NN C6 H5 Verlichting (1700-1800) Achttiende eeuw

Verlichting (1700-1800)
1 / 39
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

This lesson contains 39 slides, with interactive quizzes, text slides and 4 videos.

Items in this lesson

Verlichting (1700-1800)

Slide 1 - Slide

Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden

Slide 2 - Slide

Historische context 
Verhoudingen in de Republiek van de Zeven Verendigde Nederlanden (= Noord-Nederland): 
  • de Oranjepartij: de stadhouder (1702 overleed Willen lll van Oranje Nassau kinderloos/ 1747 nieuwe stadhouder) en zijn aanhang
  • de regenten (regentenfamilies hebben de macht): machtige stadsbestuurders, antistadhouder
  • de patriotten (burgerij): emanciperende burgerij, antistadhouder en ---regenten, wensten meer invloed op het dagelijks bestuur

Slide 3 - Slide

Historische context 
Wereldwijd sfeer van onafhankelijkheid en opstand: 
  • 1775: Amerikaanse Vrijheidsoorlog, resultaat: onafhankelijkheid VS
  • 1789: Franse Revolutie, ontevreden burgers bestormen de Bastille, resultaat: afzetting en onthoofding Lodewijk XVI  (1793)
  • 1795: Napoleon grijpt de macht 

Slide 4 - Slide

Overige begrippen
  • verfransing: regenten die zich in cultureel opzicht naar Frankrijk richten 
  • pruikentijd: regenten dragen pruiken (Parijse mode)/ De term 'pruikentijd' staat ook voor de decandentie en de zelfgenoegzaanheid van de elite.

Industriële Revolutie: in Engeland grote impuls, in Nederland stagneert de boel, regenten rentenieren en doen geen nieuwe inversteringen --> werkloosheid, onvrede stijgt.
Bataafse Republiek: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden wordt veroverd door Frankrijk (1795)

Slide 5 - Slide

Culturele context 

Slide 6 - Slide

Verlichting 
Termen van de verlichting:
-optimisme/ optimistische tijd
-pruikentijd
-moralisren
-didactisch-moralistisch tijdschrift
-ratio/ rationalisme

Slide 7 - Slide

optimisme
De mensen zijn van nature goed en meer kennis bevordert positief gedrag.

Slide 8 - Slide

moraliseren
Mensen moeten leren wat goed en wat slecht is.
Het kind is een onbeschreven blad (Rousseau/tabula rasa)

Slide 9 - Slide

Didactisch moralistisch
Kennis verschaffen (didactisch), hoe dient een verlicht mens zich te gedragen (moralistisch). 

De Hollandse Spectator van Van Effen is de bekendste Nederlandstalige spactator.

Slide 10 - Slide

ratio/ rationalisme
De ratio is de rede, het verstand. Een verlicht mens gaat uit van zijn verstand, beredeneert alles en maakt op basis daarvan zijn beslissingen.

Slide 11 - Slide

0

Slide 12 - Video

Welke belangrijke begrippen van de Verlichting ken jij nu?

Slide 13 - Open question

literaire ontwikkelingen 

Slide 14 - Slide

Kinderliteratuur - Hieronymus van Alphen 

Slide 15 - Slide

Kinderliteratuur
  • opvoeding en onderwijs --> verlichtingsidealen!
  • Hieronijmus van Alphen (1746-1803)  --> belangrijkste auteur van kinderliteratuur
Proeve van kleine gedigten voor kinderen (1778)
- studie-ijver
- deugden: oprechtheid, gehoorzaamheid
- relatie ouder/kind

Slide 16 - Slide

Van Alphens literatuur was populair, want: 
1. het kind verwoordt zelf de les of de moraal
2. Van Alphen gebruikt eenvoudige taal 
3. onderwerpen, zaken en gevoelens sluiten aan bij de belevingswereld van kinderen

Slide 17 - Slide

Slide 18 - Slide

Wie schreef kindergedichtjes?
A
Baruch Spinoza
B
Justus van Effen
C
Hiëronymus van Alphen
D
Sara Burgerhart

Slide 19 - Quiz

De taal van deze gedichtjes was best ingewikkeld voor kleine kinderen
A
juist
B
onjuist

