Hoofdstuk 3 Bevolkingskenmerken

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H3 Bevolkingskenmerken

Indeling hoofdstuk 3 

§3.1 De lange weg naar democratie (politieke dimensie)

§3.2 Bevolking, cultuur en demografie (demografische en culturele dimensie)

§3.3 Economische groei in Brazilië (economische dimensie)

§3.4 Sociale ongelijkheid 

Informele sector

• niet geregistreerd
• geen vast inkomen
• vaak geen opleiding nodig
• zelfbedacht

In Brazilië veel 'officieel' werk uitgevoerd door informele sector

verband is tussen de hoogte van het bbp per inwoner en het percentage mensen dat werkzaam is in de informele sector.

Een voordeel gevraagd: Er is minder sociale onrust, want mensen hebben werk en een inkomen.

Een nadeel gevraagd: De overheid mist belastinginkomsten, die ingezet zouden kunnen worden voor onderwijs of gezondheidszorg.

Deelvragen §3.1 

• Welke politieke veranderingen heeft Brazilië doorgemaakt sinds de kolonisatie?
• Met welke politieke problemen kampt Brazilië?

Opdracht

• Neem §3.1 voor je. 
• Maak een tijdlijn waarin je de politieke geschiedenis van Brazilië van 1500 tot en met nu weergeeft. 
• Zorg dat de verschillende gebeurtenissen (en eventuele gevolgen) duidelijk weergegeven worden. 
• Geef per periode duidelijk aan welke politieke problemen er zijn. 

1500 - Portugezen komen aan in Brazilië. Starten met ontginning.

1500 - 1822 - koloniale periode. Ontstaan grootgrondbezit. Grootgrondbezitters & handelaren veel politieke macht.

1822 - onafhankelijkheid. Koning + parlement. Grootgrondbezitters nog veel macht. Kleine groep stemgerechtigden.

1888 - koning afgezet > gekozen president. Rijke families + grootgrondbezitters nog steeds veel macht (parlement). Veel corruptie en fraude bij verkiezingen. Kleine groep stemgerechtigden. 

1930-1964 - toenemende macht presidenten. 

1964 - militaire staatsgreep 

1964-1985 - militaire dictatuur. schrikbewind. Leiders willen economie laten groeien. Industrialisatie, importsubstitutie. Infrastructuur om binnenland bereikbaar te maken. Geld lenen voor investeringen. 

jaren '70 en '80 - economische crisis > bezuinigingen, faillissementen. Uiteindelijk: democratisering. 

1985 - Einde dictatuur, nieuwe republiek. Opkomst bevolkingsparticipatie en stemplicht. Decentralisatie 

Politiek Brazilie 

Politieke problemen

Ontwikkelpunten blijven:                         en                                     

corruptie

good governance

Goed bestuur met als (voornaamste) uitgangspunten openheid, verantwoording, rechtvaardigheid, bevolkingsparticipatie en overeenstemming.

Deelvragen §3.1 

• Welke politieke veranderingen heeft Brazilië doorgemaakt sinds de kolonisatie?
• Met welke politieke problemen kampt Brazilië?

Deelvragen §3.2

• Welke bevolkingsgroepen wonen in Brazilië?
• Hoe spelen raciale verschillen in het dagelijkse leven in Brazilië?
• Wat zijn de oorzaken en de gevolgen van de veranderende leeftijdsopbouw van de Braziliaanse bevolking?
• Welke regionale verschillen zijn er in de bevolkingsgroei? 

Benodigde voorkennis 

Je weet wat een Lorenz-curve weergeeft;
Je weet wat het demografisch transitie- model is;
Je weet de relatie tussen welvaart en de beroepsbevolking;
Je weet dat corruptie ontwikkeling remt;

Etnische groepen

Etnische verschillen in 
Brazilië te danken aan
kolonialisme, slavernij en
immigratie 

mestizering

Vermenging van verschillende bevolkingsgroepen. In Zuid-Amerika wordt ook vaak de volgende definitie gehanteerd: vermenging van indiaanse en Spaanse bevolkingsgroepen.

