Alle slides H1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3,4

Paragraaf 1.1: Een nieuwe grondwet

Er breken revoluties uit in Europa, waarin burgers meer inspraak eisen. Koning Willem II wordt in één nacht een liberaal en geeft Thorbecke de opdracht tot het schrijven van een nieuwe grondwet. Nederland wordt een parlementaire democratie met censuskiesrecht. 

Leerdoelen 1.1

1.1A: Je kunt uitleggen op welke manier de grondwetswijziging van 1848 tot stand kwam.

1.1B: Je kunt uitleggen hoe de grondwetswijziging van 1848 ervoor zorgde dat Nederland een constitutionele monarchie met een parlementaire democratie werd.

1.1C: Je kunt uitleggen op welke manier het politieke stelsel van Nederland werkt.

1.1D: Je kunt uitleggen waarom het parlement ministers kan dwingen tot aftreden aan de hand van de Luxemburgse kwestie.

Revolutiejaar 1848

• Liberalen: burgers meer macht, grondwet veranderen
  
• 1848: Onrust in Europa, Willem II raakt in paniek
  
• Willem II "in één nacht van conservatief naar liberaal"
• Thorbecke krijgt opdracht voor het schrijven van een nieuwe grondwet

1.1A

Grondwet van 1848 (1)

• Grondwet = belangrijke wet van een land, over bestuur en rechten inwoners.
  
• Constitutionele monarchie = koning met beperkte macht door constitutie (grondwet)
  
• Ministeriële verantwoordelijkheid = ministers zijn verantwoordelijk voor wat de koning zegt

1.1B

Grondwet van 1848 (2)

• Koning is onschendbaar = niet verantwoordelijk voor politieke daden of uitspraken
  
• Parlementaire democratie = demos (volk) aan de macht (cratia), geregeld via een parlement (volksvertegenwoordiging)
• Censuskiesrecht: Alleen kiesrecht wanneer je 'census' betaald

1.1B

Verdeelde macht

Drie verdeelde machten:

• Wetgevende macht = (gekozen) parlement
  
• Uitvoerende macht = regering, gekozen beleid uitvoeren
  
• Rechtelijke macht = rechters

1.1C

Rechtsstaat

Een staat waarin alle burgers in gelijke mate worden beschermd door rechten die zijn vastgelegd in de grondwet

Artikel 1 grondwet: Gelijke behandeling, verbod op discriminatie

1.1C

Grondrechten

Klassieke grondrechten: Bescherming tegen de overheid

• Godsdienst
  
• Meningsuiting
  
• Vereniging en vergadering
  
• Onderwijs
  
• Altijd ‘vrijheid van .. ‘

In 1983 komen er ook nog sociale grondrechten ('recht op')

1.1C

Het politieke stelsel

• Coalitie tegenover oppositie in het parlement

1.1C

Taken parlement

Maken en goedkeuren van wetten

• Recht op Amendement (TK)
  
• Recht op Initiatief (TK)
  

Controleren van de regering

• Recht van budget
  
• Recht van interpellatie = informatieplicht
  
• Recht van enquête = onderzoek
  

1.1C

Luxemburgse kwestie

• Willem III = hertog Luxemburg
  
• Frankrijk wilde Luxemburg kopen WIII stemde in
  
• Ministers hadden parlement niet ingelicht, zij keurden financiële plannen af tot ministers zouden opstappen
  
• Sindsdien: minister neemt ontslag wanneer parlement dat wil

1.1D

Paragraaf 1.2: Werken en wonen

Door de industrialisatie verandert de samenleving radicaal. Arbeiders gaan werken in de fabrieken en wonen in steden, waar ze vaak worden geconfronteerd met slechte werk- en leefomstandigheden. Er komt een steeds groter maatschappelijk debat op gang of de overheid voor sociale wetten moet zorgen om de arbeiders beter te beschermen. 

Leerdoelen 1.2

1.2A: Je kunt uitleggen welke gevolgen de industrialisatie had voor Nederland.

1.2B: Je kunt het verband uitleggen tussen de industrialisatie en de opkomst van het communisme en het socialisme.

1.2C: Je kunt beschrijven welke gevolgen de opkomst van de industrie had voor arbeiders.

1.2D: Je kunt uitleggen wat de onvrede van de arbeiders te maken heeft met het ontstaan van sociale wetten.

Industrialisatie

• Ontstaan fabrieken bij steden = industrialisatie
  
• Machine bepaalt het werkritme
• Arbeiders: zwaar werk, lange dagen, weinig geld.
  
• Hoge werkloosheid, weinig keus
• Leef- en werkomstandigheden veel Nederlanders achteruit!

1.2A/C

Verandering via ..

• Vakbonden: Vereniging van werknemers met als doel hoger salaris/minder zwaar werk
  
• Communisme: Macht bij arbeiders, gelijk bezit via revolutie.
  
• Parlement: Via wetgeving wilden sociaaldemocraten rijke mensen meer belasting laten betalen, zodat arme mensen profiteren = Socialisme.
  
• Troelstra: Algemeen Kiesrecht

1.2B

Communisme

• Grondlegger Karl Marx
  
• Verandering via revolutie, desnoods met geweld
  
• Afschaffen particulier bezit
  
• Macht bij de arbeiders
  
• Iedereen gelijk

Socialisme

• Verandering via het parlement door algemeen kiesrecht en sociale wetgeving
  
• Rijke mensen moeten meer belasting betalen voor voorzieningen voor iedereen
  
• Macht bij het parlement
  
• Zoveel mogelijk gelijkheid is het ideaal

1.2B

Pieter Jelles Troelstra

• Oprichter Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP)
  
• Betere leefomstandigheden arbeiders
  
• Twintig jaar in de Tweede Kamer
  
• Vergissing van Troelstra

1.2A

Sociale wetten

• Armoede wordt groot probleem, maatschappelijke discussie = Sociale kwestie
  
• Wetgeving om armoede te bestrijden en levens-omstandigheden te verbeteren
  
• Armenwet, wet tegen kinderarbeid, leerplichtwet, woningwet, etc.

