De Vikingen - beeldvorming

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

HISTORISCHE BEELDVORMING

In de toekomst... kijkt men naar het heden,

in het heden... kijkt men naar het verleden.

of hoe beelden kunnen veranderen.

WOORDEN

beeldvorming

perspectief 

argumentatie

De Vikingen

Beeldvorming

Beeldvorming in de middeleeuwen

Teken de tijdlijn

De periode van de middeleeuwen start...

1. 500 voor Christus
2. 500 na Christus
3. 1000 voor Christus
4. 1000 na Christus

Rond 400 werd het Romeinse Rijk definitief in 2 gesplitst, namelijk

1. het Noord- en Zuidelijke Rijk
2. het Oost-en Westelijke rijk
3. Het Noord- en oostelijke Rijk
4. Het Zuid- en Westelijke Rijk

Het West-Romeinse Rijk werd rond 500 bedreigd door

1. de Germanen
2. de Turken
3. de Grieken
4. de Vikingen

Context: verloop plundertochten in het westen

- Voor eind 8^ste eeuw: al handelscontacten met de Noormannen en het westen

- 793: aanval op Lindisfarne 

- 9^de eeuw: Frankische rijk 

- eind 9^de eeuw: opnieuw meer in Engeland

-> Beeldvorming in middeleeuwse kronieken?

Inspelen op politieke situatie

Met het verdrag van Verdun in 843 werd het Frankische rijk verdeeld. Daarna volgde onderlinge rivaliteit, waardoor het Frankische rijk verzwakte. Dat maakte het gevoelig voor de invallen van de Vikingen. In datzelfde jaar overwinterde voor het eerst een Vikingvloot in het Frankische rijk. Geleidelijk aan evolueerde dit tot een blijvende Viking-aanwezigheid. Ook de vloten werden steeds groter: tot meer dan honderd schepen vielen Parijs aan in 845. Deze vloot werd geleid door de bekendste aller Vikingen, Ragnar Lothbrok.

Pas in 862, wanneer Karel de Kale een relatieve stabiliteit in het rijk wist te bereiken, kon duurzaam verzet georganiseerd worden. Hij liet versterkte bruggen bouwen over de belangrijkste waterwegen en controleerde de passage door de kleine openingen met bewegende blokkades en kettingen. Dit had onmiddellijk effect - de Vikingen zochten andere oorden op.

Vanaf dat moment getuigen de Engelse verslagen over massale invallen; de Vikingen hadden opnieuw hun pijlen op Engeland gericht.

Seizoensgebonden invallen

Plundertochten waren in eerste instantie seizoensgebonden campagnes. 

Escalatie

"Minder dan een eeuw eerder renden misschien enkele tientallen mannen het strand op om het klooster van Lindisfarne te brandschatten, in een aanval die waarschijnlijk in minder dan een dag voorbij was. Bij Parijs belegerde een vloot van honderden schepen  met duizenden Vikingen een van de grootste steden van Europa een jaar lang (885-886), en vocht slagen uit met de beste soldaten die het Frankische rijk in het veld kon brengen. De snelheid en de schaal van de escalatie is adembenemend" 

(Neil Price, De Vikingen, een nieuwe geschiedenis. Nieuw Amsterdag, 2020, p. 341).

Opdracht 

Op welke manier probeerden auteurs via hun taalgebruik de lezers te beïnvloeden? 

Of nog: welke woorden houden een waarde-oordeel in?

ONDERLIJN

Welke woorden verraden het standpunt van de auteurs?

Middeleeuwse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Middeleeuwse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Geschreven tekst: kronieken

Middeleeuwse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Geschreven tekst: kronieken

Eigen ervaringen en mondelinge overlevering

Middeleeuwse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Geschreven tekst: kronieken

Eigen ervaringen en mondelinge overlevering

Vanuit het standpunt van de slachtoffers

Beeldvorming in de 19de eeuw

Doorstreep het beeld dat niet correct is.

Beeldvorming in de 19de eeuw

Beeldvorming 19de eeuw

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Beeldvorming 19de eeuw

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Prenten en schilderijen 

(-> ver-beelden van geschiedenis)

Beeldvorming 19de eeuw

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Prenten en schilderijen 

(-> ver-beelden van geschiedenis)

Geschreven teksten uit de ME 

+ aangevuld met eigen fantasie

Beeldvorming 19de eeuw

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Prenten en schilderijen 

(-> ver-beelden van geschiedenis)

Geschreven teksten uit de ME 

+ aangevuld met eigen fantasie

Vanuit het standpunt van afstammelingen van slachtoffers (Franse geschiedenis)

Hedendaagse beeldvorming

Hedendaagse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Historisch werk

Hedendaagse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Historisch werk

historische gebeurtenissen

+ fantasie 

voor entertainment

Hedendaagse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Historisch werk

historische gebeurtenissen

+ fantasie 

voor entertainment

vanuit standpunt van de Vikingen 

- als veroveraars meestal

Goede wetenschappelijke inleiding

- bronnen in kaart brengen + belang van tekstkritiek

- bestaande onderzoeksmethoden + eigen positie

- clichés vermijden - markeer de clichés

Goede wetenschappelijke inleiding

- bronnen in kaart brengen + belang van tekstkritiek

- bestaande onderzoeksmethoden + eigen positie

- clichés vermijden:

• homogeniteit van Vikingen -> multicultureel*
• 'Noormannen' -> uitsluiting van vrouwen en kinderen
• plunderaars -> ruimer beeld

Hedendaagse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Historisch werk

Hedendaagse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Historisch werk

Synthese van verschillende bronnen: 

- archeologische vondsten

- teksten

- saga's en poëzie

- DNA-analyse

...

Belang van tekstkritiek

Hedendaagse beeldvorming

Soort bron?

Gebaseerd op? 

Perspectief?

Historisch werk

Synthese van verschillende bronnen: 

- archeologische vondsten

- teksten

- saga's en poëzie

- DNA-analyse

...

Belang van tekstkritiek

Vanuit standpunt van Vikingen - 

clichés vermijden

Beeldvorming vandaag

- in populaire cultuur: nog steeds veel stereotypen

- in wetenschappelijk onderzoek: meer aandacht voor nuancering

• rijkdom van cultuur en economie
• aandacht voor verschillende perspectieven

-> een werk dat nooit voltooid is

'Geschiedenis' nooit voltooid...

Hoe blijkt dit?

'Geschiedenis' nooit voltooid...

Titel luidt: 'een geschiedenis' en niet 'de geschiedenis'

• geschreven vanuit een bepaald perspectief
• niet volledig