H3.1 Moleculen, Molecuulformules en Naamgeving

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Moleculen, Molecuulformules en Naamgeving

Hoofdstuk 3

Leerdoelen

• Je weet wat moleculen zijn en waaruit ze zijn opgebouwd.
• Je weet wat een molecuulformule is, wat ze betekenen en hoe ze opgesteld worden.
• Je weet hoe de systematische naamgeving werkt en kan deze toepassen.
• Je kent de triviale naamgeving voor enkele stoffen.

Moleculen

• Moleculen zijn deeltjes die opgebouwd zijn uit meer dan één niet-metaalatoom.
• In het periodiek systeem kan je opzoeken welke elementen niet-metalen zijn.
• De halogenen en edelgassen zijn ook niet-metalen.
• Door te combineren met verschillende atomen kan je duizenden verschillende moleculen maken!

Molecuulformules

• Een molecuulformule geeft aan welke atomen in een molecuul voorkomen en hoe vaak.
• Hoe vaak een atoom voorkomt geef je aan met een index.
• Een index na een haakje slaat op alles wat tussen de haakjes staan.

N₂O₄

Index; dus 2 stikstofatomen

Deze formule betekent:

• 2 stikstofatomen
• 4 zuurstofatomen

Molecuulformules

• Heb je meer dan één molecuul van dezelfde soort, dan geef je die aan met een coëfficiënt.

3 N₂O₄

Coëfficiënt;

dus drie N₂O₄-moleculen

Deze formule betekent nu:

• 3 x 2 = 6 stikstofatomen
• 3 x 4 = 12 zuurstofatomen

Welke moleculen hebben drie verschillende atoomsoorten?

1. H​2​​CO​3​​
2. NaCl
3. Ca(NO​3​​)​2​​
4. H​2​​O

Hoeveel atomen heeft
in totaal?

Fe​2​​(SO​4​​)​3​​

1. 24
2. 9
3. 3
4. 17

Hoeveel waterstofatomen heeft
in totaal?

4H​2​​O

1. 1
2. 2
3. 4
4. 8

Systematische naamgeving

• telwoordatoomsoorttelwoordatoomsoort
• N2O4 wordt dan: distikstoftetraoxide

• Het telwoord mono wordt nooit op het begin van de naam gebruikt!
• Dus NIET monokoolstofdioxide, maar WEL koolstofdioxide.

Wat is de systematische naamgeving van

P​2​​O​5​​

Triviale naamgeving

• Sommige stoffen hebben een speciale naam buiten de systematische naamgeving om (zie tabel 6; blz. 10).
• Dus "water" en niet "diwaterstofmonoxide".

• Tabel 6 op blz. 10 moet je uit je hoofd leren!

Leerdoelen

• Je weet het verschil tussen macro- en microniveau.
• Je weet in welke fasen moleculen voor kunnen komen.
• Je kent de faseovergangen.
• Je kan op microniveau de verschillende fasen beschrijven.

Macro- en microniveau

• Macroniveau: als je kijkt naar wat je met het blote oog kan zien. Bijv. smeltpunt, kookpunt, kleur, fase

• Microniveau: als je kijkt op moleculair/atomair niveau.             Bijv. grootte moleculen, bewegen ze snel/langzaam, zitten ze wel/niet in een rooster.

Fasen

• Er zijn drie verschillende fasen waarin een stof zich kan bevinden:

1. Vast. Dit geven we in de scheikunde weer als (s). IJs is dus H₂O (s).
   
2. Vloeibaar. Dit geven we weer als (l). Water is dus H₂O (l).
   
3. Gasvormig. Dit geven we weer als (g). Waterdamp is dus H₂O (g).

• Is een stof opgelost in water, dan geven we dat weer als (aq). Suiker opgelost in water wordt dan C₁₂H₂₂O₁₁ (aq).
  

In de vaste fase is de aantrekkingskracht tussen de moleculen groot en zitten ze vast in een rooster. De moleculen kunnen niet van plaats veranderen, maar wel trillen op hun plek.

In de vloeibare fase is de aantrekkingskracht tussen de moleculen niet groot genoeg om ze op hun plek te houden, maar wel groot genoeg om bij elkaar te blijven.

In de gasfase is er geen aantrekkingskracht meer tussen de moleculen. Ze kunnen allemaal zelf bewegen. De ruimte tussen de moleculen is erg groot, maar de moleculen kunnen wel samengeperst worden en onder druk in een kleinere omgeving bewaard worden.

Met het deeltjesmodel kunnen we de verschillende fasen beschrijven. Hoe snel een deeltje beweegt is afhankelijk van de temperatuur. Hoe hoger de temperatuur hoe sneller een deeltje beweegt. Bij het absolute nulpunt (0 Kelvin) zullen de deeltjes niet meer trillen.

Bij welke temperatuur een stof een faseovergang ondergaat is afhankelijk van de massa van de stof. Waterstof is veel lichter dan chloor, dus zal waterstof eerder koken dan chloor.

Stollen

Smelten

Sublimeren

Rijpen

Condenseren

Verdampen

Leerdoelen

• Je weet wat moleculen zijn en waaruit ze zijn opgebouwd.
• Je weet wat een molecuulformule is, wat ze betekenen en hoe ze opgesteld worden.
• Je weet hoe de systematische naamgeving werkt en kan deze toepassen.
• Je kent de triviale naamgeving voor enkele stoffen.

• Je weet het verschil tussen macro- en microniveau.
• Je weet in welke fasen moleculen voor kunnen komen.
• Je kent de faseovergangen.
• Je kan op microniveau de verschillende fasen beschrijven.