1.2D

Paragraaf 1.3: Een verzuilde samenleving

Aan het einde van de 19e eeuw raakt de samenleving steeds verder verdeeld in vier maatschappelijke groepen. Mensen in Nederland trokken steeds meer toe naar andere burgers met dezelfde (levens)overtuigingen. Er ontstaan uiteindelijk vier zogenaamde ‘zuilen’: de protestanten, de katholieken, de socialisten en de liberalen. 

Leerdoelen 1.3

1.3A: Je kunt uitleggen waarom de katholieken streden voor emancipatie.

1.3B: Je kunt uitleggen wat de schoolstrijd inhield.

1.3C: Je begrijpt waarom en hoe de samenleving verdeeld raakte in vier zuilen / verzuiling.

1.3D: Je kunt uitleggen op welke manier het Caoutchouc-artikel ervoor zorgde dat steeds meer mensen kiesrecht kregen.

1.3E: Je kunt het begrip ‘standplaatsgebondenheid’ aan de hand van een voorbeeld toepassen op de politieke standpunten van de verschillende zuilen.

1.3F: Je kunt in een historische bron een mening van een feit onderscheiden.

Verzuiling

• Samenleving verdeeld in groepen
• Ieder eigen verenigingen, kranten, vakbonden, omroepen
• Leefden gescheiden van elkaar!

Protestanten, katholieken, liberalen en socialisten

1.3C

Geloof als uitgangspunt

• Protestanten en katholieken: Politiek en wetten op basis van geloof = Confessionelen (van 'opbiechten')
• Katholieken: Minder rechten en kansen, streden voor emancipatie (gelijkstelling).
  
• Oorsprong: Tachtigjarige Oorlog

1.3A

Schoolstrijd

• Overheid betaalde enkel openbaar onderwijs, geen onderwijs met ‘christelijke deugden’ (Bijzonder Onderwijs)
  
• Katholieken en protestanten wilden dit beiden veranderen!

1.3B

Kuyper en Schaepman

Protestanten: ARP

• Leider: Abraham Kuyper
• Tegen de Franse Revolutie
• Strijd voor kiesrecht voor een-voudige mensen ('Kleine luyden')

Katholiek: RKSP

• Leider: Herman Schaepman
• Vóór emancipatie katholieken

Werken samen in de schoolstrijd!

1.3C

Liberalen en socialisten

Liberalen: Rijke burgers/Liberale Unie

• Leider: Thorbecke
• Zo min mogelijk overheidsbemoeienis!

Socialisten: Arbeiders/SDAP

• Leider: Troelstra
• Sociale wetten via kiesrecht!
• Overheid moet zich actief bemoeien (met de burgers)

1.3C

Caoutchouc-artikel

• Grondwetsherziening 1887
  
• Kiesrecht voor alle volwassen mannen ‘die geschikt waren’
  
• Vage omschrijving
  
• Lat voor geschiktheid steeds lager
  
• Meer mensen kiesrecht

1.3D

Paragraaf 1.4: Gelijke rechten voor iedereen?

Er wordt door een aantal groepen in de samenleving gestreden voor (politieke) emancipatie. De belangrijkste discussiepunten hierbij zijn het algemeen kiesrecht, de gelijkstelling van bijzonder onderwijs en de politieke rechten van de vrouw. De Pacificatie van 1917 zou uiteindelijk leiden tot een oplossing voor de politieke impasse. 

Leerdoelen 1.4

1.4A: Je kunt het begrip feminisme uitleggen aan de hand van Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs.

1.4B: Je kunt uitleggen hoe de veranderingen in de grondwet van 1917 een einde maakte aan de schoolstrijd en de strijd om het algemeen kiesrecht.

1.4C: Je kunt uitleggen waarom Nederland een nieuw kiesstelsel kreeg.

Weinig rechten voor vrouwen

• Geen recht in huwelijk, kinderen, geld, scheiding, geen onderwijs, kiesrecht etc.
  
• Vrouwen uit hogere burgerij willen verandering = Feministen
  
• Focus op gelijke politieke rechten

1.4A

Drucker en Jacobs

• Wilhelmina Drucker: Strijd voor dezelfde rechten
  
• Vrije Vrouwenvereniging (VVV) en Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VvVK)
  
• Aletta Jacobs: Eerste vrouw aan Universiteit én vrouwelijke arts.
  
• Strijd voor kiesrecht en onderwijs voor vrouwen.
  
• 
  

1.4A

Pacificatie van 1917

• Samenwerking socialisten en confessionelen
  
• Actief kiesrecht voor mannen (stemmen) en passief kiesrecht voor vrouwen (gekozen worden)
• In 1919 actief kiesrecht vrouwen
  
• Bijzonder onderwijs betaald door overheid = einde schoolstrijd
• Deal gesloten tijdens WO1!

1.4B

Nieuw kiesstelsel in 1917

• Districtenstelsel: Land in districten verdeeld, je kon alleen op iemand uit je district stemmen. Winnaar district gaat naar Tweede Kamer. Winner takes all.
  
• Evenredige vertegenwoordiger: Landelijke lijst met kandidaten.
  
• Welk stelsel is eerlijker? En waarom?

1.4C