Slide 20 - Quiz

Welke verlichte ideeën kwam je zoal tegen in 'Proeve van kleine gedichten voor kinderen'?
A
er bestaat geen sinterklaas
B
als kind moet je al het leger in
C
je moet bang zijn voor dode mensen
D
de duivel bestaat niet

Slide 21 - Quiz

Imaginaire reisverhalen 

Slide 22 - Slide

Imaginaire reisverhalen
- verhaal over een reis naar een denkbeeldig land
- maatschappijkritiek --> populair bij Verlichtingsschrijvers
- want: via een denkbeeldig land kon een schrijver situaties in zijn eigen land bekritiseren
- satirisch

Reize door het Aapenland van Gerrit Paape

Slide 23 - Slide

Slide 24 - Video

Bedoeling van Paape
- J.A. Schasz M.D --> patriottisch pseudoniem

- Nummer 1 apen: patriotten (vrijheid, gelijkheid, democratie) 
--> geven de apen de innerlijke vrijheid om mens te worden
- Nummer 5 apen --> orangjegezinden (koste wat het kost de macht behouden)
--> willen m.b.v. hun macht staarten afhakken 

Slide 25 - Slide

Briefroman

Slide 26 - Slide

De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart

Brievenroman
Eerste moderne Nederlandse roman
Didactische/opvoedkundige bedoelingen
Commercieel succes

Slide 27 - Slide

Betje Wolff (1739-1804)
- Elisabeth Bekker (Vlissingen)
- Streng gereformeerd gezin
- Moderne, verlichte opvoeding
- Laat zich schaken door een
jonge militair
- Trouwt vervolgens met de 30 jaar oudere predikant Adriaan Wolff 
- Verhuist naar de Beemster

Slide 28 - Slide

Aagje Deken (1741 - 1804)
- Wees (Amsterdam)
- Correspondeert in eerste instantie met Wolff omdat ze kritiek wil uiten
- Corespondentievriendinnen
- Gaat samenwonen met Betje zodra Adriaan Wolff overlijdt (1777)

Slide 29 - Slide

Wolff en Deken
- Beiden patriot
- Verlichte ideeën
- Kritisch op het gereformeerde geloof
- 1782: Sara Burgerhart
- 1787: Vluchten naar Frankrijk 
- 1798: Keren terug

Slide 30 - Slide

Slide 31 - Video

Betje Wolff en Aagje Deken


  • "Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart",
  • Briefroman
  • Accent op vrijheid
  • Geschreven met humor



Slide 32 - Slide

DE VERLICHTING
  • de opvoeding van het kind is belangrijk
  • Betje Wolff en Aagje Deken pleitbezorgers
  • geen onderdanigheid maar vrijheid

Slide 33 - Slide

Opvoedkundige zedenroman
Psychologie, innerlijk en karakterontwikkeling personages

Briefroman:
- Ieder personage eigen wijze van uitdrukken
- Spanning --> brieven zoek of verkeerd begrepen
- Realistisch

Doel: via ontwikkeling personages kwam de lezer tot inzichten 

Slide 34 - Slide

Slide 35 - Video

Nederlandsche Juffers!
Velen uwer lezen: niet eenig en alleen, om de verveling te ontvlieden; niet eenig en alleen, om eene ongevallige vertoning te maken, door het opzeggen van kundigheden, die niet altoos van de nuttigste soort zyn; neen: velen uwer lezen, om uwe denkbeelden te vermeerderen; en dus verstandig te leren denken en doen.


Slide 36 - Slide

Wat is het vertelperspectief in de Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart
A
Auctoriaal perspectief
B
Personaal perspectief
C
Alwetend perspectief
D
(wisselend) ik-perspectief

Slide 37 - Quiz

De wijze les uit Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart is dat:
A
ook meisjes zich persoonlijk moeten ontwikkelen .
B
meisjes voorzichtig moeten zijn in de liefde.
C
er allerlei gevaren loerden in de 18e eeuw .
D
meisjes zich niet mogen vermaken.

Slide 38 - Quiz

Leg uit waarom Sara Burgerhart tegenwoordig nog actueel is.

Slide 39 - Open question