Etniciteit

idee van groepen mensen dat ze bij elkaar horen omdat ze dezelfde afkomst, cultuur, geschiedenis en gewoonten hebben.

Raciale verschillen in het dagelijkse leven

Officieel > Brazilië heeft een raciale democratie. Elke bevolkingsgroep is gelijk en heeft evenveel te zeggen. Discriminatie is verboden. 

Schijn bedriegt echter.. 

Discriminatie en vooroordelen in de Braziliaanse maatschappij

• Verschil in behandeling tussen Afro-Brazilianen en blanken. 
•   Grote verschillen in werk en inkomen. Afro-Brazilianen verdienen bijna de helft minder dan blanken. Verschil in opleidingsniveau.
• Verschil in onderwijs (privé-scholen vs. staatsscholen) 
• Verschil in woonwijken (Ruimtelijke segregatie) 
• Politiek en media 

Welke oorzaak-gevolgrelaties zijn hier te leggen? 

Sociale ongelijkheid in Rio

Bolsa Família en sociale mobiliteit

Sinds de periode van economische groei in het begin van de 21e eeuw groeide het inkomen van de arme Brazilianen en nam de sociale ongelijkheid af. Dat was te danken aan het beleid van president Luiz da Silva. Een belangrijk programmaonderdeel van zijn beleid was de Bolsa Família. Sinds 2003 krijgen gezinnen die onder de armoedegrens leven, geld van de overheid. Gaan kinderen naar school, en zijn ze gevaccineerd, dan krijgt de moeder van het gezin een maandelijkse toelage

Stappen goede richting 

Erkenning discriminatie door overheid 

Scholing ongeschoolde bevolking 

Plekken op universiteiten 

Afro-Brazilianen 

Checkvragen ter voorbereiding

- Welke politieke veranderingen heeft Brazilië doorgemaakt sinds de kolonisatie?

- Met welke politieke problemen kampt Brazilië?- Welke bevolkingsgroepen wonen in Brazilië?

- Hoe spelen raciale verschillen een rol in het dagelijkse leven in Brazilië?

- Wat zijn de oorzaken en de gevolgen van de veranderende leeftijdsopbouw?

- Welke regionale verschillen zijn er in de bevolkingsgroei?

- Welke economische veranderingen maakte(n) Brazilië de afgelopen decennia door?

- Hoe is het ontwikkelingspeil van Brazilië in de laatste twintig jaar veranderd?

- Welke gevolgen heeft de verandering van het ontwikkelingspeil voor de inkomensongelijkheid

Economische trends

Aandeel werkgelegenheid

Aandeel BBP

BBP/Inwoner

Informele sector

Kleinschalige en laagbetaalde dienstverlening die niet offi cieel wordt waargenomen en geregistreerd. Heet ook vluchtsector, scharreleconomie of verborgen economie.

Demografische trends

Als gevolg van                        en de economische ontwikkeling daalt de                                    in Brazilië.

Op langere termijn neemt de                             toe.

natuurlijke bevolkingsgroei

Bevolkingsgroei of -afname door het aantal geboorten min het aantal sterfgevallen.

gezinsplanning

Het bewust regelen van het aantal geboorten per huishouden.

demografische druk

De verhouding tussen de productieve bevolkingsgroep en de nietproductieve leeftijdsgroepen in de bevolking.

Deelvragen §3.2

• Welke bevolkingsgroepen wonen in Brazilië?
• Hoe spelen raciale verschillen in het dagelijkse leven in Brazilië?
• Wat zijn de oorzaken en de gevolgen van de veranderende leeftijdsopbouw van de Braziliaanse bevolking?
• Welke regionale verschillen zijn er in de bevolkingsgroei? 

Deelvraag §3.3

• Welke economische veranderingen maakte(n) (gebieden binnen) Brazilië de afgelopen decennia door? 

