This lesson contains 39 slides, with interactive quizzes, text slides and 4 videos.
Items in this lesson
Verlichting (1700-1800)
Slide 1 - Slide
Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden
Slide 2 - Slide
Historische context
Verhoudingen in de Republiek van de Zeven Verendigde Nederlanden (= Noord-Nederland):
de Oranjepartij: de stadhouder (1702 overleed Willen lll van Oranje Nassau kinderloos/ 1747 nieuwe stadhouder) en zijn aanhang
de regenten (regentenfamilies hebben de macht): machtige stadsbestuurders, antistadhouder
de patriotten (burgerij): emanciperende burgerij, antistadhouder en ---regenten, wensten meer invloed op het dagelijks bestuur
Slide 3 - Slide
Historische context
Wereldwijd sfeer van onafhankelijkheid en opstand:
1775: Amerikaanse Vrijheidsoorlog, resultaat: onafhankelijkheid VS
1789: Franse Revolutie, ontevreden burgers bestormen de Bastille, resultaat: afzetting en onthoofding Lodewijk XVI (1793)
1795: Napoleon grijpt de macht
Slide 4 - Slide
Overige begrippen
verfransing: regenten die zich in cultureel opzicht naar Frankrijk richten
pruikentijd: regenten dragen pruiken (Parijse mode)/ De term 'pruikentijd' staat ook voor de decandentie en de zelfgenoegzaanheid van de elite.
Industriële Revolutie: in Engeland grote impuls, in Nederland stagneert de boel, regenten rentenieren en doen geen nieuwe inversteringen --> werkloosheid, onvrede stijgt.
Bataafse Republiek: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden wordt veroverd door Frankrijk (1795)
Slide 5 - Slide
Culturele context
Slide 6 - Slide
Verlichting
Termen van de verlichting:
-optimisme/ optimistische tijd
-pruikentijd
-moralisren
-didactisch-moralistisch tijdschrift
-ratio/ rationalisme
Slide 7 - Slide
optimisme
De mensen zijn van nature goed en meer kennis bevordert positief gedrag.
Slide 8 - Slide
moraliseren
Mensen moeten leren wat goed en wat slecht is.
Het kind is een onbeschreven blad (Rousseau/tabula rasa)
Slide 9 - Slide
Didactisch moralistisch
Kennis verschaffen (didactisch), hoe dient een verlicht mens zich te gedragen (moralistisch).
De Hollandse Spectator van Van Effen is de bekendste Nederlandstalige spactator.
Slide 10 - Slide
ratio/ rationalisme
De ratio is de rede, het verstand. Een verlicht mens gaat uit van zijn verstand, beredeneert alles en maakt op basis daarvan zijn beslissingen.
Slide 11 - Slide
0
Slide 12 - Video
Welke belangrijke begrippen van de Verlichting ken jij nu?
Slide 13 - Open question
literaire ontwikkelingen
Slide 14 - Slide
Kinderliteratuur - Hieronymus van Alphen
Slide 15 - Slide
Kinderliteratuur
opvoeding en onderwijs --> verlichtingsidealen!
Hieronijmus van Alphen (1746-1803) --> belangrijkste auteur van kinderliteratuur
Proeve van kleine gedigten voor kinderen (1778)
- studie-ijver
- deugden: oprechtheid, gehoorzaamheid
- relatie ouder/kind
Slide 16 - Slide
Van Alphens literatuur was populair, want:
1. het kind verwoordt zelf de les of de moraal
2. Van Alphen gebruikt eenvoudige taal
3. onderwerpen, zaken en gevoelens sluiten aan bij de belevingswereld van kinderen
Slide 17 - Slide
Slide 18 - Slide
Wie schreef kindergedichtjes?
A
Baruch Spinoza
B
Justus van Effen
C
Hiëronymus van Alphen
D
Sara Burgerhart
Slide 19 - Quiz
De taal van deze gedichtjes was best ingewikkeld voor kleine kinderen
A
juist
B
onjuist
Slide 20 - Quiz
Welke verlichte ideeën kwam je zoal tegen in 'Proeve van kleine gedichten voor kinderen'?
A
er bestaat geen sinterklaas
B
als kind moet je al het leger in
C
je moet bang zijn voor dode mensen
D
de duivel bestaat niet
Slide 21 - Quiz
Imaginaire reisverhalen
Slide 22 - Slide
Imaginaire reisverhalen
- verhaal over een reis naar een denkbeeldig land
- maatschappijkritiek --> populair bij Verlichtingsschrijvers
- want: via een denkbeeldig land kon een schrijver situaties in zijn eigen land bekritiseren
- satirisch
Reize door het Aapenland van Gerrit Paape
Slide 23 - Slide
Slide 24 - Video
Bedoeling van Paape
- J.A. Schasz M.D --> patriottisch pseudoniem
- Nummer 1 apen: patriotten (vrijheid, gelijkheid, democratie)
--> geven de apen de innerlijke vrijheid om mens te worden
- Nummer 5 apen --> orangjegezinden (koste wat het kost de macht behouden)
jonge militair - Trouwt vervolgens met de 30 jaar oudere predikant Adriaan Wolff
- Verhuist naar de Beemster
Slide 28 - Slide
Aagje Deken (1741 - 1804)
- Wees (Amsterdam)
- Correspondeert in eerste instantie met Wolff omdat ze kritiek wil uiten
- Corespondentievriendinnen
- Gaat samenwonen met Betje zodra Adriaan Wolff overlijdt (1777)
Slide 29 - Slide
Wolff en Deken
- Beiden patriot
- Verlichte ideeën
- Kritisch op het gereformeerde geloof
- 1782: Sara Burgerhart
- 1787: Vluchten naar Frankrijk
- 1798: Keren terug
Slide 30 - Slide
Slide 31 - Video
Betje Wolff en Aagje Deken
"Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart",
Briefroman
Accent op vrijheid
Geschreven met humor
Slide 32 - Slide
DE VERLICHTING
de opvoeding van het kind is belangrijk
Betje Wolff en Aagje Deken pleitbezorgers
geen onderdanigheid maar vrijheid
Slide 33 - Slide
Opvoedkundige zedenroman
Psychologie, innerlijk en karakterontwikkeling personages
Briefroman:
- Ieder personage eigen wijze van uitdrukken
- Spanning --> brieven zoek of verkeerd begrepen
- Realistisch
Doel: via ontwikkeling personages kwam de lezer tot inzichten
Slide 34 - Slide
Slide 35 - Video
Nederlandsche Juffers!
Velen uwer lezen: niet eenig en alleen, om de verveling te ontvlieden; niet eenig en alleen, om eene ongevallige vertoning te maken, door het opzeggen van kundigheden, die niet altoos van de nuttigste soort zyn; neen: velen uwer lezen, om uwe denkbeelden te vermeerderen; en dus verstandig te leren denken en doen.
Slide 36 - Slide
Wat is het vertelperspectief in de Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart
A
Auctoriaal perspectief
B
Personaal perspectief
C
Alwetend perspectief
D
(wisselend) ik-perspectief
Slide 37 - Quiz
De wijze les uit Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart is dat:
A
ook meisjes zich persoonlijk moeten ontwikkelen .
B
meisjes voorzichtig moeten zijn in de liefde.
C
er allerlei gevaren loerden in de 18e eeuw .
D
meisjes zich niet mogen vermaken.
Slide 38 - Quiz
Leg uit waarom Sara Burgerhart tegenwoordig nog actueel is.