Wie zorgde voor de verbetering van de sociale omstandigheden in België in de 19de eeuw?
België in de 19de eeuw, Ensor, 1889
België in de 19de eeuw van James Ensor (kopererts op papier, 1889).
Verheven boven het tumult kijkt koning Leopold II als een God de Vader met slechte ogen naar een betoging die met militair geweld uiteengedreven wordt. Vanuit de massa poogt één van de opstandelingen de koning met zijn vaandel te bereiken. Hierop staan de eisen van het volk: algemene dienstplicht, verplicht onderwijs en algemeen stemrecht. De onverschilligheid van de koning blijkt uit de teksten die hem omringen: 'Wat wilt gij? Zijt gij niet tevreden? Een beetje geduld. Geen geweld. Ik zie wel iets, maar ik snap niet goed waarover het gaat. '
1 / 32
next
Slide 1: Slide
CultuurwetenschappenSecundair onderwijs
This lesson contains 32 slides, with interactive quizzes, text slides and 3 videos.
Lesson duration is: 15 min
Items in this lesson
HV 4 De sociale strijd in België
Wie zorgde voor de verbetering van de sociale omstandigheden in België in de 19de eeuw?
België in de 19de eeuw, Ensor, 1889
België in de 19de eeuw van James Ensor (kopererts op papier, 1889).
Verheven boven het tumult kijkt koning Leopold II als een God de Vader met slechte ogen naar een betoging die met militair geweld uiteengedreven wordt. Vanuit de massa poogt één van de opstandelingen de koning met zijn vaandel te bereiken. Hierop staan de eisen van het volk: algemene dienstplicht, verplicht onderwijs en algemeen stemrecht. De onverschilligheid van de koning blijkt uit de teksten die hem omringen: 'Wat wilt gij? Zijt gij niet tevreden? Een beetje geduld. Geen geweld. Ik zie wel iets, maar ik snap niet goed waarover het gaat. '
Slide 1 - Slide
Sociale gevolgen industrialisatie
bron maatschappelijk aanzien en macht?
voor F.R.: geprivilegieerde positie van adel en clerus = gelaagde samenleving op basis van afkomst = standenmaatschappij
na F.R. : financieel vermogen is bepalend (burgerij) = gelaagde samenleving op basis van bezit = klassenmaatschappij
Slide 2 - Slide
Sociale gevolgen industrialisatie
staat steunt werkgever
economisch liberalisme voert de boventoon
wet le chapelier tot 1866, ook nadien slechts beperkt stakingsrecht
cijnskiesstelsel tot 1893
geen vakbonden
wurgende arbeidscontracten: patroon op zijn woord geloofd
Slide 3 - Slide
Toenemende kritiek
uit intellectuele hoek: o.i.v. verlichte filosoof J.J. Rousseau: “bezit = essentie van ongelijkheid”, grondbezit afschaffen => sociale gelijkheid
° Socialisme : politieke ideologie die streeft naar een rechtvaardige maatschappij met gelijke kansen voor iedereen
door arbeiders zelf: stakingen, betogingen, ...
Slide 4 - Slide
Slide 5 - Video
Volgens welke idealen is deze samenleving opgebouwd?
Torre Bella
Fragment uit In Europa van Geert Mak over de de Anjerrevolutie in Portugal in 1974, waar boerenleider Wilson een ideale maatschappij wilde uitbouwen. Dat ging niet vanzelf.
A
vrijheid
B
nationaliteit
C
gelijkheid
D
vrede
Slide 6 - Quiz
Slide 7 - Video
00:37
Wat is een synoniem voor de 'arbeidersklasse' in de theorie van Marx?
A
Plebs
B
Proletariaat
C
Werklieden
D
Gepeupel
Slide 8 - Quiz
00:47
In welk economisch systeem staat 'winst' centraal?
A
Communisme
B
Marxisme
C
Kapitalisme
D
Socialisme
Slide 9 - Quiz
02:06
De arbeids-en waardetheorie van Marx zegt:
A
Arbeid levert levensvreugde voor de arbeider op.
B
Arbeid levert kapitaal voor de arbeider op.