-werkgelegenheid

-aandeel bijdrage verschillende sectoren aan het BBP

-welvaart

-beleid

Brazilië klaar voor een nieuwe wereld

BBP per inwoner is flink gestegen sinds 2000. Braziliaanse armoede profiteert van:

• minder armoede, dus meer koopkracht
• beschikbaarheid van veel stedelijke arbeidskrachten
• afname eenzijdigheid economie door meer hoogwaardige industrie

Vanaf 2011 ongunstige trend:

• daling grondstofprijzen, dus daling inkomsten

Informele sector

• niet geregistreerd
• geen vast inkomen
• vaak geen opleiding nodig
• zelfbedacht

In Brazilië veel 'officieel' werk uitgevoerd door informele sector

verband is tussen de hoogte van het bbp per inwoner en het percentage mensen dat werkzaam is in de informele sector.

Een voordeel gevraagd: Er is minder sociale onrust, want mensen hebben werk en een inkomen.

Een nadeel gevraagd: De overheid mist belastinginkomsten, die ingezet zouden kunnen worden voor onderwijs of gezondheidszorg.

kernregio

Gunstige vestigingsfactoren:

• goede infrastructuur
  
• sterke concentratie banken
  
• grote diverse arbeidsmarkt
  
• goede afzetmogelijkheden
  
• stedelijk netwerk goed ontwikkeld
  

Probleem

• gevolgen van economische crisis in kernregio het grootst
  

Regionale ongelijkheid 

Grote regionale ongelijkheid in Brazilië

• Zuidoosten en regio rond Brasília: meest welvarend. 

Noordoosten: minst welvarend. 

gevolg: binnenlandse migratie

• Hoeveelheid banen + soort banen bepalend voor de welvaart. hogere lonen in industrie en dienstensector

Brasília: goedbetaalde banen voor hoogopgeleide mensen. 

Het grote plaatje

fragmentarische modernisering

De gedeeltelijke modernisering van een samenleving, waardoor het straatbeeld verschillende gezichten kent

Deelvraag §3.3

• Welke economische veranderingen maakte(n) (gebieden binnen) Brazilië de afgelopen decennia door? 

-werkgelegenheid

-aandeel bijdrage verschillende sectoren aan het BBP

-welvaart

-beleid

3.4 Ontwikkelingspeil in de lift

Deelvragen §3.4 

• Hoe is het ontwikkelingspeil van Brazilië in de laatste twintig jaar veranderd?
•  Welke gevolgen heeft de verandering van het ontwikkelingspeil voor de inkomensongelijkheid van de Brazilianen?

Sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid

In stad en op platteland.

Sociaal culturele ongelijkheid:

• Etniciteit speelt een grote rol bij sociale ongelijkheid.
• Grootgrondbezitters
• Mestiezen 
• Mulatten

Sociale ongelijkheid

Gini-coëfficiënt geeft de sociale ongelijkheid weer.

Lorenzcurve Brazilië: inkomensongelijkheid in 1995, 2002 en 2012.

Bolsa Familia

Doel: ongelijkheid verminderen.

Middel: aller armste geld geven voor boodschappen/kleding/schoolspullen

Voorwaarde: naar school + vaccineren

Het effect

Bolsa Familia heeft bijgedragen aan 20% van de armoedebestrijding in Brazilië

80% van de kosten gaan naar de mensen die leven in (extreme) armoede

Inkomen armste families steeg met 25%

Kinderen kregen op school te eten

--> (Veel) minder kinderarbeid onder gezinnen die Bolsa Familia kregen

Bolsa Familia

• Geleidelijk verhogen minimumloon
• Banken verplichten tot het makkelijker verlenen van kredieten
• Positieve discriminatie 

Welke kritiek op de Bolsa Familia is zichtbaar in de cartoon?

• De beurs ontneemt de financiële prikkel om zelf werk te gaan zoeken. 

Andere maatregelen om sociale ongelijkheid aan te pakken 

• Positie van de arme boeren proberen te verbeteren (landhervormingen, maar.. mislukken vaak omdat..) 
• Millenniumdoelen nastreven

Maar hoe verder in de toekomst? 

Effecten economische crises, corona, ... 

Deelvragen §3.4 

• Hoe is het ontwikkelingspeil van Brazilië in de laatste twintig jaar veranderd?
•  Welke gevolgen heeft de verandering van het ontwikkelingspeil voor de inkomensongelijkheid van de Brazilianen?