: 

De chromosomale basis van overerving

Mevr. C. De Bremaecker

Thomas Hunt MORGAN: 

Allelen lineair gerangschikt

1.2 Gekoppelde genen

Waarom vliegen?

1.2 Gekoppelde genen

Alle genen die op een chromosoom liggen, vormen een koppelingsgroep. 

Wanneer twee genen samen overerven, noem je dat gekoppelde genen. 

Dat betekent dat de onafhankelijkheidswet van Mendel enkel geldig is voor genen die op verschillende chromosomen liggen of ver van elkaar verwijderd zijn. 

Bij 82 % van de nakomelingen zie je immers een fenotypische combinatie die je ook al bij de ouders zag. 

In 18 % van de nakomelingen echter zijn de genen voor lichaamskleur en vleugellengte ontkoppeld geraakt. Daardoor zijn er nieuwe genencombinaties ontstaan. 

De nieuwe fenotypes die ontstaan door een ontkoppeling van genen, noem je recombinanten.

1.3 Overkruising

recombinatiefrequentie

Hoe verder genen uit elkaar liggen, hoe groter de kans dat er een overkruising tussen beide genen gebeurt en de genen ontkoppeld raken. 

1.4 Genenkaarten

2.1 Overerving van het geslacht

2.2 Genen op de geslachtschromosomen

Morgan merkte op dat alle witogige nakomelingen mannetjes waren. Hij toonde aan dat het gen voor oogkleur op het X-chromosoom ligt en dat een overeenkomstige genlocus op het Y-chromosoom ontbreekt. De geslachtschromosomen bevatten dus ook genen die niet betrokken zijn bij de biologische geslachtsbepaling.

PAR

pseudo-autosomale regio's

geslachtschromosomen: heterosomen

X&Y geen homologe chromosomen

2.3 X-gebonden overerving (recessief)

2.3 X-gebonden overerving

bij X-gebonden overerving van een recessieve afwijking: 

- meer mannen worden getroffen door de afwijking

- het kenmerk doorgaans niet in opeenvolgende generaties tot expressie komt

vb: een kleurenblinde man heeft gewoonlijk geen kleurenblinde ouders, maar zijn grootvader aan moederskant vertoonde de afwijking wel.

2.3 X-gebonden overerving (dominant)

bij mannen: X-gebonden aandoening -> vaak niet levensvatbaar

WAAROM?

2.4 Y-gebonden overerving

komt enkel tot uiting bij mannen