De Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De Nederlandse Opstand

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

• Twee oorzaken van de Nederlandse Opstand benoemen
• Verklaren in welk jaar de Nederlandse Opstand begint
• Het godsdienstbeleid van Willem van Oranje uitleggen
• Verklaren waarom de Nederlanden een republiek worden
• Het belang van 9 gebeurtenissen uitleggen

Kenmerkend aspect

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Karel V

• Via erfopvolging komen de Nederlanden in handen van Karel V (zie HC1)
• Gewesten zijn veel vrijheid gewend -> stadhouder vertegenwoordigt de landsheer 
• Om besturen te vereenvoudigen schaft hij privileges van de gewesten af
• Gevolg: particularisme 
• Door humanisme zijn Nederlanders ontvankelijk voor calvinisme
• 1550: bloedplakkaten: vervolging calvinisten

Escalatie

•  1555: Filips II voert vervolgingen op
• Landvoogdes Margaretha van Parma ontvangt in 1566 Smeekschrift der edelen
• Weigering door Filips II leidt tot Beeldenstorm (1566)
• IJzeren Hertog van Alva moet orde herstellen: Raad der Beroerten (1567)
• Niet alleen Beeldenstormers maar óók belangrijke edelen worden terechtgesteld
• Doel: mogelijke opstand kop in drukken

Oorlog

• 1568: Slag bij Heiligerlee: Willem van Oranje valt Nederlanden binnen
• Doel: Alva verdrijven, de opstand beëindigen, macht Filips II herstellen
• Initieel succes, vervolgens verlies en desintegratie leger
• Vele oorlogen kosten Spanjaarden veel geld: invoering Tiende Penning (1569)
• 1572: Watergeuzen nemen Den Briel in
• Propaganda Willem van Oranje presenteert dit als zijn succes -> keerpunt Opstand

Pacificatie

• Godsdienstbeleid Oranje: samenwerking protestant en katholiek
• Nationale strijd tegen Spanjaarden
• 1574: Ontzet van Leiden
• Spanje gaat bankroet door vele oorlogen
• 1576: Spaanse Furie: soldaten trekken plunderend door zuidelijke Nederlanden
• Gevolg: Pacificatie van Gent: samenwerking noord en zuid
• Protestantse arrogantie leidt al snel tot spijt in zuiden...

Splitsing

• 1579: Unie van Atrecht: zuidelijke gewesten zweren trouw aan Filips II
• 1579: Unie van Utrecht: noordelijke gewesten beloven samen verder te gaan
• Basis voor de Republiek
• 1581: Plakkaat van Verlatinghe
• Na lange zoektocht naar nieuwe heer besluiten Staten-Generaal zelf te besturen
• 1588: uitroepen Republiek
• 1588: verslaan Spaandse Armada
• Einde Spaanse macht in Europa

Perspectief

• Nederlandse Opstand één van de vele godsdienstconflicten 
• Frankrijk: conflicten over erfopvolging troon krijgen godsdienstkarakter
• 1572: Bartholomeusnacht
• 1598: Edict van Nantes
• Duitsland: godsdienstoorlogen van Karel V & Dertigjarige Oorlog (1618-1648)
• Daarnaast: dreiging van het Ottomaanse Rijk: Lepanto (1571), beleg van Wenen (1529 en 1683)

Je concludeert dat er in de specerijenhandel in de zestiende eeuw sprake
is van continuïteit en van verandering.
Licht dit toe door:
 een voorbeeld van continuïteit en een voorbeeld van verandering in de specerijenhandel te noemen en
 een kenmerkend aspect van de zestiende eeuw te noemen dat past bij deze verandering.