3.5 Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

3.5 Variatie in genotypen

Leerdoelen

 Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

 Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Hoe zat het ook alweer?

Voortplanting: genen verder geven

Geslachtelijk: met bevruchting

-> kinderen niet geheel hetzelfde

Ongeslachtelijk: deel van origineel

groeit uit tot volgende individu

Ongeslachtelijke voortplanting

Wortelstokken, enten, stekken, knollen 

Ongeslachtelijke voortplanting

Een deel van de plant groeit uit tot een nieuwe plant. 

Je kunt planten stekken door een stukje van de plant af te knippen en weer te laten groeien

Aardappelen groeien via knollen

Geslachtelijke voortplanting

Via geslachtscellen (eicel en zaadcel)

Elk organisme is anders doordat er veel mogelijkheden zijn

Kunstmatige selectie: Nakomelingen kiezen met de gunstigste eigenschappen (bvb bij hondenfokkers)

Veredeling: het doorfokken van deze gunstige eigenschappen

Geslachtelijke voortplanting

geslachtelijke voortplanting

eicel en zaadcel

Ongeslachtelijke voortplanting

deling: veel sneller

Mutatie

Een plotselinge verandering van een genotype = een mutatie

de veranderde genen zijn gemuteerd

Hoeft niet gevaarlijk te zijn (kan wel)

Een gemuteerde gen kan overgebracht worden aan de nakomelingen

Mutatie

Een plotselinge verandering in het DNA in een eicel of zaadcel

De nakomeling kan er anders uitzien (zoals albino)

Een mutatie kan heel af en toe spontaan ontstaan (celdeling). Een mutatie kan ook ontstaan door mutagene stoffen.

Mutagene invloeden 

Er kan ook maar 1 cel muteren

Als 1 cel muteert heeft dit bijna nooit een gevolg op het fenotype (uiterlijk)

Bijvoorbeeld kanker

Kanker = mutatie in celdeling

Mutatie in lichaamscel

Mutatie in geslachtscel

Wat zijn mutagene invloeden?

1. Bepaalde soorten van het fenotype
2. Stoffen die plotseling het fenotype kunnen veranderen
3. Bepaalde soorten van het genotype
4. Stoffen die plotseling het genotype kunnen veranderen

Wat is geen mutagene invloed

1. mutagene stof zoals asbest
2. röntgen-of radioactieve straling
3. warmtestraling van de kachel
4. sigarettenrook

Bij kanker kan uitzaaiing plaatsvinden.

Wat gebeurt er bij uitzaaiing?

1. Door ongeremde celdeling neemt het aantal kankercellen toe
2. Kankercellen komen in het bloed of in de lymfe terecht en veroorzaken gezwellen in andere lichaamsdelen
3. Gezonde cellen komen in contact met kankercellen en veranderen daardoor zelf in kankercellen
4. Onder invloed van kankercellen wordt de bouw van een weefsel verstoord

Aan de slag

Maak opdracht

1 tot en met 8

Nabespreken 3.5