C
Arbeid levert kapitaal voor de burgerij op.
D
Arbeid is een handelswaar dat te weinig vergoed wordt.
Slide 10 - Quiz
02:50
Tegen wat komt de mens in opstand via revolutie?
Slide 11 - Open question
03:01
Communisme
Kapitalisme
Winst
Meerwaardetheorie
Rijken worden rijker
Iedereen evenveel (vb. bezit, geld, ...)
Karl Marx
Adam Smith
Slide 12 - Drag question
Kritieken van Marx op het Kapitalisme
1. arbeids-en meerwaardetheorie: arbeid levert meerwaarde in het productieproces.
Het loon van de arbeider stemt daar niet mee overeen.
Zo verrijkt de ondernemer.
Zo verarmt de arbeider = proletarisering/verpaupering/verarming
Slide 13 - Slide
Kritieken van Marx op het Kapitalisme
2. Vervreemdingstheorie: mensen voelen zich niet meer zichzelf, omdat ze het idee hebben geen invloed te kunnen uitoefenen op de ontwikkelingen
arbeid zou tot zelfvervulling moeten leiden (behoefte het beste uit jezelf te willen halen, bevrediging, voldoening)
arbeidsdeling leidt tot het omgekeerde, nl. zelfvervreemding, ontmenselijking, aliënatie
Slide 14 - Slide
Toren van het kapitalistisch systeem
Pyramid of Capitalist System, uit een publicatie van industrial workers all over the world (IWW) van 1911. IWW is een internationale vakbond, opgericht in 1905 in de VSA.
verplicht en gratis neutraal onderwijs (staatsonderwijs)
socio-economisch:
afschaffing van kinderarbeid onder de 12 jaar
commissies veiligheid en gezondheid binnen fabrieken
uitbouwen stelsel sociale zekerheid
nationaliseren van economische sectoren zoals spoorwegen
Slide 21 - Slide
Katholieke regeringen in actie
° 1884
aan de kant van de werkgever
toch ook progressieve stemmen
1886 stakingsgolf + encycliek
° christendemocratie
Slide 22 - Slide
Katholieke regeringen in actie
paus Leo XIII reageert met zijn encycliek rerum novarum (over de nieuwe dingen, 1891) op de proletarisering
sociale leer
vaag, geen duidelijke antwoorden
verdeelde katholieke zuil
Woeste: paternalisme
christendemocraten/ Daens: syndicalisme en algemeen stemrecht, gaat op in de KP na WOI
Slide 23 - Slide
Encycliek Rerum Novarum
Sociale kwestie oplossen met christelijke gevoelens (naastenliefde)
ondernemers:
recht op winst
rechtvaardigheid en naastenliefde: eerlijk loon voor arbeiders
arbeiders:
loon eerlijk verdienen door stipte arbeid
geen gewelddadige eisen stellen
recht op vakbonden!
Slide 24 - Slide
Katholieke regeringen in actie
onder druk van de straat en socialisten in het parlement:
sociale wetten (zie bron 2)
christelijke arbeidersbeweging met mutualiteiten, sport, cultuur, ziekenhuizen, scholen, ...
-> verzuiling
Slide 25 - Slide
Groeiende solidariteit onder arbeiders
ziekenkas/mutualiteit: arbeiders stoppen bijdrage in bus voor uitbetaling bij ziekte of begrafenis collega
coöperatieven: de Gentse Vooruit: winkels, bakkers maar ook pensioen-en ziekenfonds
Slide 26 - Slide
Slide 27 - Video
Groeiende solidariteit onder arbeiders
idee vakbond/syndicaat sinds begin 19de eeuw maar coalitieverbod (wet le Chapelier
1866 afschaffing coalitieverbod in België
art. 310 strafwetboek bepaalt: “dat de minste morele of fysieke dwang, alsook de samenscholingen bij de fabrieksgebouwen of bij de gebouwen van de werkgevers waardoor de vrijheid van arbeid en nijverheid wordt aangetast, strafbaar is”
Slide 28 - Slide
Groeiende solidariteit onder arbeiders
nog steeds moeilijk vakbond te organiseren + staken verboden tot 1921